Koffie verkeerd

Een decennialange scheefgroei in de koffiesector rechttrekken is een uitdaging van formaat.

 

 

 

‘Onbegonnen werk! Zo rot als wat, die sector!’

Ik weet nog goed hoe de adviezen klonken toen we binnen Vredeseilanden aan het onderzoeken waren of we de komende jaren de koffieketen in Oost-Congo zouden ondersteunen of niet.

‘Onbegonnen werk! Zo rot als wat, die sector! Puur tijdverlies, want alle inspanningen worden teniet gedaan door de gieren aan de grens. Het zakenklimaat in Congo is van de slechtste van de planeet en jullie willen investeren in de koffiesector? Een beetje masochistisch aangelegd, of wat?’

Aanmoedigend was het zeker niet. Maar toch zijn we er voor gegaan. Daar hebben we goeie redenen voor. Voor 250.000 gezinnen in Oost-Congo, dat zijn anderhalf miljoen mensen, is koffie de voornaamste bron van inkomsten. Ook al worden de koffietelers onderbetaald, wordt kwaliteit niet vergoed, verdwijnt het grootste deel van de waarde van koffie in de zakken van tussenhandelaars en smokkelaars, toch is en blijft koffie de voornaamste bron van geldelijk inkomen.

Zelfs als de prijs die de boeren voor hun koffie krijgen onder de productiekost blijft, nog zullen ze blijven koffie kweken bij gebrek aan alternatieven. Want ze hebben cash nodig om het schoolgeld van hun kinderen te betalen, om dokterskosten te dekken, om kleren te kunnen kopen.

Kogelvrij vest

De optelsom was snel gemaakt: als we de boeren steunen om voortaan topkwaliteitskoffie te produceren en hen tegelijk met opkopers in verbinding brengen die bereid zijn om de kwaliteitsinspanningen te belonen, dan wint iedereen! Want de koffie die is wel degelijk aanwezig in grote hoeveelheden.

Alleen wordt zeker 85% het land uit gesmokkeld. En dat heeft dan weer alles te maken met de hoge uitvoerbelastingen in Congo en de vele tracasseries waar alle overheidsdiensten zich zondig aan maken. We zagen het plaatje wel degelijk zuiver. Willen we de koffiesector weer gezond krijgen, dan zal er niet alleen zwaar moeten worden ingezet op kwaliteit maar ook op structurele veranderingen, tot in de hoogste regionen van de politieke macht. Zoveel is duidelijk.

‘Hallo? Dit is wel Congo hé waarover we het hebben. Gaan jullie daar je tanden op stuk bijten? Bonne chance!’ 

En dat waren nog de zachtere sceptici. Anderen zwaaiden met doembeelden van sabotage en afrekeningen of vroegen me of ik al een kogelvrij vest had aangeschaft.

Intussen zijn we een jaar verder. We zijn de boer opgegaan met onze voorstellen, we hebben de mensen uitgenodigd om zelf te investeren in hun eigen micro-wasstations en zich te organiseren in hun eigen coöperatieve verenigingen die voor de gezamenlijke verkoop zouden zorgen. En de respons is indrukwekkend.

Er zijn al 110 stations in wording, waarvan een twintigtal in productie gaan terwijl ik dit schrijf. Elfduizend boeren zijn zo al op onze uitdaging ingegaan, en er komen er nog alle dagen bij. Elk van hen legt 50$ in als aandeel van zijn eigen station. Aan een gemiddelde van 100 boeren per station komt dit overeen met een inzet van 550.000 $. Geld van de boeren dus! Wij leveren dan machines en materialen aan die in Congo niet te verkrijgen zijn, voor ongeveer dezelfde waarde als de inlage van de boeren. Maar dat is geen gift. Dat geld zullen ze terugbetalen aan hun coöperatie, zodat die weer andere boeren kan helpen voor nieuwe wasstations.

Geld in de hand

Alle betrokken boeren hebben nu cash in handen om deel te nemen aan een micro-wasstation.

Om de boeren van het eiland Idjwi in het Kivumeer te helpen snel cash te verwerven om hun bijdrage te kunnen inleggen, hebben we een lening helpen zoeken om hen alvast toe te laten hun huidige koffie al langs officiële kanalen te verkopen.

Mits zorgvuldig enkel de betere koffie van hun leden uit te kiezen en die dan officieel uit te voeren, is het zo al mogelijk een betere prijs voor hun koffie te krijgen, zelfs nog zonder wasstation, want op Idjwi zitten we nog volop in de bouwfase. Het is meteen ook een leerrijke oefening in koffie uitvoeren geworden.

We hadden aan de coöperatie gevraagd zorgvuldig alle kosten te documenteren. En we hadden aan SOPEX, de opkoper uit Antwerpen, gevraagd om een extra inspanning te doen voor de prijs, toen bleek dat de eerste stalen een prima kwaliteit aankondigden. Zo is de koffie voor 3,5 $/kg van de hand kunnen gaan. Lang geleden dat nog zo een prijs werd betaald. Dat heeft toegelaten om de eerste doelstelling te halen: alle betrokken boeren hebben nu cash in handen om deel te nemen aan een micro-wasstation. Maar heeft het ook iets opgeleverd voor de coöperatie? Die cijfers zijn onthutsend!

