Niet langer naar de (olie)pijpen dansen

Het is nodig vandaag iets op papier te krijgen omdat de waarheid ook zijn rechten heeft en Lima toch wel heel ver van zijn provincies lijkt te liggen. Afgelopen week werden inheemse leiders vrijgesproken in de van 2009 daterende Bagua zaak waarin zowel politiemensen als inheemsen het leven lieten. De ware daders- de politieke kopstukken zeg maar- blijven buiten schot. Sinds 2009 zijn de sociale conflicten omwille van ontginningsprojecten, typisch bijproduct voor het Peruaanse extractivistisce model, alleen maar toegenomen. Vandaag zitten we in Loreto opnieuw met inheemse protesten. Mijn man Jose Fachin is betrokken. Samen met een groep jonge bijna afgestudeerde inheemse studenten, werd hij in de protesten als adviseur gevraagd door de inheemse leiders. 

Dag 26 

Het inheems protest in de Marañon rivier startte op 1 september en zwelt alleen maar aan. Volgens de krant LaRepublica, die een tiental dagen geleden een kijkje ging nemen, waren toen al meer dan 4000 inheemsen verzameld in Estacion 1 in Saramuro , een Kukama gemeenschap in het hartje van olie blok 8. De inheemsen hebben de basis overgenomen, hebben alle olie productie stilgelegd en de rivier afgesloten. Er komt geen boot meer door. Op dit moment liggen minstens 22 grote vrachtschepen, waarvan verschillende olie vervoeren richting Iquitos en Yurmiguas, voor anker bij Saramuro. Ook in het nabije olie blok 192 rommelt het.  

De inheemsen zijn komen afzakken van verschillende Amazone rivieren, het zijn Kukamas, Kichwas, Urarinas, Achuars. Ze hebben een gemeenschappelijke agenda: ze leven al meer dan 40 jaar met olie activiteit op hun grondgebied en ze zijn de zouteloze praatjes zoals dat dan heet, die via rondetafels, commissies, werkgroepen, consultatie processen etc worden verkocht, meer dan beu. Ze zijn het ook moe om als subversieven behandeld te worden en te moeten overleggen via tussenpersonen, externe adviseurs, ONGs, en leiders die hen helemaal niet vertegenwoordigen. Lima ligt inderdaad heel ver van hun gemeenschappen.  

Directe dialoog

Hun eerste eis is nu dan ook een directe dialoog met de President of de Premier, en wel op hun eigen grondgebied. Op de agenda: de opkuis van meer dan 40 jaar vervuiling, goedkeuring van een wet die de onafhankelijke inheemse milieu wachters officieel erkent, een waarheidscommissie om de feiten en verhalen van de afgelopen 40 jaar aan het licht te brengen, een herziening van het contract met Pluspetrol om te voorkomen dat dit bedrijf ongestraft uit olie blok 8 wegstapt zoals het vorig jaar na 15 jaar in blok 192 deed, en uiteraard: een oplossing voor de lekkende olie pijplijn.

Door de Peruaanse Amazone in Loreto loopt immers een meer dan 850km lange oliepijplijn die dient om de olie tot aan de Peruaanse kust te krijgen. Die pijplijn is niet alleen bijna even oud als de olie exploitatie zelf hier - ze werd in gebruikt genomen begin jaren 70 - ze is ook nog eens slecht onderhouden. Bovendien zou het specifieke klimaat in de Amazone en ondermeer de zuurte graad van het water hier specifiek onderhoud vereisen.  

Lek als een zeef

Met alle gevolgen van dien. OSINERGMIN , een officieel controleorgaan dat moet toezien op ondermeer het onderhoud van de pijplijn, registreerde sinds 1997 officieel 190 olielekken. Volgens een recent rapport valt het grootste aantal - 97 - onder de verantwoordelijkheid van Pluspetrol, het Argentijns-Nederlands bedrijf dat 15 jaar actief was in olie blok 192 en nog tot 2024 een contract heeft in olieblok 8. Nog 37 lekken zijn voor de rekening van Petroperu. Volgens het staatsorgaan zouden 62  veroorzaakt zijn door corrosie, en 67 door vandalen.

Dit laatste is alarmerend: de plaatselijke bevolking wordt zo verdacht gemaakt, eens te meer wanneer lokale mensen zich aandienen om mee te werken in de opkuis om zo iets bij te verdienen.

