Haren knippen van meisjesscholieren is verleden tijd

In een tijdperk waarin media zowat alles lijken aan te sturen, heeft leven in een stad van 700.000 inwoners zonder krant… iets hallucinants. Tot vorig jaar was dat dus het geval in Butembo. Tot de onderwijsinstelling ISEAB het schitterende idee opvatte om een leerschoolkrant op te starten. Geen schoolkrant dus, maar een tweewekelijkse krant die door leerling-journalisten wordt gemaakt om het vak te leren, en aan de bevolking wordt aangeboden als een volwaardige krant. En dat is ze ook. Hoofdredacteur Kennedy Wema wilde wat doen aan die trieste praktijk van coupage, dat we in het Nederlands broodschrijven zouden kunnen noemen: journalisten laten zich betalen om de boodschap van hun broodheer te verspreiden. Met journalistiek heeft dat uiteraard niets te maken.

De krant Kengele zag intussen het licht en laat zijn verfrissend geluid horen in de hele stad. “Kengele” is swahili voor “klokje, belletje”, en het woord is een even sterke onomatopee als het Nederlandse “klingelen”. De acht pagina’s tellende “bimensuel bubolais d’informations, d’enquêtes et de reportages” leest als een trein, staat vol boeiende artikels, en is een grote inspiratiebron geworden voor lokale radio’s.

Nu heeft de krant ook een jaarlijkse journalistieke prijs bedacht. “De prijs van het gouden klokje” heet de wedstrijd. Vorige maand werden de laureaten gelauwerd. Als aanmoediging voor dit knappe initiatief heb ik aangeboden het winnende artikel naar het Nederlands te vertalen en te publiceren op de Mo* website.

Rachel Kavugho Lwendi won de hoofdprijs. Zij is eerstejaars informatie- en communicatiewetenschappen aan het ISEAB (Institut Supérieur Emmanuel d’Alzon) van Butembo. Doorheen een op het eerste zicht onschuldig thema geeft de auteur een impressie weer van de Bubolese samenleving, die meer informatie vrijgeeft dan sommige academische studies.

Hier volgt de integrale vertaling van het winnende stuk.

Proficiat aan de winnares.

Haren knippen van meisjesscholieren is verleden tijd

Sommige scholen hebben het reglement afgeschaft dat vereist dat meisjes hun hoofdhaar scheren, en daar zijn deze zeer blij mee. Het probleem is evenwel dat de verzorging van een weelderig kapsel een dure zaak is voor ouders die het al moeilijk hebben om de schoolkosten te betalen.

Zeer verzorgd, elk gekapt op haar eigen manier, ogen de meisjesleerlingen van het schoolcomplex “les Anges”, een privé-instelling in de stad Butembo, zeer charmant. Je moet ze tegemoet komen aan het einde van de lessen… Lange synthetische haarverlengingen hangen over hun schouders. Je zou je in een film wanen. “Zelfs de Bijbel is hier heel duidelijk over: een overvloedige haardos is een zegen voor de vrouw. Hij dient hen tot sluier...” verklaart de directrice van het schoolcomplex les Anges, een lagere school.

In verschillende scholen van de stad, vooral in het secondair onderwijs, kan men de verandering observeren. De haren van de meisjes worden niet meer systematisch geschoren. Voortaan kan men de haren vlechten of zich een eigen kapsel aanmeten. Tot voor enkele jaren moesten de meisjes net als de jongens zich volledig kaal scheren. Net als in een militair opleidingskamp. Er bestond zelfs een ministeriële richtlijn van 2008 die stelde: «elke leerling moet zich naar de school begeven met propere haren, goed gekamd en niet dikker dan 2 cm. De meisjes in het bijzonder kunnen de haren vlechten in “stervorm” »…

“De meisjes van vandaag hebben geluk. In onze tijd was het formeel verboden om haarverlengingen te gebruiken, zelfs om lang haar te hebben op school. We hoopten dat de vakantie snel zou aanbreken om iets leuks met ons haar te kunnen doen, ook al wisten we dat aan het einde van de vakantie alles weer ongedaan moest worden gemaakt, getuigt Kanyere Marie Jeanne, studente in een plaatselijke universiteit.

Toegestaan maar omkaderd

Ook al kunnen de meisjes tegenwoordig het kapsel kiezen dat ze wensen, toch hebben de scholen duidelijke grenzen getrokken. In het Instituut Kambali bijvoorbeeld moeten ze een hoofddoek dragen. Die hoofddoeken vormen een onderdeel van het uniform. “Als wij aanvaarden dat meisjes lange haren dragen, dan is dat slechts een interne organisatie van ons instituut. Om hen te onderscheiden van de anderen hebben we een hoofddoek ingevoerd die de identiteit van onze school uitstraalt”, verklaart pater Bosco Kitambala, disciplinair directeur van het Instituut Kambali.

In de scholen waar de meisjes hun haren mogen vlechten zijn pruiken, postiches of chouchous evenwel verboden. “Hetzelfde geldt voor haarknotten die gevlochten hoofden versieren. Die zijn verboden omdat ze ongelukken kunnen veroorzaken” legt de directrice van “les Anges” uit. Opzichtige juwelen en excentrieke maquillage zijn evenmin toegelaten.

De polemiek

Je kan toch wel van een zekere revolutie spreken. In sommige scholen zoals het Kavaghendi instituut, worden de standpunten van de meisjes over het kapsel gerespecteerd. Omdat dit een openbare school is, worden alle meisjes aanvaard, ongeacht hun religie. Als de ouders verklaren dat hun dochter werd gedoopt in een kerk die vereist dat de haren niet worden geknipt, dan mag ze haar lange haren behouden uit respect voor de vrijheid van godsdienstbeleving, temeer daar het om een openbare school gaat. Maar voor andere scholen geldt dit niet. In het Malkia Wa Mbingu instituut bijvoorbeeld, is het reglement van inwendige orde erg categoriek. Het artikel 3, paragraaf 4 stelt uitdrukkelijk: “de haren moeten kort worden geknipt en mogen in geen enkel geval worden gevlochten of ontkruld“. “De haren moeten worden geknipt om een zeker harmonie in mijn school te bewaren”, legt Jeanne Kisenge, de zuster-prefect uit.

De meisjes mogen dan wel blij zijn met de nieuwe vrijheden in sommige scholen, dat geldt zeker niet voor alle ouders. “Ik heb besloten mijn dochters naar scholen te sturen waar hun haren nog wel worden geknipt, want alleen al de schoolonkosten zijn zwaar om te dragen. Als ik daar ook nog eens kapperskosten moet bijrekenen… Je kan dat toch moeilijk aan je dochters zelf overlaten…Ze hebben geen werk, en dus geen inkomen om dat zelf te betalen”, waarschuwt mama Furaha.

Kavugho Lwendi Rachel