Sanctiestem

Mij moet je niet meer vertellen dat de Congolese kiezer zich niet bewust is van zijn macht. Hoewel de resultaten van de wetgevende verkiezingen pas tegen 13 januari zullen worden bekend gemaakt, is het voor iemand die is gaan rondkijken naar de uitslagen die in diverse stembureaus uithangen zonneklaar: de kiezer heeft een duidelijke sanctiestem uitgesproken, op een manier die je maar zelden meemaakt. Zo goed als elke verkozene van de verkiezingen van 2006 is bewust afgestraft wegens zijn of haar gebrek aan inzet. Het valt echt op, en niet enkel in de kieskring Butembo. Hetzelfde fenomeen treedt ook op in de kieskringen Beni stad, Beni territoire en Lubero. Ik durf te verwedden dat dit elders in het land niet anders is.

Kijk maar even mee naar de kieslijst van Butembo (106 kandidaten voor 4 zitjes):

Zijn niet meer verkozen:

• nummer 22: Marc Sumbusu. Uittredend nationaal parlementslid. Krijgt hier en daar nog een enkele magere stem.

• nummer 35: Elisée Kitsongeri. Plaatsvervanger van Bayoli die halverwege de legislatuur verkoos zich opnieuw toe te leggen op zijn handel in plaats van de politiek. Onzichtbaar in de uitslagen.

• nummer 39: Jeannot Lukambo. Provinciaal député die nu zijn kans op nationaal vlak waagde. Vooral bekend omdat hij van zijn mandaat heeft gebruik gemaakt om een universiteitsdiploma te halen in Goma. Nog slechts een schaduw van zichzelf.

• nummer 67: Peruzi Brigitte. Zetelde in het nationale parlement als tweede plaatsvervangster van Ferdinand Kambere sinds 30 september 2009, toen deze minister werd, en zijn eerste plaatsvervanger als burgemeester van Butembo niet in aanmerking kwam voor het parlement. Haalt hier en daar nog een stem.

• nummer 69: Ferdinand Kambere. Uittredend minister van sociale zaken, humanitaire acties en nationale solidariteit. Als lid van de PPRD riep hij tijdens de campagne overal op om voor nummer 3 te stemmen, maar werd daarbij steevast uitgejouwd. Kon toch nog wat stemmen vergaren, maar niet genoeg om herverkozen te worden.

• nummer 87: Pierre Pay Pay wa Syakasighe. Gouverneur van de Centrale Bank van 1985 tot 1991. Gewezen presidentskandidaat van 2006 en uittredend nationaal parlementslid. Ook eigenaar van hotel L’Auberge. Distantieerde zich tijdens de campagne van de presidentiële meerderheid om steun te verlenen aan de kandidatuur van Vital Kamerhe, maar haalde nog slechts een handvol stemmen.

Geen enkele van de nationale parlementsleden van de stad Butembo krijgt dus nog een nieuw mandaat!

Wie is dan wel verkozen?

• nummer 17: Hubert Syahetera. Tot vorig jaar was hij burgemeester van Butembo, maar hij werd afgezet door Kabila. Dat levert hem nu gegarandeerd een verkiezing op, ook omdat hij blijk gaf van zin voor initiatief, vooral op het vlak van verbetering van infrastructuur.

• nummer 80: Mbusa Nyamwisi. Ex-rebellenleider die ook presidentskandidaat was, zoals in 2006 als in 2011, ook al wist hij dat hij nationaal geen kans maakt. Hij blijkt in Noord-Kivu voorlopig wel aan de top te staan. Voormalig minister van Buitenlandse Zaken, nadien van Decentralisering. Werd kort voor de verkiezingen door Kabila uit de regering gezet, en zijn ministerie opgedoekt, toen hij zich tegen de president keerde. Bekende zich tijdens de campagne uitdrukkelijk tot de oppositie, maar volgens verschillende onafhankelijke bronnen zou hij op het laatste moment de leden van de Fédération des Entreprises du Congo van Butembo hebben opgeroepen om voor Kabila te stemmen, in ruil voor verlaging van invoerheffingen.
  Als enige Munande met een hoog profiel blijft hij voldoende aanhang bewaren, ondanks een verlies aan populariteit, vooral bij de intellectuelen, die zijn dubbelzinnigheid en politiek opportunisme niet kunnen pruimen.

Voor de twee resterende zetels wordt nog gestreden tussen de féticheur Ndelya Kavyavu, de man van het Parlement debout Crispin Mbindule, de professor met de priemende blik Paul Kitswiri en een leider van de leerkrachtenvakbond, Malis Malisawa.

In de wetgevende verkiezingen ziet de kiezer dus in ieder geval zijn macht duidelijk bevestigd. Hij en zij hebben er een ware tabula rasa van gemaakt. Dat het effect van hun stem zo groot is, zo zichtbaar is, is in ieder geval een goede zaak voor de democratie.

Of de sanctiestemmen ook in de presidentsverkiezingen duidelijk zullen worden is minder evident. In provincies als Noord- en Zuid-kivu, en ook Bas-Congo blijkbaar wel. Maar op nationaal vlak blijkt de eigen-volk-kaart toch wel vaker gespeeld.

De prangendste vraag blijft of de kiescommissie de compilatie van de resultaten eerlijk en transparant zal laten verlopen. Het blijft gonzen van de geruchten over allerlei vervalsingspogingen. Vrijdagavond 2 december heeft ze in alle geval toegegeven om de voorlopige uitslagen geleidelijk vrij te geven naarmate ze binnenkomen, in plaats van te zwijgen tot de dag van de bekendmaking op 6 december. De spanningen in Kinshasa liepen immers veel te hoog op.

Uit het overzicht van 15,6% van de stembureaus die geteld zijn, blijkt dat Kabila duidelijk aan de leiding ligt. Maar de stemmen van Kinshasa, die wellicht overwegend voor Tshisekedi zullen zijn, zijn nog niet beschikbaar. Hoe dat komt dat die nog niet eens gedeeltelijk beschikbaar zijn, wordt nergens uitgelegd. Of dit nu een kalmerend dan wel een ophitsend effect zal hebben, zal morgen al snel blijken. Aan de initiële commentaren op internet te oordelen zou dit wel eens olie op het vuur van de combattants van de UDPS kunnen betekenen. Voor heethoofden is er altijd wel een reden te vinden om het vuur aan de lont te steken.