Alles is gekker, straffer en grotesker in Zuid-Afrika

‘South Africa is turning into a banana-republic’ klinkt het hier wel vaker op de radio. Mijn gedachten dwaalden af naar mijn verre belgenlandje. Eigenlijk zijn #OnlyInBelgium en #OnlyInSouthAfrica best aan elkaar gewaagd; absurde verhalen troef. Al is ons land misschien de light-versie en ligt het er hier meestal dubbel en dik op. 

  • © Idalie Vandamme Zuid-Afrikanen zijn meesters in paradoxen. Bushokje in Masimphumelele © Idalie Vandamme
  • © Zapiro Cartoonist Zapiro over de regenboognatie als bananerepubliek © Zapiro
  • © Francis Strobbe Omgekeerd campagnebeeld met president Zuma in het Kaapse straatbeeld. Niet goed wakker of een kleine daad van verzet © Francis Strobbe
  • © Zapiro Zapiro over Zuma's douche-schandaal © Zapiro
  • © Zapiro Cartoonist Zapiro over de evolutie van de Zuid-Afrikaanse presidenten © Zapiro

A is voor aapje

Bij de bescheiden Belg rolt  ‘apenland’ al vaker eens over de lippen. En die apen dat zijn we allemaal; zowel de falende instanties als zij die het allemaal laten gebeuren. ln dit diepe zuiden neem je het apenvocabulaire maar beter niet in de mond, want monkey, dat is hier het m*-woord, zeer racistisch geladen en absolutely not done. Al geraak je er met pindanootjes en bananen wel om heen natuurlijk. Toch, wie een ander voor m* uitmaakt, begaat een kostelijke crimen injuria.  Penny S. , een blanke vastgoedagente uit KZN werd hier een hele poos publieke vijand nummer 1 door een m*-lapsus op facebook.

Met de rauwe erfenis van Apartheid in het achterhoofd wordt de apentaboe heel begrijpelijk

Intelligente cartoons waarin ook maar iets aapachtig figureert zetten sociale media in vuur en vlam. De oorzaak van de apenhysterie ligt bij een heel oud en fout gegeven; het “simianiseren”, of het met apen vergelijken van de zwarte bevolking, wat in Zuid-Afrika ongeremd gebeurde. Met de rauwe erfenis van Apartheid in het achterhoofd wordt de apentaboe heel begrijpelijk. Al is er misschien ook meer.

A proud xenophobic

Apen en bananen, die horen hier in het collectieve imaginaire bij het donkere broeierige ‘centrale’ Afrika. En met die ‘brousse’ worden ze hier liever niet geassocieerd.  De regenboognatie meent wezenlijk ‘anders’ te zijn, ze ziet zichzelf als lichtend voorbeeld voor dit continent, waar het nu - tiens - toevallig op ligt.

Elders en beter, dat is hier ‘overseas’, en wie het eigen continent bereist, gaat ‘naar’ Afrika, naar af. De jarenlange isolatie onder Apartheid is wellicht de grootste oorzaak van dit enge denken. Een regime dat er zelfs in slaagde bij de zwarte bevolking een cultus van zelfhaat te induceren, inclusief het tribaliseren van hun Afrikaanse tegenhangers. Ik had het al eerder over het giftige racisme van zwarte Zuid-Afrikanen tegenover de immigranten uit Midden-Afrika.

Ze beheersen hier de kunst hun miserie met een oprechte hartelijkheid en savoir-vivre te laten rijmen

Treingenoten trakteerden me onlangs op een dosis afrofobie ‘we’re invaded, there are millions of them, I hate them, I’m a proud xenophobic’ die ik nog aan het verteren ben. En dit word je dan allemaal met de glimlach gebracht. Want dat dit het meest aimabele volk ter wereld is lijkt me geheel terecht. Ze beheersen hier de kunst hun miserie met een oprechte hartelijkheid en savoir-vivre te laten rijmen. Omdat het hier elk moment kan afgelopen zijn, is het alle dagen feest, zoiets. Het zijn meesters in paradoxen. 

Maar de ontgoocheling regeert, en het is “eigen volk eerst”, ook hier. Men heeft maar weinig oren naar ubuntu-sprookjes, de Afrikaanse renaissance of solidariteit. Niet zozeer uit pretentie, wie teveel besognes heeft ziet gewoon geen opening naar een groter verhaal. Reizend langs de desolate Westkust werd weerom duidelijk hoeveel werk hier aan de winkel is. Eindeloos veel uitzichtloosheid in een grootse setting, het kruipt in de kleren. En dan rijd je Kaapstad terug binnen, die absurde blanke bubbel waar men zoveel sneller bolt. Maar de blitse mother city kan dit manke land niet torsen, net zoals Zuid-Afrika dat al helemaal niet kan met de rest van het continent.

