Syngenta en Bayer in actie voor bijen?

Ik ben op bezoek in het bisdom Ruy Barbosa, binnenland van deelstaat Bahia. Bisschop is de Oost-Vlaming priester-landbouwingenieur André De Witte. Het is een bisdom waar nog veel vanuit de sociale realiteit gewerkt wordt. De bevrijdingstheologie, die in de jaren 70 ontstond, blijft inspireren.

Eén van de vaders van deze theologie stierf trouwens anno 2010. De Brusselaar José Comblin zou nu 90 jaar geworden zijn. In België is het een nobele onbekende priester. In de bevrijdingsbeweging van de laatste 50 jaar in Latijns-Amerika is Comblin niet weg te denken. Daarom geven we in België met een groep sympathisanten dit najaar een werk uit ter gedachtenis aan Jozef/José en waar hij voor stond/staat.

Oorverdovende stilte over vervelende droogte

De realiteit van het Bahiaanse binnenland wordt momenteel vooral gedomineerd door een aanhoudende droogte. De laatste vijftig jaar hebben ze hier niet meer zo’n aanhoudende ‘seca’ meegemaakt.

Toch komt er weinig van in de pers. Deze realiteit van groeiende wanhoop en plattelandsvlucht past niet meteen in het plaatje van de permanente goednieuwsshow: ‘Brasil is een groeiland. We zullen de armoede binnen luttele jaren uitroeien.’

Opstand(ing)

Gisterennamiddag hadden we een toespraak en ontmoeting met honderd jongeren van de plaatselijke landbouwschool. Andere geïnteresseerden van de stad gingen mee in debat. Nadien een interview op ‘Rádio Esperança’: Radio Hoop. Wat kan hoop zijn in deze troosteloze realiteit? De inleiding van het laatste Wervelboek ‘Legal!’ komt dan goed van pas. Ondertitel: ‘Optimisme – realiteit – hoop’.

De realiteit staat in het midden. Om van te vertrekken. Iedere tijd opnieuw. Die reële wereld is dikwijls geen bron van optimisme. De synergie van groepen, individuen, organisaties kan wel hoop doen opborrelen. Is Pasen – opstand en opstanding — mogelijk in een uitgedroogd landschap, waar mensen hun biezen pakken richting stad? Een exodus, maar niet altijd naar nieuw en beter leven.

Neonicotinoidendebat

Eén van de aanwezigen is Alex Fábio Lima de Melo. Hij is coördinator van een hoopgevend bijenproject: COOPAERB (Cooperativa dos pequenos Produtores Agroecológicos do Entorno de Ruy Barbosa/ Coöperatief van de kleine agroecologische producenten van de omgeving Ruy Barbosa ). Op een moment dat de Europese Unie er niet uitgeraakt of ze nu neonicotinoiden gaat verbieden of niet, werkt dit bezoek verfrissend.

Op het eerste gezicht zitten we hier in het binnenland van Bahia ver van het Brusselse lobbywerk van Syngenta en Bayer. Alhoewel, Brazilië is sinds 2009 wereldkampioen in gifgebruik. Ja, hier wordt nog echt het woord ‘gif’ gebruikt: veneno/venijn. Dat roept een heel andere wereld op dan wat in landbouwtijdschriften ‘van bij ons’ steevast ‘gewasbeschermingsmiddelen’ wordt genoemd. Bescherming? Van wie? Van welke belangen? Newspeak voor welk dominant landbouwmodel?

Sinds de strijd tussen von Liebig en Hensel eind 19de eeuw is er nog niet veel veranderd. Jammer genoeg delft de agroecologische weg van Hensel het onderspit. De chemie voor de oorlog blijft inzetbaar voor de wereldwijde oorlog op de akkers.

Syngenta, beschermer van het leven?

Op het moment dat ik dit bericht neerschrijf, komt hier weer een charmeoffensief binnen van de twee chemiereuzen: ‘Reddingsplan van Syngenta en Bayer voor de bijen’ Zij stellen dat een verbod geen bijenkorf redt.

