Hoe ziet justitie er uit in Guatemala ? (Guatemala 8)

Wij eisen een ILO onderzoekscommissie!
Ons eerste bezoek brachten we echter aan nog een andere organisatie uit het sociale middenveld, de MSICG. Volgens hen zijn zij ook een syndicale organisatie, volgens de leden van het IVV is het echter een NGO. Het mag duidelijk wezen dat de versplintering van het sociale middenveld in dit land enorm is. Jammer, want het is net dat sterke middenveld dat nodig is om op een overtuigde manier een tegen-macht te zijn ten aanzien van overheid en de economische actoren.

De analyse van de MSICG is in ieder geval gelijk aan die van de syndicale beweging die we maandag voorgesteld kregen. Op basis van hun sterke dossier, besluiten ook zij dat de regering te weinig doet om de structurele problemen m.b.t. vrijheid van vereniging aan te pakken. Conclusie: de ILO moet een “onderzoekscommissie” instellen.

De vakbonden hadden vorig jaar tijdens de Internationale Arbeidsconferentie een formele klacht ingediend bij de ILO om zo een onderzoekscommissie te bekomen. Dat heeft duidelijk gezorgd voor paniek bij de regering want ze kwamen meteen met een tegenvoorstel, met name dat fameuze “Memorandum of Understanding” waarin ze een heel aantal engagement aangingen ter verbetering van de situatie.

Of deze onderzoekscommissie er komt, hangt af van het rapport van deze missie. Daarna moet de Raad van Bestuur van de ILO de knoop doorhakken in oktober. Maar zowel de werkgeversgroep als de groep van overheden zijn niet geneigd om deze eis te ondersteunen. Dan is het alternatief een stevig actieprogramma op te zetten met tijdstabel en al.

Het Hoog Gerechtshof
Dit is de hoogste gerechtelijke instantie in Guatemala. In 2009 werden we hier ook al eens ontvangen. En in vergelijking met 2009, stel ik ook hier vast dat men de problemen erkent, dat was toen niet zo. Maar ik geloof nooit dat de noodzakelijke veranderingen van hier zullen komen. De oude rijke elite zwaait hier nog altijd de scepter en hoe vriendelijk ze ons ook ontvangen, de oplossing zal niet van hier komen. Eén van de toprechters slaagde er ook in de moord op Pedro Zamora als een passionele moord te omschrijven. Waar het wel over ging, was de bouw van een nieuwe privé haven naast de openbare haven die volledig zou leeggezogen worden. Hij stond in de weg, letterlijk, toen de moordenaars kwamen, boog hij zich voorover om zijn zoontje in zijn armen te redden. Het is een klaasieke truuk telkens een ander motief te zoeken voor de moord op een vakbondsleider of mensenrechtenactivist.

58 vermoorde vakbondsleiders in enkele jaren tijd!
De volgende afspraak is met Dr Claudia Paz y Paz, de procureur generaal en dus hoofd van het Openbare Ministerie. We ontmoeten een begeesterd en geëngageerd iemand. Ze is zich bewust van de beperkingen van haar administratie, heeft daar ook al veel aan gedaan maar een groot schip doe je niet zomaar van richting veranderen. Vooral wanneer de middelen ontbreken.

De hamvraag voor ons: hoever staan ze met de onderzoeken naar de 58 moorden die gepleegd werden op vakbondsleiders, de grote meerderheid tussen 2007 en 2012? Ze hadden hun huiswerk klaar:

• In 9 zaken is het onderzoek nog lopende;
• In 21 zaken is het onderzoek afgerond; en
• In de overige 28 zaken loopt een gerechtelijke procedure.

Ik krijg een omstandig dossier en een CD waarin alle informatie over deze zaken netjes geordend staat. Als ik wat doorvraag, blijkt de realiteit toch iets complexer. Er zijn veel zaken waar het onderzoek afgerond is, en waar geen proces zal opgestart worden omdat er te weinig bewijzen zijn. Dikwijls omdat vele betrokkenen schrik hebben om te getuigen?! In vele zaken werd een arrestatiebevel uitgevaardigd wat dus betekent dat de schuldigen nog steeds vrij rondlopen. Ook als er dan al veroordelingen zijn, zijn de daders in Guatemala niet meer te vinden.
Het openbaar ministerie heeft nu wel een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met de vakbonden om op regelmatige basis informatie uit te wisselen over deze lopende en nieuwe zaken die zij aanbrengen.

Ontvangst op het presidentiële paleis
Niet door de President himself want die zit in New York voor de 68ste sessie van de Algemene Vergadering van de VN. We worden ontvangen door de Vice Presidente, Mevr. Roxana Baldetti Elías. Het is trouwens voor de eerste keer in de geschiedenis van Guatemala dat een vrouw deze topfunctie in de wacht sleept. Ze ontvangt ons als acting-president. Wij herhalen de voorwaaarden waaraan de Guatemalteekse staat moet beantwoorden om als een normaal land aanzien te worden. Wij doen er geen doekjes om. Zij bevestigt dat de regering van Otto Perez Molina bereid is om de problemen aan te pakken. Daar pik ik meteen op in: om de problemen op een structurele manier aan te pakken, moeten ze een plaats geven aan de vakbonden en andere sociale bewegingen. Dat kan alleen door de grondwet te veranderen. Want daar zitten de blokkages. Zij zegt dat de politieke wil er in tegenstelling met vorige regeringen, nu wel is. Overigens om sociaal en economisch vooruit te gaan, moet het land een ander imago krijgen in de wereld. Dit is een belangrijk motief voor de rechtste (militair geleide) regering van Molina.