De gevolgen voor de gemeenschappen zijn desastreus en van heel lange duur. Zo zijn in Cuninico, waar het in 2014 gebeurde, het drinkwater en de vissen nog steeds hevig vervuild. 

Wat vaststaat: de gevolgen voor de gemeenschappen zijn desastreus en van heel lange duur. Zo zijn in Cuninico, waar het in 2014 gebeurde, het drinkwater en de vissen nog steeds hevig vervuild. Een aantal lokale bewoners kregen onlangs de kans om te getuigen voor de Interamerikaanse Commissie voor de Mensenrechten in Chile. Allemaal goed en wel,  maar op de korte termijn lijkt geen oplossing in de maak. Toen volgde het lek in San Pedro. En begin dit jaar gebeurde het op twee plaatsen in Amazonas. Dit trok toen de aandacht van Oscarwinnaar Leonardo DiCaprio die het nieuws de wereld in tweette.

En hoewel het transport via de pijplijn in maart officieel stopte, volgde de feiten elkaar op. Volgens Petroperu omdat er nog zo’n 2 miljoen vaten in de pijpen zitten.  Een maand geleden een nieuw voorval in de Kukama gemeenschap van Nueva Alianza. Meer dan 4000 vaten. De kersverse parlementsleden kwamen meteen op bezoek en kondigden een onderzoekscommissie aan die Petroperu- het staatsbedrijf verantwoordelijk voor de pijplijn -moet doorlichten. De nieuwe regering van haar kant vroeg meteen ook speciale bevoegdheden om Petroperu te hervormen. Het is gissen naar de ware intentie, en bovendien is het maar de vraag of Petroperu de enige is om met de vinger te wijzen?

Zaterdag 24 september was opnieuw een zwarte dag. Een olie lek in olie blok 192 waar Pacifc Stratus Energy nog tot Augustus 2017 een contract heeft, en opnieuw een in een zijrivier van de Marañon, op 2km van het vorige lek, nu ter hoogte van de lokale gemeenschap Monterrrico.  

Tactiek van de “Dialoog”

In Lima wordt- bewust of niet- weinig verslag gedaan van de protesten.  De overheid past intussen de bekende tactieken toe: dreigen met gerechtelijke vervolging, aandringen op onderhandelen in Lima of Iquitos met kleine groepen vertegenwoordigers. Sinds een aantal dagen is een onderhandelingscommissie in Iquitos, onder leiding van de Viceminister voor Interculturaliteit. De inheemsen willen er niks van weten. De eis blijft dezelfde: ze willen spreken met de echte gezagsdragers en wel op hun eigen territorium.

Dit is interessant. Vele inheemse leiders en organisaties waren al betrokken in verschillende dialogen met de overheid. Zo is er de jarenlange Multisectoriele Commissie van de ‘vier rivieren’ die trouwens nog steeds samenkomt. Na meer dan 4 jaren aan tafel, is nog steeds geen sprake van opkuiswerken, zijn er geen garanties rond de drinkwatersystemen enz enz. Zo waren er ook de consultatie processen voor de concessie in olie blok 192 vorig jaar, die volgens de plaatselijke bevolking een echte dolk in de rug waren.

Het wordt duidelijk , ook voor inheemse bevolkingen, dat de conflictbeheersing en de consultatieprocessen in dienst staan van anderen. 

Wat nu bezig is, is het in vraag stellen van de dialoog mechanismen die de overheid , met de steun van organismen zoals de UNDP en een heel aantal niet governementele actoren, zo mooi weet voor te stellen als de enige mogelijke democratische weg. Want wie protesteert is niet democratisch toch? Het wordt duidelijk , ook voor inheemse bevolkingen, dat de conflictbeheersing en de consultatieprocessen in dienst staan van anderen. 

En zo lijkt de enige mogelijke weg om niet naar de pijpen te dansen, het verzet van heel veel verenigde mensen. Ook in de Verenigde Staten zijn op dit moment honderden mensen en basisorganisaties verenigd in het Sacred Stone camp.

Daar houden ze samen met de Standing Rock Sioux clan de bouw van de Dakota Access pijplijn tegen, die recht door hun heilige gebieden zou lopen.

Ondanks verschillende tegenacties en arrestaties, houden ze alsnog stand. Eendracht maakt immers macht. In Belgie kennen we die spreuk. Toch?