Abortus in Ecuador: de Grondwet naast straatpoëzie

Ik wandel door een stad in het noorden van Ecuador waar de muren praten. Triviale krabbels graffiti en vooral overschilderbare liefdesboodschappen. Maar ook in het midden van het centrum een telefoonnummer voor gratis abortus. – Zou dit een veilig adres zijn? – En verderop iets speelser: “enciende tu clitoris” (“vuur je clitoris aan”).

Later hoor ik dat het alternatief op romantische liefdesboodschappen van de gecompromitteerde hand van een vriendin komt. Ze vertelt dat het telefoonnummer wel degelijk van een veilig vrouwencenter is. Trots vervolgt ze dat “chucha con chucha es nuestra lucha” (“foef met foef is onze strijd”) ook van haar is. Leuk, girlpower! Maar het feministisch collectief Mengana dat mee achter de actie zit, is meer dan een gezellig vrouwenclubje. Het gaat om meer dan een schattige vrouwelijk getinte Che Guevara-boodschap.

Kerk in de politiek en in de ziel

Laten we beginnen met een inkijk in het leven van deze nachtelijke dichteres, het moederlijke type. Toch wilde ze nooit kinderen. Wanneer ik met haar praat lijkt mij dat vooral een reactie op het paternalistisch systeem dat ze zo veracht. Vele jonge vrouwen in het noorden van Ecuador trouwen na hun studies. Hierbij wordt best heel hun sociale leven aan banden gelegd om de perfecte werkende huisvrouw te kunnen zijn. Meerdere malen hoor ik mijn vriendin de katholieke kerk als schuldige aanduiden. Vanaf de kolonie heeft de Kerk het paternalistische systeem, en de weg voor machismo, ingemetseld in het typisch koloniale dambordpatroon van de Ecuadoraanse maatschappij van vandaag.

Afgezien van de vele kerken in het straatbeeld was de katholieke religie voor mij eerst niet heel duidelijk aanwezig. Maar let even op en jong en oud slaat een kruisje wanneer ze een kerk voorbijkomen. Op mijn werk zijn er maar twee redenen geldig om de televisie aan te zetten: het wachten op een goal voor de wereldbeker voetbal en het wachten op witte rook om een eerste Latijns-Amerikaanse paus te kiezen. Om iemand te bedanken zeg je “Dios le pague” (dat God het je betaalt) of “que Dios le bendiga” (moge God je zegenen). En “gracias a Dios”, want uiteindelijk is het God die overal achter zit.

Afgezien van betekenisvolle details in ongeschreven, maar immer geldende straatwetten en in linguïstische omgang, mengt de Kerk zich ook in de politiek. In de nieuwe grondwet van 2008 zou niet alleen Moeder Aarde rechten krijgen, ook de dochters van Moeder Aarde zouden vooruitgang boeken met abortusrechten. Pro Vida groeperingen en de Katholieke Kerk hebben hier met veel protest een stokje voor gestoken.

De Kerk in de publieke ruimte, maar ook tot in de ziel van de mensen. Tijdens de mis wordt de vrouw die intern met abortus worstelt gediaboliseerd. Waarom zou je ook een mens doden? Zo is er het verhaal van de vriendin van een vriendin bij wie na een abortus de katholieke moraal zo zwaar woog dat ze uit schuldgevoel toch een nieuw kindje kreeg. De katholieke zonde en het schuldgevoel van een vrouw die samen leven creëren.

Rechters, dokters en aborterende kruiden

Abortus is een gevoelig onderwerp. Zo ook in Ecuador. Vooral als je weet dat in Ecuador tienerzwangerschappen tussen 2000 en 2010 met 78 % gestegen zijn. Ecuador staat als tweede land in de lijst van tienerzwangerschappen in Latijns-Amerika genoteerd, en als eerste land in de Andesregio (Plan Andino de Embarazo en Adolescentes).

De Ecuadoraanse regering zet de laatste jaren zwaar in op inlichtingcampagnes en een intersectorale strategie om tienerzwangerschappen te voorkomen. De meest voorkomende uitleg voor de alarmerende cijfers is het gebrek aan educatie over seksualiteit, vooral in de huiskamer en aan het adres van etnische minderheden. Maar er is ook een wijdverspreid probleem van machismo, ongelijke gender relaties en seksueel geweld. Het verhaal gaat verder dan al dan niet verliefde tieners. Eén op vier vrouwen in Ecuador is het slachtoffer van seksueel geweld (INEC 2012).

In lijn met de katholieke goddelijke wet en de nationale grondwet is abortus, hoewel het vaak voorkomt, niet gewenst. Abortus is illegaal en strafbaar in Ecuador. Behalve wanneer de foetus misvormd is, het leven van de moeder in gevaar is, of in gevallen van seksueel geweld bij mentaal achtergestelde vrouwen. Maar de woorden van de wet zijn soms minder oprecht dan die van stadsmuren. Een vriend die als advocaat werkt, vertelt mij dat het vooral een juridische zaak is, eerder dan een medische. De rechter moet de dokter toestemming geven om een abortus te kunnen uitvoeren. Dit is zo’n bureaucratisch proces dat het vaak te laat is.

Dan maar illegaal, gevaarlijk en kostelijk een chirurgische abortus laten uitvoeren. Of met pilletjes voor maagzweren die met doktersvoorschrift goedkoop te verkrijgen zijn en zo ook een lucratief zaakje zijn geworden. In cultureel divers Ecuador zijn er bovendien inheemse volkeren die in hun traditioneel geneessysteem kennis hebben van aborterende kruiden.

In 2013 zijn voor de eerste keer in Ecuador ook 6 vrouwen vervolgd voor abortus. Niet alleen in Ecuador is het penaliseren van abortus een dodelijke zaak. Wereldwijd sterven jaarlijks 70.000 vrouwen door clandestiene abortus. Abortus blijf illegaal in Ecuador. Vrouwenorganisaties concentreren zich daarom op levens redden door het verspreiden van een red van informatie over veilige clandestiene abortus.

Om af te sluiten misschien toch nog een leuk nieuwtje: ondertussen zijn mijn moederlijke vriendin en haar vriend zwanger. Een ongelukje. Haar vriend, die graag papa wilde zijn, begreep het belang dat zijn vriendin aan autonomie van eigen lichaam hecht. Hij liet de zwangerschapsbal onder de trui van haar veld. En ja, ik word meter van een meisje dat niet gedoopt wordt!

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Lisa studeerde Spaans, Theater-, Film- en Literatuurwetenschappen aan de Universiteit van Antwerpen en Latijns-Amerika Studies aan het CEDLA in Amsterdam.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.