Politiek tovenaar

Zaterdag 26 november is de laatste dag van de kiescampagne 2011. Hardnekkige geruchten over uitstel van de verkiezingen blijven circuleren, maar de kiescommissie geeft geen kik. Er wordt hard doorgewerkt aan de verdeling van stembussen. Extra vliegtuigen werden ingelegd uit Zuid-Afrika en Angola. Maar er duikt nieuwe onrust op.

Dan heb ik het niet over het filmpje dat door de herrieschoppers van Bana Congo van Zuid-Afrika werd op internet gezet, waarin ze bij hoog en bij laag en met veel dramatiek beweren dat 3 miljoen stembrieven, reeds ingevuld ten voordele van Kabila, werden verscheept naar Congo. Het “bewijsmateriaal” dat ze tonen heeft echter niets overtuigend. Beelden van ingepakte stembrieven, akkoord, so what? Die werden inderdaad in Zuid-Afrika gedrukt, en dus van daaruit verstuurd. De beschuldigingen blijven enkel verbaal.

Nee, veel ernstiger is het plotse besef dat nogal wat kiezers er ten onrechte van uitgaan dat ze moeten gaan stemmen daar waar ze zich hebben laten registeren als kiezer. Niets is minder waar. Heel wat mensen komen er nu achter dat ze zich naar een stembureau op een andere plaats moeten begeven. Zo bv. de mensen van Bulambo: ze zijn met 15.000 kiezers, maar slechts 6.000 van hen mogen ter plaatse stemmen. Er zijn immers slechts tien stembureaus opgericht, en de vuistregel stelt dat één stembureau 600 kiezers aankan. De 9.000 overige kiezers moeten verder weg gaan, sommigen zelfs zover als 45 km! Wie gaat daarvoor de tijd nemen en de kosten doen? Aan hun kandidaat hebben die kiezers gezegd: “we willen voor je stemmen, maar dan ga je voor ons wel een bus moeten inleggen, want zelf betalen we die verplaatsing niet”. Om duizenden kiezers te gaan verplaatsen heeft die man echter natuurlijk het geld niet!

Ik tracht er meer over te weten. Is dit een bewuste strategie om kiezers te ontmoedigen? Is het slordigheid, of overmacht? Ik verneem dat bij de kiezersregistratie in principe de vraag had moeten worden gesteld: waar wil je gaan kiezen? In de steden is dat gebeurd, maar blijkbaar in het binnenland niet. Waarom niet? Omdat de registreerders zelf niet wisten waar de stembureaus zouden komen te liggen? Omdat ze dat teveel werk vonden? Of deden ze het met opzet om de kiesgang te verstoren? Weer één van die vreemde onopgeloste Congolese raadsels erbij.

De website van de kiescommissie heeft een zoekrobot toegevoegd: mits het invoeren van je registratienummer en volledige naam verschijnt de naam van je kiesbureau. Ik neem de proef op de som met de kiezerskaart van een collega. Het werkt feilloos. Ik ontdek dat de naam van het kiesbureau zelfs op de kaart zelf staat vermeld, voorafgegaan door de afkorting S.V.. Site de vote, wil dat blijkbaar zeggen. Dan lijkt het systeem me toch wel degelijk transparant!? Alleen verklaart het niet waarom sommige kiezers zich nu zo ver moeten verplaatsen, ook al ligt dat blijkbaar al maanden vast…

De kiescommissie doet wel oprecht haar best om aantijgingen te weerleggen. Zo zouden volgens recent geuite verdachtmakingen heel wat namen van de kieslijsten zijn verdwenen. Prompt publiceert de CENI op haar website vandaag een officieel bericht met als kernboodschap: “Iedere kiezer in het bezit van een kiezerskaart, wiens naam niet voorkomt op de kiezerslijst, en die niet vermeld wordt op de lijst van geschrapte kiezers, zal worden toegelaten in het kiesbureau vermeld op zijn kaart, of in het dichtstbijzijnde kiesbureau van dezelfde kieskring”. Dat klinkt in elk geval geruststellend.

De komende 72 uren beloven spannend te worden. De geruchtenmolen draait op volle toeren. Net zoals in Kinshasa Kengo wa Dondo ten onrechte dood werd verklaard, ging hier het gerucht dat Hubert Shahetera, voormalig burgemeester van Butembo, was overleden.

Blijkt dat hij enkel in het ziekenhuis was opgenomen. De volksmond vertelt hoe hij aan Kabila had verzekerd dat de bevolking van Butembo 100% achter hem stond. Tot Kabila zelf hier zijn helikopter aan de grond zette, en vol verbijstering moest vaststellen hoe tanend zijn populariteit wel niet is. Hij zou Shahetera een flinke uitbrander hebben gegeven die de bloeddruk van de ex-burgervader ver voorbij normale waarden heeft gedreven. Sindsdien is de groene ballon van deze kandidaat, die nochtans op een hoogte van tien meter boven de straat hangt, onderaan besmeurd met een vuile laag slijk. Vraag me niet of er een verband is, ik weet het niet. Wel zeggen mensen me met fronsende wenkbrauwen: Shahetera maakt van de strijd tegen corruptie zijn verkiezingsslogan, maar tegelijk vraagt hij om voor Kabila te stemmen! Dat is toch totaal onverenigbaar en tegenstrijdig?!

Nog zo een gerucht, dat collega’s me tijdens de middagpauze vertellen, is dat de CENI zijn website uit de cloud heeft gehaald. Op twee dagen vóór de verkiezingen zou ik dat wel erg kras vinden. “Nogal wat mensen zouden hebben gevonden hoe je de website kan vervalsen, en dus heeft de kiescommissie beslist hem stil te leggen”. Ik ga meteen op internet en surf naar de website. Geen vuiltje aan de lucht. Alles werkt prima.

