Vrouwenleidster wordt zwarte gordel in Bukavu

Amper terug in Oost-Congo of ik zit alweer midden in hevige gevechten op het scherp van de snee. Voor het eerst sinds mensenheugenis nemen twee karateclubs het tegen elkaar op. Vijf kampen, gevolgd door wat oefeningen van de allerkleinsten, en als kers op de taart vechten de Meesters van beide club het in een demonstratiewedstrijd onder elkaar uit.

Als ik na afloop weer naar buiten ga, loop ik een oude vriendin tegen het lijf. Venantie Bisimwa. Al twintig jaar een monument in de militante vrouwenbeweging, en nu dus ook zwarte gordel jiu jitsu. Hoog tijd om wat bij te praten.

Venantie, ik had opgevangen dat je tegenwoordig aan gevechtssporten deed en de mensen stimuleerde dat ook te doen. Ik heb je altijd gekend als voorvechtster van vrouwenrechten. Vanwaar deze carrièrezet?

Ik heb op geen enkel moment in mijn leven aan krijgskunsten gedaan maar ik deed wel altijd wat gymnastiek. Ik heb het altijd belangrijk gevonden om in vorm teblijven. In 2004 hebben de rebellen Jules Mutebutsi en de toen nog relatief onbekende Laurent Nkunda de stad tien dagen bezet. Hun troepen hebben op erg grote schaal verkracht. Toen ze weg waren, ben ik met jiu jitsu begonnen.

Het was onmiddellijk duidelijk dat gevechtssporten niet alleen goed waren voor de gezondheid maar ook erg nuttig konden zijn om mensen meer zelfvertrouwen te geven, hen te helpen zich minder weerloos te voelen. We hebben van in het begin geprobeerd in het bijzonder vrouwen en meisjes te mobiliseren. Gevechtssporten als deel van de strijd tegen seksueel geweld, zeg maar. Door als dame van middelbare leeftijd zelf mee te trainen, wou ik een soort drempelverlagend rolmodel zijn.

De jiu jitsu kwam dus niet in de plaats van mijn engagement in de vrouwenbeweging, het was er een verlengstuk van.

Hoe pak je zoiets aan?

Op vele fronten tegelijk. Om te beginnen moesten we iets doen aan de beeldvorming rond gevechtssporten. Er zijn hier al heel lang karateclubs maar die hadden een slechte naam. Karate was vooral iets voor mauvais garçons die naar foute video’s keken. We moesten dus ook een ander publiek aantrekken:  studenten, jongeren uit de betere wijken en zo. Dat is aardig gelukt.

Wat vrouwen en meisjes betrof was het een stuk moeilijker. Velen zijn er aan begonnen, zij die het volhielden zijn veel minder talrijk. Door al die jaren van oorlog zijn er hier veel alleenstaande vrouwen. In deze cultuur moet de man zijn vrouw beschermen. Een alleenstaande vrouw moet dus zelf haar mannetje staan.

In het begin trainden we het buiten, voor het postgebouw. Daar kwam nogal wat volk naar kijken, dat begrijp je wel.

Veel bekijks, ik kan het me levendig voorstellen. Maar ik neem aan dat jullie ook wel wat weerstanden opriepen?

Echte tegenwerking hebben we niet gehad, maar we worden wel met enige argwaan bekeken. De kerk, om maar iets te zeggen, vindt het maar niets dat dames trainen om weerbaarder te worden. En al helemaal niet als ze dat op straat doen. Ook de politie volgt ons met argusogen.

En dan is er nog het fenomeen ‘de venten’. Ze vonden en vinden het niet allemaal even geweldig, zullen we maar zeggen. Dit blijft een cultuur met veel huiselijk geweld: “Wat krijgen we nu? Moeten we nu al gaan vrezen voor een pak slaag van moeder de vrouw? What’s next? Wapens in huis?” We proberen dan maar uit te leggen dat je misschien het huwelijk niet hoéft  te zien als strijdperk. Maar bon, hier gaat wat tijd moeten overgaan. Mannen leren wel, maar traag.

Maar we zien het veel breder dan vrouwen minder hulpeloos maken als ze oog in oog staan met hun belagers. Gevechtssporten zitten gebed in een cultureel, zelfs spiritueel kader waarin geweldloosheid een belangrijke rol speelt. We vinden het erg belangrijk om ook dat mee te geven. Oost-Congo blijft tot nader order een uiterst gewelddadige context. De gevechtssporten helpen je voor een deel over je weerloosheid heen, en geven je je gevoel van eigenwaarde weer. Ze leren je omgaan met je eigen gevoelens en je eigen agressiviteit. Je staat sterker in het leven. Gevechtssport in een filosofie van geweldloosheid tegen de achtergrond van een oorlog die al miljoenen levens gekost heeft en waar op dit ogenblik niemand een uitweg ziet… Het klinkt bijna contradictorisch, maar voor ons is die dimensie erg belangrijk. We willen niet dat iemand wat hij bij ons leert offensief aanwent, daar hameren we sterk op.

Hoe zie je dit verder gaan?

Waar wij uiteindelijk van dromen is dat men gevechtssporten zou opnemen in het leerprogramma van de scholen. Dat je bij wijze van spreken als zwarte gordel karate of jiu jitsu afstudeert in het middelbaar. Maar de scholen willen voorlopig niet mee. Hier is nog lobbywerk aan de winkel . In deze kluif wil ik graag mijn ervaren tanden zetten.

Verdere prioriteiten zijn een gesloten zaal en een goeie tatami. Dat op straat oefenen heeft iets mobiliserend maar schrikt tegelijk af. Je staat maar mooi te kijk. Het verhoogt de drempel voor onze mannen. En we doen geen demonstratie natuurlijk, we leren. We schamen ons voor onze fouten. We voelen we ons niet graag bekeken als we op ons gezicht gaan. Trouwens, in jiu jitsu wordt, in tegenstelling tot karate, veel gevallen. Dus àls we op ons gezicht gaan, dan liefst op een goeie tatami.

We bezondigen ons natuurlijk af en toe in dagdromen over toernooien met andere steden, andere provincies, in heel het land. Maar dat is door de armoede en de gebrekkige infrastructuur niet haalbaar op korte termijn. We hebben net een sportieve ontmoeting meegemaakt tussen twee karateclubs hier uit Bukavu. Er waren winnaars en verliezers, maar alles is bijzonder goed verlopen. Het is erg lang geleden dat men zoiets heeft georganiseerd. Laten we het maar zien als een start.

Bekijk hier meer foto’s

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • MO*journaliste Olivia Rutazibwa en ex-MO*journalist Stefaan Anrys presenteren op Filmfestival MOOOV in Turnhout en Brugge een selectie van de strafste documentaires uit binnen-en buitenland.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.