Le vent de Mogada

De foto is getrokken van op een afstand waardoor het beeld een onbenaderbaar karakter krijgt, alsof het om een luchtspiegeling gaat. De film, een documentaire eigenlijk, volgt een joodse man die na 30 jaar terugkeert en op zoek gaat naar de stad die hij kende in zijn jeugd. Hij ontmoet talrijke lokale mensen die elk hun eigen verhaal hebben over hoe het vroeger was. Sommige van zijn gesprekspartners zijn zelf teruggekeerd - ze hebben elk hun eigen desillusies. Als alles goed loopt proberen wij enkele van deze mensen te ontmoeten.

Eén van de teruggekeerde joodse bewoners is André Azoulay, een man die terug kwam maar die zelf vind dat hij eigenlijk nooit vertrokken was. Ondertussen is hij "raadgever van de koning." Azoulay zegt enkele belangrijke dingen tijdens het gesprek. Hij wijst op een recente tendens om identiteit eerder te gebruiken om zich af te sluiten van de ander. Volgens Azoulay was de manier waarop joden en moslims in Mogada (of Essaouira) samen leefden een bij uitstek ‘moderne’ levenswijze omdat ze het begrip tolerantie in de praktijk beleefden. En verder: "als de gewone moslim vandaag in Palestina zijn identiteit en dus zijn waardigheid niet kan beleven, dan kan ik geen jood zijn." Het wordt verder in het korte interview niet duidelijk hoe de man die overtuiging in zijn leven gestalte geeft maar uit het feit dat hij terugkeerde (uit Israël?) en nu blijkbaar voor de Marokkaanse overheid werkt kan je wel iets afleiden.

Bij het bekijken van de film moest ik onwillekeurig denken aan het boek van Yakov Rabkin "In de naam van de Thora" dat ik onlangs las. Eén van de vele opmerkelijke passages die ik tijdens het lezen in mijn dagboek noteerde ging over de toenmalige emir van Jeruzalem. Die ondertekende in de jaren ‘20 van de vorige eeuw een document waarin hij joodse immigranten in Palestina verwelkomde, vooropgesteld dat ze geen enkele elitaristische politieke ambities zouden tonen zoals het opzetten van een joodse staat. Het document verdween voorgoed bij de inbraak in het huis van de joodse advocaat De Haan. Een jaar later werd hij vermoord door de Haggana (organisatie die terreur pleegde in opdracht van Zionistische leiders). Daarmee verdween de mogelijkheid van vrede in termen van individuele en gelijke rechten. "Het feit dat een dergelijk document heeft bestaan, herinnert ons eraan dat vrede tussen joden en Arabieren mogelijk was geweest," zo noteert Rabkov.

Afijn, ik wilde het eigenlijk niet over dat conflict hebben. Maar je kan er nauwelijks omheen: het heeft al zo’n diepe wonden geslagen.
En de oorzaak is een abstracte ideologie, het Zionisme, die zijn totalitaire claim op een heel volk gewetenloos blijft doorvoeren. En dat is nu eenmaal typisch voor alle ideologiën, ze zijn ‘rucksichtlos.’ In die zin staan ze lijnrecht tegenover alles wat we menselijk noemen. In hun concrete werkelijkheid leefden joden en moslims in Essaouira vredig met elkaar. Tot de lokroep van Israël hen uit elkaar haalde. Voor mij gaat deze film daarover.

De reis lijkt al begonnen. Bedankt Mirjam, om alvast de poort te openen naar dit voor ons onbekende verhaal in Essaouira, de stad waar we in juni twee weken gaan verblijven.