Vandaag gaf de politie acte de présence. Vier wagens vol blauwe uniformen en een tiental brommers reden langzaam de stad door, terwijl één van hen door een luidspreker rondriep dat we er gerust mogen in zijn: de politie houdt alles nauwgezet in het oog, en zal er over waken dat iedereen in peis en vree zal kunnen gaan stemmen.
Zolang ze maar niet met wapens rondzeulen, denk ik dan. Want die kerels zijn me doorgaans veel te trigger-happy.

Ik vraag aan een neofiet-kandidate hoe haar campagne is verlopen. “Slopend”, antwoordt ze. Op de meeste plaatsen was het eerste wat ze te horen kreeg: we willen wel naar je luisteren, ja, zelfs voor je stemmen, maar eerst moet je ons wel wat kopjes en borden of T-shirts en suiker brengen. Of dan toch minstens 100 fr elk, dat we ons een dosis arak kunnen kopen. “Maar ik heb daar gewoon het geld niet voor”, zucht ze. “Enkel de rijken geraken in dit land verkozen…”.

Of ze dan niet met de mensen praat over de onzin van deze praktijk, vraag ik haar.

“Onbegonnen werk”, zegt ze. “Zolang er zijn die geven, maak je geen kans”.

“Wel dan, mocht je ooit verkozen geraken, dan heb je meteen al een eerste goed idee voor een wetsvoorstel”, suggereer ik voorzichtig: “afschaffen die handel. Maak cadeaus van verkiezingskandidaten tijdens de campagne gewoon onwettig!”. Ik zie haar ogen oplichten.

Kakule Remacle, een kandidaat van het territorium van Beni, mikt vooral op vrouwelijke kiezers. Hij engageerde daarom gewoon een kapper in zijn gevolg, en overal waar hij op campagne gaat, worden dameskapsels onder handen genomen terwijl hij zijn meetings houdt. Als je weet hoe lang het kan duren om één afro-kapsel af te werken, durf ik me toch vragen stellen bij de efficiëntie van zijn aanpak. Dat de dames er gretig op afkomen kan ik me wel goed inbeelden. Ook al zullen de verwachtingen van velen niet worden ingelost. Wat zich dan weer tegen de kandidaat kan keren.

Ferdinand Kalumbi Kambere, uittredend minister van sociale zaken, deelt overal friperies uit. De mensen nemen de kledingstukken aan, maar beseffen goed genoeg dat hij die uit de voorraad van zijn ministerie heeft gehaald, en dus met overheidsgeld heeft betaald. Zijn boodschap aan de bevolking is: “jullie moeten voor presidentskandidaat nummer drie stemmen, zo niet brengen jullie schaamte over onze stad”. Sindsdien lijken zijn eigen kansen op herverkiezing behoorlijk te slinken…

Jeannot Lukambo van de MSR, een partij van de Presidentiële Meerderheid, beantwoordde de vraag van een journalist “voor welke presidentskandidaat zal u stemmen?”, met een ontnuchterend “ik heb nog van niemand geld gekregen om te stemmen, dus heb ik nog niet beslist”. De man is uittredend provinciaal député, en vooral bekend omdat hij zijn mandaat gebruikt heeft om universitaire studies aan te vatten. Hij heeft intussen zijn bachelor gehaald. Nu hij een nationaal mandaat ambieert, verdenkt iedereen hem ervan om in Kinshasa een licentie te willen gaan halen.

De meest intrigerende kandidaat voor mij blijft evenwel Kakule Kavyavu Ndelya, nummer 95 in Butembo. Iedereen weet dat hij een féticheur is, een traditioneel tovenaar, en dat boezemt ontzag in. Hij is op de campus van de Université Catholique du Graben aan alle studenten 3 $ gaan uitdelen. Geen 2, geen 5, maar wel 3 $! Niemand slaat dat af natuurlijk, maar hij zei er wel bij: “als je niet voor mij stemt, zet je dan maar schrap!”. De mensen zijn nu vooral bang dat hij zijn occulte krachten zal misbruiken om de kiezers, op het moment dat ze in het stemhokje staan, te hypnotiseren zodat ze toch voor hem stemmen, tegen wil en dank.

Ik heb hem bezig gezien op zijn meeting. Wat kan die man schreeuwen! Zijn partij, de Union des Mouvements des Démocrates Nationalistes du Congo, is amper gekend, maar hij des te meer. Hij heeft uit eigen middelen een ambulance aangeschaft, waarvan hij publiekelijk de sleutel overhandigde aan de ondervoorzitter van ATAMOV (Association des Taximen Motos et Voitures), ene Misisa Jackson, zelf kandidaat voor de MLC in de territoire van Beni. De ambulance zelf werd triomfantelijk voorgereden. Hoe die zal beheerd worden, wie er zal kunnen van gebruik maken, geen mens die het weet. Als dat maar geen vestzak-broekzakoperatie is met een bevriend kandidaat van een aanverwante partij…

Ik vraag na waar die man zijn geld vandaan haalt dat hij zo royaal kan spenderen voor “het goede doel”. De bron van zijn fortuin blijkt vooral te bestaan uit wanhopige dames die tot veel financiële inspanningen bereid zijn om beroep te doen op zijn bijzondere krachten om zich te verzekeren van de trouw van hun partner of om zijn liefde terug te winnen.

Intussen staat hij al op de vierde plaats in de informele top tien van de meest populaire kandidaten, en maakt hij dus een zeer ernstige kans om verkozen te worden. Een féticheur in het parlement… Misschien is dat wel dé oplossing in een land dat door zoveel kwalen behekst is…! En meteen ook een goede tip voor de regeringsvorming in België.