Oost-Russen vrezen het gele gevaar

Sommige Russische analisten zien dat demografisch onevenwicht als een tikkende tijdbom, en vrezen dat de Chinezen op een dag het Verre Oosten zullen overspoelen. Maar Viktor Shalay –de jonge directeur van het historische Arseniev-museum in hartje Vladivostok– maakt zich daar naar eigen zeggen weinig zorgen over.

‘De bevolking van Noord-China is altijd al groter geweest dan die van het Russische Verre Oosten’, zegt Shalay. ‘Al in de 19de eeuw onderzochten wetenschappers het risico van dat onevenwicht. Maar niet alleen in het Verre Oosten vormt demografie een probleem, het is een uitdaging voor heel Rusland. Het klopt wel dat sinds de jaren negentig heel wat mensen zijn weggetrokken uit het Verre Oosten, gedeeltelijk door economische problemen en het ontbreken van een ontwikkelingsperspectief.’

Stalin

In Shalays museum is een volledige hal gewijd aan de historische aanwezigheid van Chinezen in Vladivostok. Shalay: ‘Ook in de 19de eeuw was er een omvangrijk Chinees kwartier in Vladivostok, er was zelfs een Chinees theater.’ Maar in 1930 zwierde Stalin de Chinezen buiten. ‘Stalin wilde dat er in dit territorium géén buitenlandse invloed of spionage was.’ Pas vanaf 1992, toen de poorten van Vladivostok opnieuw opengingen voor buitenlanders, begonnen de Chinezen terug te keren.

Volgens de museumdirecteur hebben China en Rusland een lange geschiedenis van wederzijdse betrekkingen.’In die geschiedenis was er meer plaats voor vriendschap dan voor conflicten. Persoonlijk ben ik niet bang van een oorlog met China. Ik denk niet dat ik dat nog zal meemaken in mijn leven.’

Het belang van de APEC-top voor Vladivostok kan niet onderschat worden, zegt Shalay. ‘De lange periode waarin Vladivostok gesloten was, maakte dit tot een stad die zijn oriëntatie kwijt was in de regio. Vervolgens werd de stad fysiek geopend. De APEC-top kan het evenement zijn waarin Vladivostok een tweede niveau van openheid bereikt. Het is een kans voor de stad om meer zichtbaar te worden, een stap in dezelfde richting maar naar een absoluut nieuw niveau.’

Lekker eten, mooie kleren

‘Mijn moeder moet niet van Chinezen weten. Ik denk dat ze er bang van is. In de jaren zestig is er een conflict geweest tussen China en Rusland rond het Damanski-schiereiland. De oudere generatie is dat nog niet vergeten. Maar zelf heb ik alleen maar goede ervaringen met China, ik hou van het land en zijn prachtige natuur.’

Aan het woord is Inessa Smirnova (44), journaliste bij de nationale krant Komsomolska Pravda. Tijdens een wandeling langs de nieuw aangelegde strandboulevard, langs de jachthaven van Vladivostok, vertelt ze over haar werk als journaliste. Smirnova schrijft af en toe artikels over Chinese winkeltjes, tradities, theeceremonies en de geneeskunde. ‘Over de Chinese cultuur dus; het publiek in Vladivostok is daarin geïnteresseerd.’

Smirnova steekt haar respect voor China (én voor de Chinese mannen, want ‘die drinken niet en houden van hun familie’) niet onder stoelen of banken. Ze reist graag naar het buurland. ‘Russen gaan in de eerste plaats naar China om er spullen te kopen: kleren, schoenen… Maar ze gaan er ook om te studeren of om te ontspannen. Als een Rus naar China gaat, dan kan hij een andere cultuur zien. Ik denk dat het een grote kans is voor ons om hier te wonen, zo dicht bij het grote China. Lekker eten, mooie kleren, oude tradities, heerlijke thee, historische gebouwen en steden. China, ik zou er goed kunnen wonen.’ Maar Vladivostok dat wordt opgeslorpt door China, dat zou dan weer een brug te ver zijn. Smirnova: ‘Ik vind het heel belangrijk om duidelijke grenzen te hebben. Goede relaties betekent ook duidelijke grenzen.’