“Dat ze ze neerschieten, die halfbloeden”

Rum en Politiek

We waren met drie genodigden en pasten op onze krukjes net in het kleine winkeltje, twee bij vier meter, tussen toonbank, werktafel, toilet, al het visgerief dat men zich kan bedenken, fotos van kinderen, kleinkinderen andere vissers, reuzevangsten, de obligatoire vissende Ché en Fidel, muchame*, opgezette vissen, modelboten en handboeken over de visvangst.  Die laaste zijn van zijn eigen hand en worden als referentie gebruikt in de afdeling visserij van de Universiteit van Lima.  De visser zat zoals don Corleone achter zijn werktafel, achterovergeleund in een grote bureaustoel, de bediening van de stereo, de rum en het snijplankje met de limoenen binnen handbereik, wij rondom hem. We luisterden naar los compadres, en naarmate de rum rijkelijker vloeide begon het over politiek te gaan.  Gezien een van de andere genodigden werkt voor een niet nader genoemde grote mijn, kwam Conga en de situatie in Cajamarca noodzakelijkerwijs ter sprake.   

“Conga va, si o si”.  Dat de goedkeuring voor de controversiële uitbreiding van de Yanacocha-goudmijn erdoor zou komen, was een zekerheid, hoe groot de teleurstelling van protesterende lokale boeren, politiek links en ecologisten zou mogen zijn.  Het is altijd hetzelfde liedje.  Als de protestkreten te luid zouden weerklinken zou de regering politie en desnoods leger inzetten, er zouden burgers neergeschoten worden, de manifestanten zouden in de media afgeschilderd worden als ongecivilizeerde domme boeren die de vooruitgang van het land belemmeren.  Naar een andere verklaring voor de proporties van het protest, zoals het kostbeu zijn van blijvend met de voeten tredend van hun rechten, zou niet worden gezocht.

Het buitenlands bedrijf zou het dan in een persmededeling hebben over “onfortuinlijke gebeurtenissen”, maar dat ze enkel de vooruitgang van het land voor het oog heeft.  Dat is een wel heel onschuldige versie van het werkelijke discours binnen de sector, zoals verwoord door mijn vriend de mijnbouwer wanneer de visser en ik erop wezen dat er tenslotte ongewapende boeren zouden neergeschoten worden: “dat ze ze doden, die halfbloeden, staan alleen maar in de weg en werken alles tegen”.  

Wat gebroken rotte eieren en een gigantisch omelet voor iedereen.  En het is ook niet zo moeilijk om dat aan het gros van de peruanen verkocht te krijgen.  Het is tenslotte voor velen nog steeds een erg arm land, en iedereen probeert er zo snel mogelijk op vooruit te geraken.  De taal van het geld is veel sneller te leren dan Quechua en heeft veel meer overredingskracht.  En het is de taal van de buitenlandse investeerders, die hier de plak zwaaien.

Staatshoofden en Marionetten

Dat laatste is geen linkse complottheorie.  Toen President Alan Garcia, lieveling van de stichter van de grootste linkse partij, eind jaren tachtig een sociale revolutie en nationaliseringsbeleid wou doorvoeren – lijnrecht tegen de richtlijnen van de SAP’s in - heeft het rijke noorden duidelijk gemaakt wat de gevolgen daarvan zijn. IMF en Wereldbank legden een wurggreep van sancties op en buitenlandse bedrijven zeiden “Adios”.  De peruaanse economie, al wankel door de strijd tegen het binnenlands terrorisme, stortte in en Alan vluchtte naar het buitenland.

Uit die puinhoop kwam een onbekende ingenieur van japanse afkomst tevoorschijn.  President Alberto Fujimori sprak de taal van het geld en beloofde een harde aanpak van het terrorisme, en onder zijn mandaat herrees het land als het ware uit de as.  Na een staatsgreep op zijn eigen regime, voerde hij een nieuwe neoliberale grondwet door die de grenzen weer opengooide en alle buitenlands kapitaal met open armen verwelkomde.  De daarop volgende economische groei in een stabieler en vooral zeer voordelig investeringsklimaat, het arresteren van de leider van de terroristen en zijn media-skills maakten dat ondanks enorme corruptieschandalen, het zichzelf verrijken ten kosten van de peruaanse bevolking, het doden van politieke tegenstanders en de gedwongen sterilisatie van honderdduizenden vrouwen (met duizenden doden als gevolg), de man bij een groot deel van de bevolking nog steeds ontzettend populair is.

