Polen plant heksenjacht op activisten klimaattop

Katowice, een naam die u hoogstwaarschijnlijk nog nooit gehoord hebt. De Poolse stad, best bekend voor zijn koolmijnen en staalindustrie, vormt nochtans de scene voor de volgende klimaattop van de Verenigde Naties, beter bekend als de COP 24. De laatste top (de COP 23) nam afgelopen November plaats in Bonn, Duitsland, verliep relatief vlot en boekte mooie vooruitgang . De aanstaande top, echter, belooft minder ongemerkt voorbij te gaan.

Op 10 januari keurde het Poolse parlement namelijk een nieuwe wet goed met betrekking tot de klimaattop in Katowice,  die spontane demonstraties in en rondom de stad illegaal maakt. Tijdens de 2 weken durende top kan eenieder die een aanslagbord oppikt of een slogan uitroept in Katowice op slag gearresteerd worden. Restrictieve maatregelen die het parlement nodig acht om “de publieke orde en nationale veiligheid te bewaren”.

De 2 meest veelzeggende artikels van deze nieuwe Wet voor de Openbare Orde tijdens COP24 luiden:

• Artikel 22: “Het is verboden om deel te nemen aan spontane bijeenkomsten (zoals vermeld in de wet omtrent bijeenkomsten van 24 July 2015) tussen 26 November middernacht en 16 December middernacht in de gehele regio van de stad Katowice.” 
• Artikel 17: “Om de veiligheid en publieke orde tijdens COP24 te verzekeren; om misdaad te detecteren en om aangeklaagden te vervolgen, is de politie toegestaan om persoonlijke informatie te verzamelen, te verwerken en te gebruiken:
  • van personen die een bedreiging vormen voor de publieke orde, ook buiten Polen, indien er een reden is om aan te nemen dat deze personen in Polen zullen blijven
  • informatie/data bekomen via andere instituten en veiligheidsdiensten
  • informatie/data bekomen via staatsinstituten van andere landen
  • van personen die geregistreerd zijn als participanten van COP24 of deelnemen aan de organisatie ervan

Met andere woorden: elke spontane actie tijdens de COP24 periode kan dus lijden tot een boete of zelfs gevangenisstraf. Dit kan zeer grote gevolgen hebben voor bezoekers zonder EU-paspoort die plannen om naar de top te komen, aangezien een strafblad de toekomstige aanvraag van VISA’s bemoeilijkt of in bepaalde gevallen zelf onmogelijk maakt. 

De nieuwe wet heeft echter wel enkel betrekking op spontane betogingen. Wanneer acties of betogingen op voorhand zijn geregistreerd zijn arrestaties niet toegestaan - de politie zal echter wel nog steed in staat zijn persoonlijke info van de betogers te verzamelen.

Gelijkaardige maatregelen werden ook elders in Polen reeds ingevoerd. Zo werden in 2017 ook ‘spontane arrestaties op basis van vermoeden tot illegale activiteiten’ goedgekeurd in de regio van Bialowieza, waar milieuactivisten zich verzetten tegen de illegale houtkap die er plaatsvond.

‘Een klimaattop is steeds omgeven door een grote groep van activisten, bezorgde burgers, organisaties en NGO’s. Betogingen en acties vormen een groot deel van hoe het middenveld zich uitdrukt en hun standpunten verdedigt tijdens zo een top. Dit aan banden leggen is een rechtstreekse aanval op de democratie’,  reageerde Magda Figura van Greenpeace Polen.

Als patriarchale, autoritaire regeringen deze trend tot norm maken, zou 2018 een nog slechter jaar kunnen worden voor de verdedigers van mensenrechten en hun gemeenschappen.

‘Deze nieuwe wet verhindert de inspraak van het publiek in het internationale debat’, stelt Shradha Shreejaya van het Asia Pacific Forum on Women, Law & Development. Samen met een 20-tal andere NGO’s stelt ze momenteel een open brief op, gericht aan de Poolse regering. Hierin stellen de organisaties dat de nieuwe maatregel indruist tegen heel wat fundamentele rechten: de Europese Conventie voor Mensenrechten (vrijheid van vereniging en vrijheid op privacy); het Handvest voor de grondrechten van de Europese Unie; het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten; en de Poolse Grondwet.

‘Het jaar 2017 was het dodelijkste jaar ooit voor milieu-activisten en verdedigers van mensenrechten, waarbij ten minste 197 activisten werden gedood tijdens het beschermen van hun land of gemeenschap’, stelt de open brief. ‘Als patriarchale, autoritaire regeringen deze trend tot norm maken, zou 2018 een nog slechter jaar kunnen worden voor de verdedigers van mensenrechten en hun gemeenschappen.’

Big Brother

Ook persoonlijke gegevens zullen worden verzameld van al wie in December naar Polen afzakt. En dit zonder toestemming of kennis van de betrokkenen. Hoe de veiligheidsdiensten in staat zullen zijn om de persoonlijke info van demonstranten te vergaren is nog onduideiijk. De gegevens zullen bewaard worden tot 31 januari 2019 - dus tot een maand na het einde van de conferentie.

De organisatie van de klimaattop, de UNFCCC, is volgens zijn mandaat niet toegestaan om de persoonlijke gegevens van de geregistreerde deelnemers door te geven aan derden. Woordvoerder Nick Nuttall gaf echter toe dat de organisatie weldegelijk bepaalde informatie doorspeelt aan regeringen die hierom vragen. In een verklaring op 25 januari stelde hij: ‘Sinds de terroristische aanslagen in New York op 11 September 2001 … geven wij geregeld informatie door aan regeringen die de klimaattop organiseren. Dit om veilige visa procedures op te zetten.’

In een persoonlijk interview met Ewa Suffin, parlementslid voor de Poolse Groenen (Partia Zieloni), stelde ze dat ‘een grote klimaatmars, zoals dat de gewoonte is tijdens een klimaattop, geen probleem zou mogen zijn, zolang deze op voorhand geregistreerd wordt bij de autoriteiten.’ Bovendien hoopt ze dat het regionale bestuur van Katowice een verzachtende invloed kan hebben bij de implementatie van de nieuwe wet.

Déja Vu

Het is echter niet de eerste keer dat nieuwe wetten werden geschreven om een internationale klimaattop in bedwang te houden. Naar aanleiding van de COP15 in 2009, in Kopenhagen, werd de zogenaamde “Gangster-Wet” goedgekeurd. Dit gaf lokale politie het recht om preventieve arrestaties uit te voeren tijdens de conferentie. Honderden mensen werden dan ook gearresteerd.

De waterval aan rechtzaken die hierop volgden brachten de Deense rechtbank er echter toe om de meeste arrestaties onwettig te verklaren en in te druisen tegen de Conventie voor Mensenrechten. In 2012 werden alle arrestaties onwettig verklaard door het Deense gerecht, nadat de politiediensten in beroep gingen.

Het Deense voorbeeld geeft activisten de hoop dat het niet tot preventieve arrestaties zal komen tijdens COP24. Het recente gebruik van de regel door de Poolse regering op activisten in het Bialowieza bos beloofd echter weinig goeds.