Africa is nie vir sissies nie

Maar ik had apenverhalen beloofd, staaltjes absurdistan. Hoe je in België al eens met een pluimpje wordt gekieteld en ze dat hier doen met het volledige beest. Het vreemde is dat je dat na een tijdje pikt, hoe alles hier zoveel gekker, straffer en grotesker is. Neem nu de baai waar we elke dag op mogen kijken, ze heeft het warmste water en het zachtste zand, een prentje afgeboord met een majestueus gebergte aan de einder. Een geliefd familiestrand, al moeten ze de bezoekjes van de big white shark er wel bij nemen. En vorig jaar nog vonden ze hier – officieel de veiligste plek van Zuid-Afrika - het lichaam van een kalende blanke man in blauw en gele zwembroek vastgeketend aan een boei. Het kon een openingsscène zijn van midsomer murders, alleen komt het hier nooit tot een ontknoping.  Deze werkelijkheid is er een die fictie vlotjes overtroeft, sla er maar eens de lokale tabloids op na.

Metrofail

‘Oh and then they wonder why people put the trains on fire’

Wie de fratsen van de NMBS wil vergeten kan eens een ritje wagen met Metrorail. Dit pendelen voor gevorderden begint met enkele keren in grote getale van spoor te wisselen. In ons eindstation wordt pas het allerlaatste ogenblik over perron en trein beslist, en op dat moment vertrekt die uiteraard onmiddellijk. Wie over de sporen loopt vergroot zijn kansen. Nog nahijgend van de race sta je dan plots ergens een hele poos stil. Zoals vandaag, een flinke 2 uur, de treindeuren morsdicht en zero informatie. Wie er niet in slaagt hierin te berusten kruipt door de vensters om door suburbia te dwalen op zoek naar een alternatief. Gelukkig is de solidariteit onder de treinreizigers groot, lang geleden nog eens ‘voetje zet’ te hebben gedaan.

‘Oh and then they wonder why people put the trains on fire’; vuurtje stook is altijd een optie bij dit licht ontvlambare volkje. Toch heeft het sporen ontegensprekelijk veel charmes. Je wordt er getrakteerd op smakelijke annonces (penis-enlargement door Dr. Happy), hartverwarmende ontmoetingen en de mooiste vista’s; een oceaan inclusief hoppende dolfijnen, en onlangs nog doodleuk een bultrug. En dan begint in je coupé plots een oude man met jongensogen Mississippi-blues te spelen waar je haren van gaan rechtstaan, en het is allemaal vergeven en vergeten.

Red tape

Geef ik u nog een staaltje van de red tape waarmee ze hier alles toeplakken? Een vrij milde term voor die bureaucratie van hogere orde waar je, vóor je het te lijf gaat, eerst eens heel diep adem haalt en hoopt dat het opgepotte geduld niet te snel uit je wegsijpelt. Bidden werkt ook, tipte een Congolese mama me onlangs; maar zij wacht al jaren. Bij Home Affairs toont dit beest zich van zijn lelijkste kant, dossiers gaan d’office verloren, en aanschuiven, dat kan dagen duren. Iets in de trant van kamperen aan de schoolpoort. Wij zijn gelukkig al gezegend met een minister van administratieve vereenvoudiging, dat kan tellen.

Maar we reizen om te leren, en ik leerde deze gouden regel: neem een grote aanloop en ‘go with the flow’. Zo ging ik onlangs op missie voor een bewijs van goed gedrag en zeden.  Ik kwam er een halve dag later buiten met zwart geschilderde handen en twee dolgedraaide zonen. Tijdens mijn ellenlange vingerafdruksessie - ‘relax madam, relax’ - hadden ze met enkele agenten verstoppertje gespeeld, de vele dossierkasten maakten het bijzonder spannend.

‘Today I only serve men, you can come back tomorrow’

Het aparte gevoel voor humor van de bevoegde agente had ook al een zekere toon gezet. ‘Today I only serve men, you can come back tomorrow’. Ze maakte het zichzelf intussen niet gemakkelijk met haar wollen handschoenen die ze bij het verven, schrijven en kopiëren theatraal aanhield. Want het is winter (17°; of het equivalent van een mooie Belgische zomer), en dan wordt hier expliciet kou geleden (lakens, badjassen, kniehoge wollen sokken in teenslippers…).