Na Fujimori’s beruchte ondergang kwamen er twee andere, en dan weer Alan, die ondertussen zijn lesje had geleerd en een gedwee volger van de neoliberale doctrine was geworden, en zo continuïteit verschaf aan Fujimori’s beleid.  Alan tekende en tekende en gaf zonder verpinken hele stukken van het land weg aan Canadese, Amerikaanse en Chinese bedrijven.  Ook onder Alan II ging Perú er economisch op vooruit, maar het werd ook steeds duidelijker dat een blindelings doorvoeren van een onsociaal beleid niet kan blijven duren.  Het land kreunde onder de steeds grotere contrasten tussen arm en rijk, de sociale en ecologische gevolgen van ongebreideld kapitalisme en de onduurzaamheid van een ondernemingscultuur die gebaseerd is op een ieder-voor-zich mentaliteit, snel veel verdienen en het miskennen van het belang van creativiteit, innovatie en kwaliteit.

Het ongenoegen nam zodanige proporties aan dat de verketterde links-nationalistische paria Ollanta Humala erin slaagde president te worden.  De ex-militair nam het op tegen de dochter van Fujimori, en won zeer nipt in een verkiezing waarin de keuze voor een kandidaat werd vergeleken met kiezen tussen de cholera of de pest.  Rechts scandeerde immers dat hij gezien zijn professioneel verleden en de eeuwenoude latijns amerikaanse traditie hoogstwaarschijnlijk een staatsgreep ging plegen (een beetje een hypocriet verwijt wel, van de fujimoristas).  Ollanta suste de gemoederen en beloofde dat het omelet eerlijk zou verdeeld worden zonder hommeles. Hij was de hoop op verandering. Ollanta was en is Peru’s Obama.

Wedden dat Peru verliest

We zijn twee weken na de gezellige vrijdagavond bij mijn vrienden visser en mijnbouwer en onze discussie is nogal profetisch gebleken.  Ollanta heeft zich de woede van zowat heel zijn achterban op de hals gehaald door Conga goed te keuren en bij de daaropvolgende protesten zijn ondertussen al vier doden gevallen.  Santos, de regionale president van Cajamarca en verpersoonlijking van het protest, is de held van het volk aan het worden die Ollanta aan de galg aan het nagelen is.  Santos weet maar al te goed dat Ollanta geen keus had, omdat de uitbreiding al was goedgekeurd door Alan en omdat Fujimori’s grondwet – die buitenlandse bedrijven vrij spel laat - nog steeds van toepassing is. Ollanta had het recht niet om neen te zeggen.  In het internationaal hooggerechtshof van Den Haag zou hij ongelijk gekregen hebben, de mijn zou er toch gekomen zijn en hij zou nog erger gezichtsverlies geleden hebben dan nu.  Enfin, dat is een van de theorieën, het maakt niet zoveel uit wát hem nu juist overhaald heeft of uit welke hoek de meeste druk kwam.  Ik zou er een vat rum op verwed hebben, het zou er toch doorgekomen zijn.

Peruanen voeren een onderlinge machtsstrijd, er vallen peruaanse doden en de buitenlanders gaan met het goud lopen.  Steeds hetzelfde liedje.  Net zoals de horror en schaamteloze corruptie van de Fujimori-dictatuur werden vergoeilijkt door de taal van het geld, zijn de protest-doden in Cajamarca het breken van de eieren voor het gouden omelet.  Ik denk dat ik vanavond maar weer wat gezellige vriendschap en caribische muziek ga opzoeken, en tevergeefs een mijnbouwer ga proberen overtuigen.  Voor de rest komen we wel goed overeen.

meer info over de doden bij het protest en over Conga in het algemeen:

http://www.mo.be/opinie/internationale-waakzaamheid-geboden-voor-mijnbouwconflict-peru

http://www.catapa.be/nl/nieuws/1417

*Muchame is stokvis – doorgaans grote vissen en dolfijn (nu een beetje verboden) – die doorgaans als een carpaccio met azijn, zout, pili-pili en look wordt geserveerd

De cartoon toont hoe Ollanta’s vrouw en sidekick Nadine zegt “Schat, er is een brief toegekomen van jezelf, maar dan tien jaar jonger, toen je de grote progressieveling was die pleitte voor verandering”, waarop de president reageert “welk deel van de zin “ik ben bezig” begrijpt ge niet. Smijt die rommel weg”. Het vertolkt de verbittering en teleurstelling bij Ollanta’s eigen achterban over hoe hij zijn beloftes niet nakomt.