Naar een IAO-protocol voor 21 miljoen dwangarbeiders

Het was al in 1930 dat de IAO met zijn conventie 29 vond dat dwangarbeid de wereld uit moest. In het verlengde van een van die eerste mensenrechtenacties, tegen de slavenarbeid. 84 jaar later blijven die dwangarbeid en slavernij voortwoekeren. Wat doet de IAO er aan?

  • Dwangarbeid is eenvoudigweg in strijd met de universele rechten van de mens en moet hoe dan ook worden aangepakt.

Dwangarbeid is wereldwijd inderdaad nog altijd harde realiteit. En niet enkel voor gevangenen. Maar nog meer in tal van andere vormen, tot en met je zuiverste slavernij. Vervlochten met de problemen van migratie en mensenhandel. Met 20,9 miljoen slachtoffers in totaal.

 

Dwangarbeid en slavernij hadden wereldwijd nochtans al lang fictie moeten zijn. Dat besliste de wereldgemeenschap in de Internationale Arbeidsorganisatie, met de conventie 29, in het jaar 1930 al. Dwangarbeid krijgt in die conventie een brede omschrijving: elke vorm van arbeid of dienstverlening die van een persoon wordt gevergd onder bedreiging met een straf of waarvoor hij of zij zich niet vrijwillig heeft aangemeld.

84 jaar later blijft dwangarbeid in zijn vele vormen –ook nieuwe – voortwoekeren. En geen klein beetje. Op de Internationale Arbeidsconferentie is het dit jaar dé speerpuntkwestie. Omdat hier een voorstel voorligt om deze conferentie af te sluiten met een aanvullende IAO-norm tegen dwangarbeid. Voor het ACV volgt Kris Fortie van ACV Voeding & Diensten de werkzaamheden. Geflankeerd door Gijs Justaert die hier vanuit Wereldsolidariteit deelneemt op de NGO-banken.

150 miljard illegaal profijt

Een belangrijke vooruitgang is nu ook dat sterk evidence base kan worden gewerkt, met harde facts and figures. De IAO heeft daar de laatste jaren hard op gewerkt. Vorig jaar kwam die tijdens de Internationale Arbeidsconferentie al met de conservatieve schatting dat dwangarbeid 20,9 miljoen slachtoffers telt, merkelijk meer dan in vroegere ramingen. Met de opvallende vaststelling dat het vrouwen, met een aandeel van 55 procent, meer treft dan mannen. En dat meer dan een kwart (26 procent) jonger is dan 17 jaar. 22 procent van de dwangarbeid zit in de sfeer van de seksuele uitbuiting en slavernij.

Nieuwe eyeopener is een geactualiseerde inschatting van de winsten die worden gepuurd uit dwangarbeid, met het rapport Profits and poverty: the economics of forced labour, tien dagen gelanceerd in de aanloop van de Conferentie. Jaarlijks wordt maar eventjes 150 miljard dollar winst gepuurd uit dwangarbeid. Dwangarbeid van huispersoneel levert wereldwijd 8 miljard dollar op, door het niet betalen of onderbetalen van dienstboden. Maar eventjes twee derde, 99 miljard dollar van de totale winst, komt voort uit commerciële seksuele uitbuiting.

Van kafala tot lange vaart

Achter die globale cijfers schuilen de concrete verhalen van uitbuiting en miserie. De arbeidsmigranten die zonder uitreisvisum via een kafala-systeem worden vastgehouden op de bouwwerven van Qatar voor het wereldkampioenschap voetbal in 2022. De dienstmeisjes in India, weggehaald van het platteland naar de steden. De vissers, almaar verder op zee en daardoor maanden vastzittend op hun schip. De restanten van de slavernij in de Afrikaanse landbouw. Dwangarbeid om schulden af te betalen in Zuid-Azië. En, terugkomend op Clooney, de verplichte gevangenisarbeid in de Verenigde Staten, maar inmiddels zonder bluegrassmuziek en voor het profijt van de big business die deze gevangenissen tegenwoordig runt.

Protocol of niet?

Dat de IAO dus dringend een tandje moet bijsteken, is hier nauwelijks een discussiepunt. Dwangarbeid is eenvoudigweg in strijd met de universele rechten van de mens en moet hoe dan ook worden aangepakt. In de commissie ligt de vraag voor hoe. Bedoeling van deze commissie is om die oude conventie 29 van 1930 aan te passen aan de moderne vormen van gedwongen arbeid. Maar zonder de zware procedure voor een nieuwe conventie te moeten passeren. Daarom ligt het voorstel voor om tot een aanvullend protocol te komen. Juridisch staat dat op het niveau van een conventie.

Dat krijgt volle steun van de werknemersgroep hier. Maar het stoot bij de aanvang van de besprekingen nog op wat aarzelingen op de werkgeversbank en op verzet van enkele regeringen. De commissiebesprekingen zullen daar klaarheid moeten in brengen. Bovenop zou er dan ook een aanbeveling moeten komen, met niet-bindende oriëntaties voor de landen en de sociale partners. De komende dagen zal blijken of dit lukt. De besprekingen verlopen in elk geval constructief, zodat er behoorlijk kans is op een goede afloop. Die moet vooral vooruitgang brengen in de richting gaat van een sterker voorkomingsbeleid en een betere bescherming en compensatie van de slachtoffers, ook door toegang tot en bescherming tijdens gerechtelijke procedures.

