Mens vs. natuur op Galapagos

Galapagos is een groep van eilanden in de Stille Oceaan, ontstaan uit vulkanische activiteit. De eilandengroep maakt deel uit van Ecuador, hoewel ze er meer dan 1000 km van verwijderd ligt.

De eilanden staan bekend om hun enorm grote biodiversiteit. Je treft er reuzegrote schildpadden aan, naast land- en zeeleguanen, zeeleeuwen, albatrossen, …

Om nog maar te zwijgen van de onderwaterwereld. Heel wat dier- en plantensoorten komen bovendien enkel voor op deze eilanden.

‘Het is pas na mijn bezoek dat ik besef dat deze plek ook enorm kwetsbaar is.’

Het is ook hier dat Charles Darwin de eerste kiemen legde voor zijn evolutietheorie, die ons (Westers) wereldbeeld op zijn grondvesten deed daveren.

Galapagos is een intrigerende plek met andere woorden, maar het is pas na mijn bezoek aan deze eilanden dat ik besef dat deze plek ook enorm kwetsbaar is.

Van lelijk klein eendje tot zwaan

In tegenstelling tot vandaag was Galapagos ooit een plek die maar vreemd bekeken werd en weinig geliefd was. Ooit was het een uitvalsbasis voor (voornamelijk Engelse) piraten. En in de 19^de eeuw, kort nadat Ecuador de eilanden claimde, diende één van de eilanden zelfs als gevangeniskolonie. Het was pas met en na Darwin dat er interesse kwam voor de pracht en praal aan fauna en flora die deze eilanden huisvesten.

In 1959 worden verschillende natuurreservaten erkend en wordt de ‘Charles Darwin Foundation’ opgericht, die instaat voor het natuurbehoud. Ook de oceaan die de eilanden omringt is een aantal decennia later erkend als zee reservaat. Vanaf de jaren ’60 komt het toerisme stilaan op gang.

Van zwaan tot ecologisch pretpark?

Volgens Wikipedia waren er in 1960 ongeveer 1000 bezoekers. In 2014 waren er maar liefst 215.691 bezoekers! Zeer begrijpelijk overigens, want deze magische plek is zeker het bezoeken waard. Het is bovendien een goede zaak omdat inkomsten uit toerisme – een bezoek aan Galápagos is niet goedkoop – natuurbehoud en natuurherstel net mogelijk maken. Maar waar ligt de grens?

‘Van Ecuadorianen die Galapagos verschillende keren bezocht hebben, hoor je dat het aantal dieren elk jaar vermindert.’

Bepaalde stukken van het grootste eiland Isabela voelen namelijk aan als een bouwwerf: straten, huizen, hostels, … zijn allemaal in aanbouw. Op het meest toeristische eiland Santa Cruz groeien horecazaken als paddenstoelen uit de grond. Gelegenheden genoeg om goed te eten, te drinken, te feesten zelfs… Leuk allemaal, maar slaat de balans niet al te zeer door?

Toerisme legt een enorme druk op het ecosysteem. Volgens Sea Shepherd Nederland geven bepaalde studies aan dat een duurzaam toeristenaantal onder de 40.000 per jaar ligt. Van Ecuadorianen die Galapagos verschillende keren bezocht hebben, hoor je bijvoorbeeld dat het aantal dieren elk jaar vermindert.

De mens als directe en indirecte vijand

Enerzijds zijn ook de Galapagos eilanden onderhevig aan natuurlijke fenomenen zoals ‘el niño’, die momenteel weer zijn opmars maakt. Anderzijds speelt ook hier de klimaatopwarming parten en is Galapagos’ grootste vijand overduidelijk: de mens.

De mens vormt op vele manieren een bedreiging voor de eilanden. Op een heel directe manier door stroperij op schildpadden bijvoorbeeld, door illegale visserij en dergelijke meer. Zoals hierboven al beschreven, legt het toenemende toerisme ook een enorme druk op het ecosysteem. En eveneens door het feit dat er meer en meer mensen (legaal en illegaal) geïmmigreerd zijn naar de eilanden. Meer mensen betekent meer ruimte die ingenomen wordt, wat ten koste gaat van de natuurlijke vegetatie.

Echter niet alleen direct, maar ook indirect vormt de mens een bedreiging. Zo werden door de jaren heen bewust en onbewust andere, nieuwe planten en dieren binnengebracht. Uitheemse planten zetten de inheemse vegetatie onder druk. En uitheemse dieren zoals varkens, kippen, honden, geiten (en onbewust ook ratten) vertrappel(d)en bijvoorbeeld de bestaande vegetatie, die als voeding moet dienen voor de inheemse dieren. Of ze vertrappelen de eitjes van de schildpadden, eten ze op, … Of ze zorgen voor erosie. Of …

Beschermingsmaatregelen

Het is duidelijk dat de Galapagos een heel mooi, maar heel kwetsbaar plekje op aarde is. Maatregelen voor natuurbehoud en -herstel zijn dus van cruciaal belang. In 1987 werd Galapagos dan ook als één van de eerste plekken beschermd als werelderfgoed door de UNESCO en een aantal jaar later als ‘world biosphere reserve’. Sinds 2007 zijn de eilanden door de VN erkend als ‘werelderfgoed in gevaar’. 

Huidig president Correa heeft het behoud van de Galapagos eilanden als één van de nationale prioriteiten gemaakt. Ecuador was bovendien het eerste land ter wereld dat in 2008 een wet heeft gemaakt dat rechten geeft aan de natuur: ‘the right to exist, persist, maintain and regenerate its vital cycles, structure functions and its processes in evolution.’ 

Effectieve maatregelen of dode letter?

Er worden wel degelijk strenge controles en natuurbehoudsmaatregelen uitgevoerd door de Charles Darwin Foundation en de overheid. Zo werd een hele tijd geleden het ‘Judas goats’- project uitgevoerd, waarbij de lokale bevolking werd ingeschakeld om de groeiende populatie geiten, die raar-maar-waar één van de grootste bedreigingen vormden, uit te roeien.

Maatregelen zijn in het verleden echter niet altijd even succesvol geweest. Zo waren ze oorzaak van verschillende sociale conflicten. Bijvoorbeeld in de jaren ‘80 doordat de lokale bevolking plots visquota kreeg opgelegd, terwijl visvangst voor hen de belangrijkste bron van inkomen was. Ook vandaag zijn er spanningen tussen lokale en nationale belangen, zijn beslissingsbevoegdheden niet altijd duidelijk of aanvaard.

Het behoud van Galapagos kan dan wel één van de nationale prioriteiten zijn, tegelijkertijd blijven de deuren openstaan voor de toeristische industrie en economische ontwikkeling. Er zijn restricties weliswaar, maar toch. 

Dat Ecuador door middel van een wet rechten geeft aan de natuur is volgens mij een interessant gegeven. Misschien is het tijd dat de natuur die rechten nog sterker gaat opeisen?