Hoe Zuid-Afrika bleef draaien tijdens de dood van Mandela

Elke dag sterven er oude mannen met TB

Maar niets van dat alles. Toen Mandela in juli na een lange periode nog steeds in het ziekenhuis lag, werd de bevolking wakker geschud en met hun neus op de feiten gedrukt: Mandela is een oude man met TB, zoals er op Marianne haar afdeling bijna dagelijks sterven. In juli bracht dat een schokeffect teweeg: overal in het land sprongen misvieringen uit de grond, elke dag kwamen mensen voor het huis van Mandela samen om te bidden voor zijn gezondheid.

Toen hij drie, vier, vijf maanden later nog altijd aan de intensieve zorgen lag, was het nieuws al voldoende ingedrongen: er kon enkel nog gebeden worden voor een vredig ticket naar de hemel en niet meer voor een retourtje naar de aarde. Mensen vonden het nog steeds erg, mensen waren er nog steeds van aangedaan, maar je hoorde toch ook meer en meer ‘dat het tijd was dat we Tata zouden laten gaan.’

Laat de camera’s draaien, rol de drukpersen

Fast forward naar 5 december. Mandela sterft en de media die al sinds juli - of soms al veel langer - aanwezig is op alle plaatsen van belang schiet in actie. Laat de camera’s draaien, rol de drukpersen. Je kan in de hele wereld geen krant bekijken of het gezicht van Mandela lacht je toe vanop de voorpagina. In Zuid-Afrika is het niets anders en waarschijnlijk nog een stuk erger.

Maar de wereld blijft draaien en de mensen hadden er ondertussen vrede meegenomen dat Mandela zou sterven, vroeg of laat. Geen mensen die in grote rouw op straat hun haren uit het hoofd trekken, geen mensen die in bed blijven liggen omdat ze de werkelijkheid niet aankunnen. Zuid-Afrikanen gaan door. En zo ook wij. Wat hebben wij gemerkt van het overlijden van Mandela? Niet veel.

Je zou kunnen zeggen dat we zijn afgesloten van de wereld, maar zo is ook de halve Zuid-Afrikaanse bevolking afgesloten van de wereld. Zoals steeds werden wij van de gebeurtenissen op de hoogte gehouden door plichtsgetrouwe familieleden die digitale krantenknipsels doorstuurden vanuit België. Ons Zuid-Afrikaans nieuws kwam zoals vaak uit De Standaard, Het Laatste Nieuws en deredactie.be

Kapot gehagelde bloemen voor Mandela

Maar goed, ik wil natuurlijk niet zeggen dat er in Zuid-Afrika totaal niet over gesproken werd. Zo kan je bijvoorbeeld nergens rondlopen zonder de afbeelding van Mandela te zien. Op mysterieuze wijze dragen alle desktop achtergronden in het ziekenhuis plots het gezicht van Mandela en hangen er in elke stad posters op.

De herdenkingsplechtigheid in het FNB-stadium in Johannesburg bracht het meeste staatshoofden ooi samen, (op een bijeenkomst van de VN na) en de echte begrafenis in Qunu in een ‘besloten’ kring van 5000 personen was een tour de force. En er waren herdenkingsbijeenkomsten door het hele land, maar die werden gehouden in de grote steden, in de plaatsen met kranten, televisie en internet.

Om toch ook een beetje van de sfeer op te snuiven, zijn we op bezoek geweest in Howick op de plaats waar Mandela gevangen werd genomen voordat hij 27 jaar in gevangenschap ging. Daar staat een groot Mandelamonument (een prachtig staaltje kunstwerk trouwens) en daar lagen wel bloemen, jammer genoeg kapot gehageld door een hagelstorm de dag daarvoor.

Later passeerden we ook langs Qunu, de begraafplaats van Mandela. Ik had ene bedevaartplaats verwacht waar massa’s bloemen zouden liggen. Maar niets van dat alles: we waren de plaats voorbijgereden zonder het te merken en toen we terugreden, kregen we te horen dat we het graf niet konden bezoeken en ‘of we alsjeblieft geen foto’s trekken van het huis.’ Geen massahysterie. 

Het hele Mandela-evenement en de herdenkingsmis in het stadium leverde interessante mediabeelden op, van Obama die handen schudt met Castro tot het verhaal van de doventolk (meer over de doventolk: hier en hier).

Zuid-Afrikanen zijn over het algemeen trouwens een beetje beschaamd over wat er tijdens die herdenkingsmis allemaal is gebeurd. Zo hebben ze hun eigen president uitgejouwd elke keer hij in beeld kwam, maar kreeg Obama een oorverdovend applaus en bleek de doventolk nadien een ex-moordenaar die vrolijk naast alle wereldleiders stond en daarbij geen fluit kon van doventolk-handgebaren. Hij gebruikte blijkbaar telkens vijf dezelfde handgebaren. Met dat verhaal kan je lachen en zeggen ‘Een mooie illustratie van typisch Zuid-Afrika.’, maar tegelijk denk je ook ‘hoe is het mogelijk.’

En dan nu… de conclusie

Maar het is tijd om tot een conclusie te komen. Mandela en zijn hele overlijden is erg geclaimd is door de media: de kranten, televisie en het internet stonden er wekenlang vol van.

Maar wat heeft de meerderheid van de Zuid-Afrikaanse bevolking niet?
Wat hebben wij in onze woonplaats in Rietvlei niet?

Juist: televisie, kranten en internet.

• Auteur: Toon Verlinden
• Meer info over Zuid-Afrika: http://www.hangmatdagboek.be