Dwangarbeid is koopwaar

“Dwangarbeid”, bracht ik aan op de openingszitting van de conferentie,“ is met inbegrip van mensenhandel, een van ernstigste schendingen van de mensenrechten, geheel in strijd met het grondbeginsel van de IAO dat arbeid geen koopwaar is. Slachtoffers van dwangarbeid zijn niet anders te beschouwen dan als koopwaar in de handen van hen die deze dwangarbeiders uitbuiten. Dat is waarom we een protocol willen. Nu we afstevenen op het Eeuwfeest van de IAO moeten we een sterk engagement sturen over het engagement van ons allen om mensen te beschermen tegen de gesel van dwangarbeid”. Maar je ziet ook dat het op de werkgeversbank wordt onthaald als “note done”. Kunnen gemoderniseerde en verstrekte instrumenten dwangarbeid en mensenhandel een halt toeroepen? Gaan alle achterpoortjes dicht? Met naar schatting 21 miljoen mannen, vrouwen en kinderen in dwangarbeid is falen geen optie”,schreef Kris Demeester, de delegatieleider van de Belgische werkgevers hier.

Slavernij in Qatar

De voorbereiding van het WK voetbal in Qatar in 2022 werpt hier zijn schaduw vooruit, dor de massale organisatie van een vorm van moderne slavernij bij de opbouw van de stadia.

De situatie is daar alarmerend: op de bouwwerven van de stadia en hotels voor het WK voetbal in 2022 vielen al meer dan 1200 doden. Allemaal arbeidsmigranten afkomstig uit Nepal, India, Bangladesh, enz., die er via rekruteringsbureaus terecht komen. Ze doen het voor het geld: hun loon bedraagt er een veelvoud van dat in hun thuisland – dat zegt ook al iets over het minimumloon in die landen, een andere discussie die hier plaatsvindt op de Conferentie – maar de andere kant van de medaille liegt er niet om: hen wacht gedwongen arbeid, jaren van zwijgen en werken. Overdag werken ze opgesloten op de werkplaats , op de werf of als huispersoneel. ‘s Avonds worden gedwongen binnen te blijven, want vrij bewegen mag niet. Het kafala-systeem dat de Golfstaten in het leven hebben geroepen voor de vele arbeidsmigranten en waarbij de werkgever verantwoordelijk is voor het paspoort en de verblijfsvergunning van de migranten, maakt dat ze met handen en voeten gebonden zijn. Dat heet slavernij, zo concludeert het Internationaal Vakverbond, dat aan de alarmbel trekt onder de slogan No World Cup without workers’ rights.

Op de Conferentie staat eind deze week Qatar terecht in de Normencommissie voor onderinvestering in de arbeidsinspectie, maar vorige week veek verdedigden ze zich al vurig in de Commissie Dwangarbeid. “De Qatarese overheid heeft de laatste jaren heel wat nieuwe wetten en initiatieven ingevoerd om de arbeidsmigranten te beschermen,” zo luidt het vanop de overheidsbank. “Een ombudsman, hotlines voor klachten en informatie in vijf talen, versterking van arbeidsinspecties, hogere minimumlonen en vooral vrijheid van beweging.”

Het contrast met de getuigenissen van de arbeidsmigranten kan niet groter zijn. Dhal Singh Magar is een Nepalese arbeider die naar Qatar trok. “Via een rekruteringsbureau kon ik een arbeidsvergunning voor Qatar kopen, voor meer dan 500 euro. En dan had ik nog goed onderhandeld,” zo vertelt Dhal, die pas bij aankomst besefte waarin hij terecht gekomen was. “We moesten 15 uur per dag werken, en ‘s avonds mochten we het arbeiderskamp niet verlaten. Ik deelde een kleine kamer met tien anderen”. Vakbonden zijn verboden voor arbeidsmigranten, waardoor het moeilijk is voor de arbeiders om hun omstandigheden te verbeteren. Dhal organiseerde met de hulp van de Nepalese vakbond GEFONT zijn collega-arbeiders in Qatar en probeerde hen zo bij te staan voor concrete problemen. “We organiseerden ons onder het mom van culturele of sportverenigingen en slaagden erin enkele acties op touw te zetten. Zo verkregen we twee betaalde rustdagen per maand,” vertelt Dahl in een interview met collega Tom Deleu van ACV BIE, dat samen met Wereldsolidariteit en de vakbonden uit Nepal en India een programma heeft opgezet om het migratieproces van rekrutering tot uitbuiting beter in kaart te brengen. Na twee jaar gebonden arbeid kan een werkgever een ‘No objection letter’ geven en ben je vrij om van werkgever te veranderen. Zover is het bij Dahl niet gekomen. Hij mag twee jaar lang het land niet meer in nadat hij zijn verlof overschreed.

De keuze van de FIFA in 2010 om de organisatie van het WK voetbal van 2022 aan Qatar te geven – en dus ook werkelijk twelve years a slave voor de 1,4 miljoen arbeidsmigranten – heeft dan toch één verdienste: ze heeft de wereld wakker geschud en de slavenarbeid in de Golfstaten op de agenda gezet. Meer nog, ze is een belangrijke aandrijving om hier vanuit op de Internationale Arbeidsconferentie wereldwijd een tandje bij te steken.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Werknemersvoorzitter en vice-voorzitter van de IAO

    Luc Cortebeeck is werknemersvoorzitter en vice-voorzitter van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO/ILO), voorzitter van Wereldsolidariteit en adjunct-voorzitter van het Internationaal Vakverbo

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.