Inderdaad, er is nog discussie over de ware oorzaken van de massale bijensterfte in Europa en wereldwijd (bv. in Zuid-Brazilië). Dat de in gif gedrenkte zaden een centrale rol spelen is overduidelijk bewezen, maar er is meer aan de hand. Door de algemene verzwakking van de bijen door gif en andere omgevingsfactoren, zouden ze ook gevoeliger zijn voor de varroamijt.

Verwarrend gif zaaien

Syngenta en Bayer willen natuurlijk kost wat kost hun gif blijven slijten, maar tegelijk houden ze een ‘sterk’ pleidooi voor bloemrijke akkerranden. Voor de bijen, die nog niet doodvielen. Of wiens hersenen niet zijn aangetast, zodat ze de bloemranden nog vinden.

De reuzen verweren zich als duivels in een wijwatervat. Voor Syngenta staat er met dit eventuele verbod dan ook ongeveer 1 miljard euro op het spel. Daar mag wel wat verwarring voor gezaaid worden! Nog geen maand geleden organiseerde dezelfde multinational een lobbydag op de kunstberg, hartje Brussel. Buiten stonden – in wintertijd – diverse maïs- en andere aanplantingen met propaganda dat het chemieconcern voor het leven, voor de voedselzekerheid en voor de bijen opkomt.

Onder het publiek vonden we Minister-President en Minister van Landbouw Kris Peeters, leden van de Europese Commissie en ander hoog volk. Allé, allemaal mensen die het goed voor hebben met de bijen en de landbouw. Want, ja, laten we niet vergeten: zonder bijen wordt een groot deel van de oogst (en ons voedsel) wereldwijd bedreigd.

Normen op maat van de grootindustrie

Terug naar Alex in Ruy Barbosa. Hij werkt voor het COOPAERB, een project dat door de Belgische NGO Disop mee gedragen wordt. Vijf jaar geleden werd met hun steun een verwerkings- en opslagplaats gebouwd. Het is niet evident om een goedkeuring van het Ministerie van Landbouw te krijgen, want de normen zijn sterk op de grootindustrie afgestemd. Niet op de gezinslandbouw.

Het is vergelijkbaar met de situatie in de Europese Unie, waar de hygiënische normen ook draconisch hoog staan. Op maat van de lobbyende voedingsindustrie, die mee aan de schrijftafel zit. Nochtans door een teveel aan hygiëne zou onze natuurlijke weerstand wel eens kunnen afnemen: de consument, herleid tot een kasplant, die bij de minste niesbui ziek wordt. Gifresiduen in het voedsel is een heel andere zaak.

Recent rijfde de coöperatie de goedkeuring, het zegel, binnen en kunnen ze officieel honing verkopen. Onder andere via de aankoop van voeding voor scholen kunnen ze gemakkelijk hun honing slijten. De fameuze wet die bepaalt dat vanaf 1 januari 2010 30 % van alle aankopen voor scholen uit de Agricultura Familiar moet komen, schept in heel Brazilië nieuwe mogelijkheden. Esperança dus.

Exoot kan soms helpen

Door de extreme droogte is de productie nu zeer laag, maar de bijenteelt heeft hier een enorme potentie. Anno 2011 produceerden de coöperanten samen 57,2 ton honing. Daar de diertjes niet moeten overwinteren, kan er tot vijf keer per jaar geoogst worden. Vijftig kilogram honing per kast/jaar is dan ook geen uitzondering. Enkele maanden, van augustus tot november, is er weinig bloei van planten en bomen. Daarom animeert Alex de boeren om Algaroba te zetten.

Deze boom bloeit uitgerekend die maanden wel, zodat er het hele jaar door productie kan zijn. Wel oppassen geblazen, want het is een exoot, die andere inheemse soorten dreigt te verdringen. Het kan niet de bedoeling zijn dat Brazilië vol staat met eucalyptus of met de homogeniserende Amerikaanse den (Pinus) en Algaroba.

