‘Welkom in Somaliland’

Uiteindelijk bleek het maar goed ook. Want de vliegers in kwestie zijn oude Russische Antonovs. ‘Het zijn net vrachtvliegtuigen, en ze vervoeren ook geiten en schapen’, wist iemand me van het UPeace me te vertellen.

Dan maar over land. Eerst een Ethiopian Airlines vlucht van Addis naar Jijiga, de laatste grote stad voor de grens. Van daar een taxi tot aan de grens met Somaliland (1 uur). Daarna weer een andere taxi tot in de Somalilandse hoofdstad Hargeisa (2 uur). Het is het taxi-gedeelte van de trip dat ik niet echt heb voorbereid.

Eindhalte van de wereld

Wanneer we landen op de ultrakorte landingsbaan moet het vliegtuig om te parkeren, rechtsomkeer maken en een stuk terug rijden en stopt op enkele meters van een golfplaten barak dat het luchthavengebouw in aanbouw tijdelijk vervangt.

Bij het verlaten van het vliegtuig staan we daar een beetje te draaien op het tarmac, een desolate plek die er uit ziet alsof je de eindhalte van de wereld hebt bereikt. Algauw komt er een karretje aangereden met de bagage en we mogen de onze er zelf van plukken. Een eerste opluchting is alvast dat mijn twee zakken er bij zijn. Een tweede, mijn twee constant tetterende achterburen van in het vliegtuig: Solomon en Samuel. Deze Oilibya ingenieurs uit Addis zijn voor 24 uur in Jijiga en zullen mijn beschermengelen blijken te zijn.

Solomon en Samuel

Tijdens de vlucht hoorde ik in hun, verder onverstaanbare, conversatie af en toe het woord ‘Jijiga’ vallen en dus waag ik mijn kans om hen te vragen hoe ik best de grens zou oversteken. Ze kijken me verschrikt aan en vragen of ik hier enige ervaring in heb. Ondanks mijn eigen twijfels moet ik hen geruststellen dat ik alles onder controle heb, visa en reisroute, maar dat ik enkel nog iemand nodig heb die me aan betrouwbare taximannen kan helpen.

Het duo lijkt niet overtuigd, maar ze zijn vastberaden om me vooruit te helpen. Ze nemen me mee naar Jijiga Stad en in de taxi bespreken ze mijn opties met de chauffeur. Die vraagt zonder verpinken honderd dollar om me in zijn auto – die met haken en ogen aan elkaar hangt – nauwelijks een uurtje verderop naar de grens te brengen. Het alternatief, met de andere stervelingen in een propvol busje richting grens trekken, zou me twintig keer goedkoper uitkomen.

Het einde der tijden

Op mijn aandringen checken we ook even deze tweede optie. Bij het zien van de busverzamelplaats verander ik al snel van gedachten. Denk toren van Babel meets het einde der tijden zoals beschreven in Openbaringen: pure chaos van mensen en dieren die door elkaar lopen en roepen en autodeuren opentrekken. Er zit voor de betrokkenen allicht een zekere systematiek in wat ik daar zie, voor mij niet.

Ik vermoed dat de onderdrukte paniek in mijn ogen enig effect heeft want de taximan besluit me uiteindelijk voor zestig dollar naar de grens te brengen. Mijn twee beschermengelen vertouwen het zaakje niet volledig, denk ik, want Samuel geeft me een vaag verhaal als zou hij mee naar de grens willen om een goedkope gsm te kopen.

Niet verder dan Jijiga

Hij geeft uit voorzorg zijn trouwring aan Solomon. ‘Het kan zijn dat mensen daar stelen. Hij moet die aan mijn vrouw geven als er iets met me gebeurt’, zegt hij maar half lachend. De ring gaat effectief niet mee, net zoals Solomon, die me eerder aan de vlieghaven al had toevertrouwd dat hij nooit verder dan Jijiga gaat.

