Pozzallo, het stadje in Sicilië waar tienduizenden migranten stranden

September 2014

En het is er niet mooi, zegt de ander, “je moet er niet heen gaan”. Een strand, een haven en een stadje. Meer is er niet te vinden. Ik vertel de ware aard van mijn bezoek niet, ze lijken er het publiek niet voor. Als ik niet oplet word ik in een bus naar Ragusa Ibla gestoken, en breng ik mijn komende dagen door in dat barokke stadje.

Overduidelijk heeft de jongen van de minibus nooit zelf een voet in Pozzallo gezet. De bus stopt op de boulevard van Pozzallo, de boulevard die slingert langs de prachtige kustlijn van de stad. Hier kan je je laptop op een terras laten staan en op je gemak een wandeling maken. Hier laat je je rugzak op het strand liggen terwijl je in het warme en aangename zeewater onderdompelt. Niemand doet een vlieg kwaad, en er is geen enkel gevaar loerend om de hoeken. Pozzallo kabbelt. De boulevard waar wordt gekuierd, de zee die rustig bestaat en met tijden gromt, de jonge meisjes skeelerend, de vaders zoontjes in de lucht gooiend, de ene oude man die de elegante poes geluidjes smakkend lokt, de meerdere oude mannen voor uren en eeuwen palaverend op de bankjes,.. Het leven is er mooi, aangenaam en wordt er niet onnodig moeilijk gemaakt. De architectuur is bijna lelijk, sommige dingen waren vroeger zeker glorieuzer. Maar de vergane glorie is in deze plaats de eigenheid geworden, en geeft er als het ware toch een mooie glans aan. Vergane glorie als identiteit, ziehier dit plaatsje aan de Middellandse Zee. De Trotter, daarentegen, vindt het nutteloos Pozzallo zelfs maar te vermelden in zijn 500 pagina’s tellend boek over Sicilië.

Grazia heelt en tovert. Haar glimlach is meer dan echt en tekent zich af in haar mooie bruingebrande gezicht. Ze toornt me mee naar een terrasje afgeschermd door een lange rij bomen. Bomen die tegen de avond een schouwspel worden van miljoenen kleine vogels, die krijsend en fluitend elk ander stadslawaai naar de achtergrond verdringen. We bestellen koffies. Een Italiaans gebakje wil ze er niet bij. “Ik ben reeds zo dik” knipoogt ze, stralend in haar zuiders kleedje.
“Er is geen geld”, fluistert ze, “daarom is het welkomstcentrum voorlopig dicht.” “We zijn nu allen technisch werkloos. Ondertussen worden de bootvluchtelingen naar andere havens langs de kustlijn gebracht.” Grazia werkt en woont in Pozzallo. Vele jaren reeds werkte ze als vrijwilligster in het welkomstcentrum, sinds kort als ‘betaalde’ operator. Het is haar missie, het is wat ze moet doen. “Want wie zal die mensen anders opvangen?”
De tijdelijke sluiting van het centrum zorgt er ook voor dat ik weinig migranten in het straatbeeld van Pozzallo spot. Enkel een twintigtal minderjarige Afrikanen die opgevangen worden nabij de kerk, en een dozijn Egyptische minderjarigen in het centrum zelf. Ze wachten, tot er een plaatsje voor hen vrij is elders. Toch zou dat hier met tijden anders zijn. De plaatselijke winkeliers beklagen zich erover hun omzet met 15 procent te hebben zien dalen de voorbije zomer. Die omzetdaling zou volgens hen rechtstreeks verband houden met de perceptie van de Italianen uit het noorden die Pozzallo als het nieuwe Lampedusa zien, en daardoor hun vakantie elders boeken.

November 2014

Het welkomstcentrum is ondertussen opnieuw geopend. Voorbije zaterdagavond belde ik Grazia nog. Ze nam op, fietsend en hijgend, zich haastend naar het centrum. “Want er komt opnieuw een schip aan met migranten, naar het schijnt veel kinderen. Bel je me tegen middernacht terug?”
Het is 1 november, de dag waarop de nieuw Europese gecoördineerde operatie Triton in werking treedt. Dezelfde dag waarop de Italiaanse operatie Mare Nostrum haar werking langzaam maar zeker afbouwt tot ze verdwijnt. De dag waarop we bang mogen zijn. Bang dat het erger wordt, dat er nog meer mensen hun einde in de zee zullen vinden. Bang omdat Triton slechts met een derde van de middelen werkt, met een bereik tot 30 mijl in zee. Bang omdat dit de vluchtelingenstroom, en dus de rampen in zee, niet zal verminderen.

Tegen middernacht hoor ik haar opnieuw. Er zijn zonet 58 mensen gestrand. Een vrachtschip met olie heeft hen op zee gered. Ze heeft slechts een tiental minuten voor ze weer naar binnen wordt geroepen. Want haar hulp is broodnodig. Ze moet er zijn, de eerste hulpmiddelen overhandigen; wat kleren, zeep, een voedselpakket, tandpasta,…
“Weet je wat ik zo erg vind Annalisa? Dat we met zo weinig zijn, dat er geen tijd genoeg is, dat ik de mensen niet kan rustig maken, ze geruststellen, wat met hen praten, morele steun kan verlenen. Ze zijn angstig en getraumatiseerd en ik wil hen zo graag weer een glimlach op het gezicht toveren.”
“De meesten onder ons worden ondertussen niet meer betaald, en we werken er als vrijwilligers. We komen handen en middelen tekort.”

Grazia werkt op de grens tussen Afrika en Europa. De migranten noemen haar Mama Afrika.

Beelden van Pozzallo vind je in een ARTE-reportage uitgezonden door Canvas op 13 augustus.

“Ik wil een burgemeester zijn die de mensen verwelkomt die oorlog en verwoesting ontvluchten, niet de burgemeester die aangespoelde lichamen ontvangt.” - Pozzallo reageert geshockeerd op de nieuwe Europese operatie Triton in de Middellandse Zee, die het slechts met een derde van de middelen van de vorige Italiaanse operatie Mare Nostrum moet stellen - Artikel in The Guardian