Interessant is wel dat de Algaroba tegelijkertijd lange vruchten voortbrengt, barstens vol eiwitten. Ze kunnen ter plekke gebruikt worden voor veevoer. Er is al een firma die er veevoer van maakt, maar het kan gerust in boeren handen blijven. Niet onbelangrijk in tijden van droogte.

Alex leert de boeren niet alleen bijen kweken, maar ook humus maken. In een viveiro (kweek van jonge boompjes) kweekt hij inheemse boomsoorten op en natuurlijk de exoot Algaroba. Studenten van de landbouwschool lopen er stage. De boeren komen ook neuzen, want humus maken met organisch afval, mest en wormen is voor hen toch wel nieuw. En boompjes zijn erg welkom, want de ontbossing gaat zo snel dat de bijen in adem- en voedselnood komen. Een totaalaanpak dus.

De Algaroba doet me denken aan de ‘Valse Christusdoorn’ die in heel wat Brusselse lanen staat eiwitten te produceren. Geen mens weet het. Daarom gaf Wervel vorig jaar in het Europees Parlement onze internationale eiwitpetitie af, vergezeld door de lange bonen uit de Brusselse lanen. Om te thematiseren dat de Europese Unie niet langer afhankelijk kan zijn van één eiwitbron: geïmporteerde soja. Het is geen valse droom, maar een waarheid als een koe. We hebben tal van eiwitbronnen ‘van bij ons’.

Europees-Afrikaanse bij verdringt inheemse

Uitgerekend dat verdrongen worden door exoten is hier ook met de bijen gebeurd. De missionarissen brachten Europese bijen mee en sinds 1956 ontsnapten vanuit een laboratorium Afrikaanse bijen. Deze insecten zijn bijzonder agressief en vermengden zich met de Europese.

Gevolg: alle bijen werden agressief, met zelfs doden in hun rooftocht. De inheemse bijensoorten werden in de marge gedrukt. Jammer, ze produceren misschien wel minder honing, maar hij is beter en de diertjes hebben geen angel. Erg vredelievend dus.

De angst voorbij

Voorlopig werkt het project nog met Europees-Afrikaanse bijen, maar sinds enkele jaren proberen ze de boeren te stimuleren om de waarde van de inheemse soorten te herontdekken. Alex geeft een inspirerend voorbeeld. We gaan langs zijn huis in de stad en zien er kasten hangen voor wel zeven verschillende bijensoorten. In aanvang hadden de buren schrik, omwille van het Afrikaanse bijentrauma, maar nu ziet men in dat het vriendelijke diertjes zijn met uitmuntende honing. Het is weer een voorbeeld van hoe stadslandbouw mogelijk is.

Ook in Brussel worden de laatste jaren bijen gehouden. Omdat er in de grootstad geen landbouwgif gebruikt wordt, zou de honing zuiverder zijn dan op het platteland. Alex heeft zelfs een geit die dagelijks voor melk zorgt. Ze krijgt groenteafval en de bladeren van ‘Caatinga do porco’: een boom met eiwitrijke bladeren. Alweer eiwitten zonder soja… Ja, het kan.

Ik ken weinig van bijen, maar plots voel ik me verbonden met pater Modest Haerens, een confrater van Averbode. Hij stierf in het jaar dat de Afrikaanse bijen in Brazilië ontsnapten, anno 1956, en was tot aan zijn dood een internationaal gegeerde ‘bijenspreker’. Mede dank zij hem kon de eerste helft van de twintigste eeuw het imkeren tot een ware sociale beweging uitgroeien.

Zou het hier ook terug lukken? De coöperatie heeft alleszins al 100 imkers geregistreerd. Met 300 boeren in 35 gemeenten staan ze in contact. Het kan.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Agro-industrie in Brazilië onder de loep

    Vanuit de universele waarden van basisdemocratie, rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid streeft Wervel naar een landbouw die economische, ecologische, sociale en culturele meerwaarde creëert op

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.