‘Ik ben bang’, gaf hij simpelweg toe. ‘De Somali zijn…, wel, ik vind er het juiste woord niet voor. Laat ik ze ‘vrij’ noemen. Ze trekken zich van niets iets aan, leven op het moment en denken niet aan morgen. En ze roepen constant alsof ze ruzie maken. Ze zijn niet per se agressief hoor, maar zo komt het wel over. Wij zijn simpele stadsjongens van Addis, zo’n dingen zijn wij niet gewoon.’ Ik bedenk dat hij misschien eerder op zoek was naar het woord ‘wild’.

Administratie

De reis naar de grens valt uiteindelijk nog goed mee. Eenmaal daar worden we gegrepen door eenzelfde soort chaos. Autodeuren die vroegtijdig worden opengetrokken, verschillende kruiwagens die worden aangevoerd om mijn twee koffers — op wieltjes! — naar de grens te dragen, want het stuk niemandsland moet te voet worden afgelegd. Terwijl ik wacht op mijn stempeltje om Ethiopië uit te gaan zie ik een colonne bussen voorbij rijden van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) – met ‘de steun van het Japanse volk’ – die vrijwillig repatriërende Ethiopiërs van Somaliland naar Ethiopië brengen.

Dan moet mijn bagage in de kruiwagens nog gecontroleerd worden, midden op straat. De hele verzameling chaos kijkt mee naar mijn garderobe en mijn US$ briefjes die ik voor het oog van de ambtenaar van dienst in het openbaar moet tellen. Tegen dan heb ik er eigenlijk al schoon genoeg van en doe ik ook de moeite niet meer om het te verbergen.

Mijn gevolg (Samuel, de Ethiopische taximan, de kruiwagendragers en nog wat andere mensen) en ik leggen daarop de korte afstand af naar de Somalilandse kant van de grens. De ambtenaar daar kijkt me lichtelijk geamuseerd aan, alsof hij zich afvraagt wat ik in zijn land ga doen. Maar dan komen het stempeltje en de verlossende woorden: ‘Welkom in Somaliland!’

Vliegende start

Ik word dan in de gauwte voorgesteld aan mijn nieuwe taxi-handlers en in een auto geduwd. Toen dacht ik nog dat één van hen het mijn taximan zou zijn, maar enkele meters verderop gebeurt er een onduidelijke wissel, en zit er plots een groengebekte (van de qat) jongeling achter het stuur en krijg ik te horen dat hij mijn chauffeur zal zijn tot in Hargeisa. Net zoals bij de Britten zit het stuur hier aan de rechterzijde van de auto maar ze rijden aan de rechterzijde van de weg. Iemand wijst me er later op dat dit betekent dat de mensen die de bus nemen op straat moeten uitstappen. (‘They did not think this one through’, voegt hij er aan toe)

Ik herinner me vooral mini-zandstormen, de afwezigheid van een berijdbare weg voor verschillende kilometers, en mijn chauffeur die maniakaal snel, met een grote bos qat tussen ons in, op en neer wippend en luidkeels meezingend met de muziek uit zijn autoradio – mét afstandsbediening – door de Somalilandse vlakte raast.

Na een tijdje belanden we toch op een verhardde weg, en kunnen we de snelheid zo mogelijks nog wat opdrijven. Er stappen af en toe enkele luid kakelend vrouwen in die even verderop weer uitstappen. Er wordt er een gigantisch pak in de koffer gepropt, wegcontroleurs worden enkele bankbiljetjes en/of een paar takjes qat in de handen geduwd.

Na dit alles doemt Hargeisa tenslotte voor ons op: een heuvelachtige geelwitte stad, met zanderige straten en kleurig versierde licht lemen huizen. En onwaarschijnlijk veel monsterjeeps en aanwijzingsbordjes van ngo’s en internationale organisaties. Ik zie voor het eerst kamelen op straat.