Intussen liep er tussen alle uniformen door een gedrogeerde misdadiger die ze de cel niet inkregen en dus maar om beurten met een handboei aan het ganse korps werd vastgehaakt. Alles samen een best vermakelijke ochtend.

Complexe slapstick

© Francis Strobbe

Omgekeerd campagnebeeld met president Zuma in het Kaapse straatbeeld. Niet goed wakker of een kleine daad van verzet

Zuid-Afrika heeft 11 officiële talen en 3 hoofdsteden; daar kunnen wij nu eens een puntje aan zuigen dacht ik, maar in verhouding presteert België ruim zo goed. Het lijkt me dat ingewikkelde landjes op politiek vlak best wat zaken gemeen hebben. Heel herkenbaar is dat gelaten schouderophalen als het over politiek, toekomst of ambitie gaat, eens goed klagen en dan gewoon slikken. En hoe dat wij-zij discours steeds opnieuw wordt opgerakeld om als politiek wapen te worden ingezet. Altijd weer koteren in een oud zeer, op weg naar de volgende impasse.

Dat flirten met de afgrond, doen we dat in ons vlakke land omdat we er van uitgaan dat we zacht gaan vallen? Hier zijn de bergen hoog en de oceanen diep, maar in Zuid-Afrika lijkt het een erezaak. ‘We leven al 400 jaar ‘on the edge’ en het is ons altijd al gelukt’, aldus de positivo’s. Wij met onze informateur / preformateur / bemiddelaar /  verduidelijker / bemiddelaar / informateur / onderhandelaar / formateur en dubieuze wereldrecord regeringloze dagen. De State of the Nation Address 2016 was hier pure slapstick; president Zuma werd om de twee woorden onderbroken door honorable speaker, alsof de plaat bleef steken, en vorig jaar werd er nog een flink robbertje gevochten.

De anekdotes over Zuma zijn sappig en onuitputtelijk, de gevolgen helaas dramatisch.

Complexe landjes lijken ook een zwak te koesteren voor politieke figuren met een bizar profiel. Wij kunnen er al wat van met een op zijn minst imposant te noemen minister van volksgezondheid, een uit de kast gekomen immigrantenzoon als premier van een zeer rechts gestemd België of een minister van natuur (of was het ontbossing?) die beweert dat bomen er altijd al geweest zijn om gekapt te worden.

In Zuid-Afrika schakelen ze vlot een versnelling hoger. Ze doen het met een schaamteloos corrupte en polygame president die ze dan ook nog eens herkiezen. Als kers op de taart vergoelijkte Zuma zijn actieve rol in een verkrachtingszaak (I beg you a pardon?) met het argument dat hij na het gebeuren wel degelijk een douche had genomen, ‘om de risico’s op een HIV-besmetting te verkleinen’.

The one and only Jacob Zuma, leider van het land met het hoogste percentage HIV-besmettingen ter wereld, en ook voormalig voorzitter van het South African National Aids Council. In cartoons wordt hij sindsdien standaard van een douchekop voorzien. En onlangs nog demonstreerde hij publiekelijk helemaal niet te kunnen tellen. De anekdotes over Zuma zijn sappig en onuitputtelijk, de gevolgen helaas dramatisch.

Voor aap

En zo staan Belgen en Zuid-Afrikanen al vaker eens voor aap, of met de billen bloot. Wij vinden dat best leuk ook, kijk maar naar ons beroemdste monumentje (en zet dat eens naast la tour Eiffel). Na 22/03 stripte de wereldpers ons tot een failed state en Mr. Trump maakte van onze hoofdstad een hellhole.

Jacob Zuma wordt op zijn staatsreizen weinig serieus genomen, al raakt dat zijn koude kleren niet. Er wordt gezegd dat hij bananen in zijn oren heeft. Maar het is wel duidelijk dat beide nationaliteiten het gen voor patriottisme ontberen, we behoren tot de bescheiden soort die al graag eens de eigen stal bevuilt. Zich dan maar binnenskamers uitleven met surreële humor (wat was dat met die katten tijdens de Brusselse lock down?) briljante cartoons of al eens een frietrevolutie.

Bestaat er iets als pre-heimwee? Ik voel al weken zoiets kiemen…

Nu iedereen hier stilaan doorkrijgt dat we vertrekken, klinkt het wat gekwetst maar ook instemmend dat ze goed kunnen begrijpen dat we genoeg hebben van de nonsens en de ‘funny people’. Een beetje ja, maar ook veel nee. We like it here, we are one, verdorie toch. Bestaat er iets als pre-heimwee? Ik voel al weken zoiets kiemen…

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.