De lesbiennes van Grand-Yoff

Er ging een ware schokgolf door Dakar. Radio Zik FM had de geluidsband uitgezonden van een video die even voordien op Facebook en Youtube was te vinden, waar twee minderjarige meisjes voor het oog van de camera van het GSM-toestel van een vriendin zonder schroom letterlijk open en bloot intieme daden stelden en schunnige taal gebruikten. De media gingen gretig in op deze buitenkans. Velen konden het filmpje nog bekijken of inladen van het internet, vooraleer het werd verwijderd.

Voor de roddelpers was het alleszins een geschenk uit de hemel. De gedetailleerde beschrijving van de handelingen, onder meer van het gebruik van parfumflesjes bij de homo-erotische daden, verwondert, in een preuts land als Senegal. Wilde speculaties over de identiteit van de meisjes en hun ouders, van de dader die het filmpje op internet zette, en de redenen daarvoor hielden vele geesten bezig. Het duurde dagen eer duidelijk werd dat een meisje haar GSM waarop het filmpje stond had uitgeleend aan een neef, die er toevallig op uit was gekomen, de meisjes herkend had, en het filmpje had gekopieerd. Wellicht heeft hij dat dan gedeeld met anderen, tot iemand het op internet zette. Een ex-lief van één van de meisjes was intussen al wel aangehouden op beschuldiging van handelingen uit wraak, ook al heeft de jongen er niets mee te maken. En de aanstookster die had gefilmd, werd in de media plotseling na grondig onderzoek bevorderd van een gewone leerlinge aan een naaischool tot een gekende en opvallende figuur in de jetset van Dakar die al aangehouden had met een ex-minister onder vorig president Wade, (en hem behoorlijk pluimde), een zanger en een bekende voetballer. En dat allemaal voor een meisje van 20! Het schaap zou door haar familie intussen naar Guinee-Bissau zijn gestuurd om media en zedenpolitie te ontlopen.

Maar hoe reageerde de goegemeente in een land dat bekend staat als diepgelovig, waar 94% van de bevolking zich tot de Islam bekent?

De reacties waren erg verschillend. De meerderheid onder hen toonde zich diep geschokt, uitvoerig verwijzend naar de Koran, de losbandigheid van de jongeren en het tekort schieten van de opvoeders van vandaag. Toch toonden sommige commentatoren zich opvallend mild, hadden het over jeugdfouten die de meisjes niet mochten achtervolgen voor het leven, zolang ze maar tot inkeer komen. De Islam op zijn best. Welke jongere heeft nu niet geëxperimenteerd met zijn of haar ontluikende seksualiteit? Daar moet toch geen nationale ramp van gemaakt worden? In de traditionele Senegalese cultuur bestaan trouwens bijzonder erotiserende dansen, Leumbeul of Sabar geheten, die worden nog steeds geapprecieerd. Erotiek kan je niet bannen, daar moet je leren mee omgaan, zo wisten de ouden al.

De meer radicale gelovigen weigeren ook maar een seconde te aanvaarden dat dit voorval zich in hún samenleving heeft afgespeeld. Alles is de schuld van de toubab-cultuur die via duivelse technologieën zoals internet en draadloze telefoon vunzigheden binnensmokkelt in een diepgelovige maatschappij, en de geesten van de jongeren besmet.

Anderen zagen er een opportuniteit in. Ook hier een dubbele moraal dus. Op verschillende plaatsen in Dakar werd in een mum van tijd het filmpje, dat iets langer dan een kwartier duurt, op straat onderhands aangeboden op CD, en vond er gretig afnemers. Anderen verkopen het via hun GSM. Als je op straat iemand langer dan normaal naar zijn mobieltje ziet kijken begin je al meteen te denken dat het om een afnemer van het filmpje gaat. Duizenden exemplaren werden intussen verkocht, vooral in Grand-Yoff, de wijk waar de meisjes vandaan komen.

De Conseil National de Régulation de l’Audiovisuel heeft aan Zik FM, één van de populairste vrije radio’s in Dakar, een officiële verwittiging gestuurd, en hen opgeroepen om voortaan, op straffe van sanctie, niet meer dergelijke geluidsfragmenten uit te zenden. De animator van het radiostation, een heethoofd die elke ochtend zijn persoverzicht in het Wolof presenteert alsof hij een worstelwedstrijd becommentarieert, heeft gerepliceerd door simpelweg de afschaffing van het regulatieorgaan te eisen.