Roofstaat

Wie zich afvraagt wat nu precies bedoeld wordt met een roofstaat, ziet dat hier netjes in cijfers uitgedrukt staan.

Aan de totale verkoopsprijs van de koffie van 68.848 $ houdt de coöperatie 1.087 $ over. Dat is welgeteld 1,56% winst. De Staat in al haar verschijningsvormen gaat aan de haal met 7.733 $, dat is iets meer dan 11%. Dat is dus 7 keer meer dan de coöperatie! Wie zich afvraagt wat nu precies bedoeld wordt met un Etat prédateur, een roofstaat, ziet dat hier netjes in cijfers uitgedrukt staan.

Hoe kan een overheid zich zo in de eigen voet schieten en niet inzien dat dit de beste manier is om de smokkel aan te moedigen als je weet dat in de buurlanden de staat 1 à 3 % heffingen oplegt? Door een gebrek aan visie, aan leiding, aan controle en door kortzichtigheid. Dan krijg je dit soort ontsporingen.

Wie zijn dan die rovers toch? We hebben ze haarfijn in kaart gebracht. Lees even mee:

  • Aankoopvergunning voor landbouwproducten    60 $
  • Taks DGM    8 $
  • Belasting van Territoire op transfert landbouwproducten    50 $
  • Belasting van chefferie op transfert landbouwproducten    100 $
  • Bijstand Zeemacht en Grenspolitie    80 $
  • Toelating tot vervoer buiten het eiland    20 $
  • Belasting 3,5 % op FOB-waarde door Nationaal Koffie Bureau ONC    2.265 $
  • ONC-belasting op laden van container    15 $
  • ONC-erkening als uitvoerder    2000 $
  • Belasting 1,2 % FOB door Nationaal Controle Bureau OCC    776 $
  • Douanebelasting 1% FOB    647 $
  • OGEFREM 0,59 % FOB – Bureau voor multimodaal Vrachtbeheer    382 $
  • RRI 0,5 %    323 $
  • Vergoeding douane DGDA    15 $
  • PSE    40 $
  • Fytosanitair certificaat    50 $
  • Certificaat van oorsprong    50 $
  • Banklicentie    25 $

TOTAAL:    6.906 $

Tot nu toe had ik het enkel over de officiële belastingen. Komt daar dan nog eens een resem onofficiële belastingen bovenop:

  • Staalname en bijstand bij het laden door ONC    10 $
  • Onder de tafel geëist door ONC    20 $
  • Uitgave documenten OCC    40 $
  • Geleverde dienst bij uitvoer door TMK    267 $
  • Bankslip    15 $
  • Aanvaarding dossier door douane    20 $
  • Bijstand bij inladen    20 $
  • Kanselarijkosten    20 $
  • ANR – Nationale Inlichtingendienst    20 $
  • Politie    10 $
  • Verzegeling door Douane DGDA    40 $
  • Controle door Douane DGDA    40 $
  • Verificateur DGDA en zijn assistant    40 $
  • Openen van Barrière     20 $
  • Stapelplaats douane DGDA    140 $
  • Gevraagde belkredieten    20 $
  • Transfert uitvoerdocumenten    35 $
  • Belasting Vereniging van koffie-exporteurs    50 $

TOTAAL:    827 $

Het algemeen totaal van legale en illegale belastingen komt zo op 7.733 $ te liggen.

Wat afgeroomd wordt ligt dus veel hoger dan wat de coöperatie aan winst overhoudt. Dat doet denken aan een kopje koffie verkeerd: de hoeveelheden melk en koffie worden omgewisseld. Na afroming blijft er zo goed als niets over voor de boeren.

Dit gaat dan alleen nog maar over officiële uitvoer. Het verhaal van de smokkel in grensgebieden is nog veel krasser. Daar blijken overheidsdiensten zich medeplechtig te maken aan smokkel, zonder medeweten van hun oversten in Kinshasa. Uitvoerstatistieken worden vervalst door douanediensten. Dat misselijkmakend verhaal is voor een andere keer.

Werkgroep

Ofwel hebben overheden geen flauw benul van wat in het verre binnenland gebeurt, ofwel zijn het goede toneelspelers. Ik weet niet zeker welk van beide ik zou verkiezen.

Deze cijfers worden nu doorgegeven aan de overheden. Dat leidt tot veel keelgeschraap en plafondgestaar. Ofwel hebben overheden geen flauw benul van wat in het verre binnenland gebeurt, ofwel zijn het goede toneelspelers. Ik weet niet zeker welk van beide ik zou verkiezen.

De verenigde koffie-uitvoerders hebben in alle geval hun stoute schoenen aangetrokken. Een delegatie is in Kinshasa op de deuren van alle betrokken ministers gaan kloppen, en kijk, ze werden gehoord: de Eerste Minister heeft een werkgroep in het leven geroepen die de ernst van de situatie moet gaan onderzoeken en voorstellen moet uitwerken tot sanering van deze krankzinnige belastingsstructuur.

En nu maar hopen dat de werkgroep stand kan houden in deze tijden van uitblijvende regeringsherschikking, dreigende grondwetsherziening en onzekere lokale verkiezingen.

Er kan nog veel verkeerd lopen met die koffie.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.