Het probleem met mensen die komen en gaan

Waarom hebben we het er dan zo moeilijk mee? Is het de schuld van de 19e eeuwse nationalistische mythevorming die onze identiteit voor een stuk heeft vervormd? In de tijd van Conscience, Rodenbach en Gezelle hadden die mythes een emanciperende functie voor een verarmde bevolkingsgroep die behoefte had aan identiteit en respect (de gestudeerden) en vooral economische voorspoed (de volksmassa’s). Nu zijn diezelfde mythes een last en worden ze misbruikt door extreem rechtse charlatans. In plaats van te helpen bouwen aan een constructieve meervoudige identiteitsgedachte verstarren ze de geesten van de mensen. Ze baseren hun monolythische wereldbeeld op een verleden dat nooit bestaan heeft.

“Blut und bodem,” het hypocriete discours dat Europese en vele andere landen al eeuwen parten speelt - het is zo’n vals verhaal. Daarom is de joodse ervaring zo interessant. Afgezien van het feit dat ze sinds 1948, of eigenlijk sinds 1896 met het boek Der Judenstaat van Theodor Herzl, de vader van het Zionisme, hun eigen blut und bodem verhaal hebben… Afgezien daarvan dus leven ze al 2000 jaar bewust over de wereld verspreid in een diaspora en wordt hun identiteit bepaald niet door een stuk land, maar door… een boek. De Thora is hun identiteit en hun lotsbestemming. Een plek om zich terug te trekken als de omgeving zich vijandig begon op te stellen. Een omgeving waar ze per definitie slechts te gast waren, ook al leefden ze er langer dan hun niet-joodse buren. Een situatie die hen verplichtte om hun de-facto minderheidspositie op een andere manier te handhaven dan via brute machtsuitoefening. Met wisselend succes overigens.

Het recentste boek van Tahar Ben Jelloun werd ons door Joseph Sebagh, één van de laatste joden in Essaouira, in de handen gedrukt. De roman kreeg de betekenisvolle titel “Partir,” en beschrijft het wedervaren van allerlei mensen die slechts één ding willen: weg uit Marokko. Dan gaat het niet over joden, die zijn 30 jaar geleden massaal vertrokken, legaal en zonder veel visa-problemen. Het gaat over de gewone Marokkaan, die tracht de eindjes aan elkaar te knopen, die alle hoop op een beter leven in eigen land verloren heeft. Die Marokkanen zie je en masse vegeteren op de terrasjes in Tanger, met zicht op de overkant. In het boek zegt Abbas, een illegaal verblijvende Marokkaan in Barcelona: “Attendre, c’est notre nouveau métier.” Niet wachten tot het beter wordt want dat wordt het toch niet. Wel wachten tot de kans zich voordoet om de oversteek te wagen. Ook al weten ze al langer dat Europa niet het paradijs is. Het is het verlangen om niet langer in de periferie weg te kwijnen, maar deel uit te maken van het centrum. “Partir” gaat echter ook over de problemen van zij die erin slagen om Europa te bereiken om de ‘periferie’ van zich af te schudden. De mogelijkheden tot legale migratie zijn beperkt in het Europa van vandaag… Dat is het trieste verhaal van het leger aan mensen dat wacht aan de poorten van Europa alleen maar met de legitieme vraag naar een beter leven.

Terug naar de joodse ervaring. Uit vele getuigenissen valt te lezen dat het gevoel van een land of een geografische plek te houden hen niet vreemd is. Maar ze halen er niet uitsluitend hun identiteit uit. En dat is een kwaliteit die belangrijk is om te bestuderen.

http://arcazaar2007.blogspot.com/