Wat mij opvalt in de manier waarop deze samenleving worstelt met iets wat eigenlijk nooit de media had mogen halen, zijn de adjectieven die ogenschijnlijk onschuldig de persberichten binnensluipen. Vele artikelen sluiten af met een slotbeschouwing over deze tegennatuurlijke daad. Dat blijkt wél door iedereen zonder probleem aanvaard te worden: dat homoseksualiteit onnatuurlijk is. Dat daar in een samenleving geen plaats voor is.

Homoseksualiteit wordt veroordeeld door de Islam. “Vous n’êtes pas des lesbiennes et vous ne le serez jamais inchallah! Refusez-le!”, schrijft één van de commentatoren op zijn blog als hij zich tot de meisjes richt. Alsof dat pas een echte misdaad zou zijn, moest het zo zijn.

Wel, dat klopt: het IS hier inderdaad een misdaad. Artikel 319 van de Senegalese strafwet voorziet een gevangenisstraf van 1 tot 5 jaar en een boete van 150 tot 2.250 € voor ‘al wie een “onkuise of tegennatuurlijke daad” stelt met een individu van hetzelfde geslacht’. Het woord “tegennatuurlijk” staat dus gewoon in de wet ingeschreven. Als de daad werd bedreven met een minderjarige (onder de 21 jaar) zal steeds de maximumstraf worden toegepast, gaat de wettekst verder. Voor LHBT-militanten blijft Senegal dus duidelijk nog een onveilig land. En voor de Islamitische NGO Jamra, geleid door een marabout, geeft dat voldoende koren op de molen van haar rabiate strijd tegen homoseksualiteit.

Dat homoseksualiteit een krachtig politiek wapen kan zijn, gelet op de wet en op het dominante denkpatroon, werd nog maar eens bewezen toen tegenstanders van presidentskandidaat Macky Sall het gerucht verspreidden dat één van zijn eerste beleidsdaden een afschaffing van de wet op de homoseksualiteit zou zijn. President Wade had zich altijd resoluut ‘tegen’ opgesteld, en een ambassadeur zoals die van de VS die het thema wilden bespreekbaar stellen, werd afgescheept. Wade vond dit geen onderdeel van de mensenrechten, maar eerder een campagne ter bevordering van de homoseksualiteit in Senegal, een marketing voor een deviant modeverschijnsel. Elk aanbod om middelen ter beschikking te stellen voor bewustmakingscampagnes werd gezien als een vorm van omkoperij om homoseksualiteit “op te dringen” (in een land dat daar volledig van gevrijwaard is gebleven, begrijp je dan tussen de regels door, alsof het om een ziekte gaat).

Toen men in volle kiescampagne aan Macky Sall de vraag stelde wat zijn standpunt is over homoseksualiteit bleef hij erg voorzichtig. Hij antwoordde dat hij er op een verantwoordelijke manier mee zou omgaan. Dat liet natuurlijk de vrije loop aan allerlei interpretaties. Hij heeft het woord “depenalisering” niet in de mond genomen, maar velen geloven erin dat hij het op termijn wel zover zal brengen. Hoe hij dat precies zal aanpakken om hier een meerderheid voor te vinden, wordt wellicht één van de moeilijkste uitdagingen van zijn legislatuur. Dagenlang in de pers artikels zien verschijnen over de lesbiennes de Grand-Yoff, waarbij de publieke opinie enkel maar hoort spreken over ranzige homoseksuele daden, maar nooit eens iets verneemt over homoseksuele tederheid, liefde en verantwoordelijkheidszin, en zowel expliciet als impliciet en tegen alle evidentie in nog maar eens goed wordt ingepeperd hoe onnatuurlijk homoseksualiteit wel niet is, verwijst die intentie ongetwijfeld voor onbepaalde tijd naar de koelkast. Met als gevolg dat niet-hetero’s in Senegal nog een hele tijd in de kast zullen blijven zitten.