Op post in de post

Naast het postgebouw staat een houten bord opgesteld dat aangeeft dat in hetzelfde gebouw ook het informatiebureau voor toeristen is gevestigd. Vandaag zijn vier Vlamingen op doortocht in Butembo, van Goma op weg naar Bunia. Wellicht de eerste toeristen in decennia om hier langs te komen. Een uitstekende gelegenheid dus om even ons licht te gaan opsteken in het infocentrum.

Als de wagen halt houdt op de lege parking achter het postgebouw valt onze blik meteen op het tweetalig opschrift “entrée interdite – verboden toegang”. Dat hangt boven de deur die leidt naar het sorteercentrum van de post. Maar onze aandacht wordt al gauw getrokken door de verantwoordelijke van het bureau voor toerisme, die zichtbaar aangedaan is door het onverwachte bezoek van echte toeristen.

Fier troont hij ons mee naar zijn kantoor, een kleine benepen ruimte afgeslagen met spaanderplaten, waar naast het bureaumeubel toch nog drie stoelen zijn binnengewurmd. Ze huren die ruimte van de Office Congolais de la Poste et des Télécommunications, en het budget is nogal krap.

Gevraagd naar toeristische aanraders verwijst hij meteen naar het gorillareservaat van Kyabirimu op 40 km van de stad, waar 19 gorilla’s de oorlogsjaren hebben overleefd. Maar als we aandringen dat we de stad zelf willen bezoeken bekijkt hij ons wat meewarig. Wel… er is het historisch monument (gebouwd in 2007)… maar veel verder komt hij niet.

Dus zoeken we al snel het postkantoor op. De onthaalruimte is adembenemend kaal. Een postbediende zit moederziel alleen achter een prachtige antieke brievenweegschaal van het merk Liège. Geen blad papier te bespeuren. Enkel op de ruit kleeft een bericht van de post van Waals-Brabant uit 1984 met een vriendelijk verzoek om steeds duidelijk naam en adres op de achterkant van de enveloppe te schrijven voor het geval de brief niet bestelbaar is.

Ook hij oogt blij verrast door onze belangstelling. Hij verzekert ons ten stelligste dat de post werkt, dat een brief naar België via Goma en Kinshasa op twee weken zijn bestemming bereikt. Die kost 1.535 Kongolese frank (omgerekend 1,30 EUR). Hij toont me de officiële tarieflijst voor mocht ik aan zijn woorden twijfelen. Hij toont me ook zijn voorraadje postzegels. Zegels van de République du Zaïre met in zwarte overdruk République Démocratique du Congo, en een waarde van 50 KF. Ik reken gauw uit dat er dan 31 zegels op mijn enveloppe moeten, die daardoor wel te klein dreigt te worden. Maar hij zoekt me snel gerust te stellen: op een goed bewaarde plaats heeft hij ook nog postzegels van 350 KF liggen met de effigie van President Kabila op. Maar die krijg ik niet te zien. Blijkbaar moet ik daarvoor eerst met een echte brief langskomen.

Of ik hier in Butembo woon, vraagt hij. En of ik geen werk voor hem heb. Tien jaar geleden is hij afgestudeerd aan het Institut Supérieur de Développement Rural van Bukavu. Maar geen job te vinden. Hij is al die tijd al postmeester, en heeft nog niet één keer een salaris ontvangen. Hij staat zelfs niet ingeschreven als officiële werknemer. Op een pensioen zal hij dus ook niet moeten rekenen.

Hoe hij dan zijn gezin kan voeden, vraag ik hem. Met een veelbetekenend gebaar wijst hij naar buiten. “Madame est en train de cultiver”. En dan pas zie ik het: alle grond rondom het postgebouw is omgetoverd tot één grote moestuin, waar bonen, zoete patat, maïs en amarant door elkaar groeien. Daarvan overleeft het gezin van de postmeester. Van de grond van het postkantoor.

Mijn vrienden zijn intussen verdwenen in het sorteercentrum. Benieuwd ga ik hen achterna. De postmeester wil graag toelichting geven. We zien de binnenkant van de rijen postbussen. Die binnenkant is open. Dat is makkelijk om de brieven in te schuiven in afwachting dat ze worden opgehaald langs het buitendeurtje. Aan de buitenkant hangen roestige hangsloten die in geen jaren nog zijn geopend. Hier en daar is zelfs een deurtje gesneuveld, en kan je binnen kijken in de sorteerruimte. Nu we aan de binnenkant staan zien we dat in verschillende postbussen nog brieven liggen die nooit zijn opgehaald. Om de postdatum te kunnen lezen moet je eerst een dikke laag stof wegblazen. Ik lees 1983, en 1978.

De mensen betalen geen huurgeld meer voor hun postbussen, schokschoudert de postmeester. De post heeft geen enkel inkomen. Het briefverkeer bedraagt gemiddeld tien brieven per maand, maar er zijn maanden dat er niets binnenkomt of buitengaat. Vorig jaar hadden ze nog een klant uit Nederland, maar die heeft intussen Butembo weer verlaten.  Vandaag zaterdag is het postkantoor normaal gesloten, maar hem werd aangekondigd dat een postzending vanuit Goma vandaag Butembo zou bereiken. Dus is hij trouw op post. En hebben wij het geluk hem hier aan te treffen.

Gewichten van 500 gr en 1 kg, ooit gebruikt om poststukken te wegen, dienen nu om scheefgetrokken deuren van kasten dicht te klemmen. Op stoffige rekken liggen stapels papieren en registers, bedolven onder rood stof, kleverig van de spinnenwebben. Onze archieven, zegt de man. Hij toont er ons enkele. Het postreglement van Belgisch-Kongo uit 1948. Ingevulde formulieren uit 1963, tweetalig nog (“bericht van ontvangst”). Ik moet me inhouden om niet alles van de rekken te halen en te doorsnuffelen. Hier liggen ongetwijfeld waardevolle historische documenten te verpulveren.

Er is ook een kluis met beveiligde toegang. Enkel de chef weet wat daarin ligt. En de chef werkt niet op zaterdag.

Ontroerd schud ik de hand van de moedige postbediende. De brieven die mijn moeder in de jaren vijftig vanuit Rwanda naar België stuurde, deden er drie weken over om het thuisland te bereiken. Als dat vandaag in twee weken kan, is er beslist vooruitgang vast te stellen. Ik vertel hem niet dat ik met mijn tachtigjarige moeder elke dag e-mails uitwissel en skype-gesprekken voer. Ik zeg hem hoe blij ik ben dat ik eindelijk ontdekt heb dat de post in Butembo tóch werkt, en dat ik maandag beslist langs kom om een brief aan haar te posten.