Rellen in het paradijs

Het decor van ons Kaapse bestaan is het paradijs op aarde; we nestelden ons op de bergflank van een groene vallei tussen twee oceanen. Zo ver het oog reikt; massief gebergte, blanke stranden en baaien in vele tinten blauw.

We worden omringd door palmen en exotische planten waartussen zich al eens bavianen, zebra’s, walvissen of struisvogels bewegen. Een omgeving van een waanzinnige schoonheid die je na een poos en vreemd genoeg vanzelfsprekend gaat vinden.

Plaats voor iedereen

In het paradijs is plaats voor iedereen, toch? Jawel, in the South African way… De suburbs van the deep south worden bewoond door een bont blank allegaartje uit de middenklasse; surfers, pittige gepensioneerden, bloemenmeisjes, hardwerkende triatletische huisvaders, oude bohemiens in aftandse oldtimers, gymmende moeders… Echte buitenmensen – honden en paarden troef hier – iedereen vrij en blij, en bij momenten bang. Hun huizen en straten doen denken aan California of New Orleans, maar dan met een extra portie veiligheidsvoorzieningen.

Zwarte Zuid-Afrikanen zijn hier uiteraard ook. Ze wonen niet in suburbia maar stromen er ’s morgens massaal toe om in de vroege namiddag weer te verdwijnen. Het biedt een erg koloniale aanblik: ze klussen in de tuinen en de keukens, staan op de parkings, coachen de wegenwerken en halen de blanke kinderen van school. Iedere welgestelde blanke plek heeft om de hoek zijn eigen ‘zwarte’ township waarmee het een symbiotische relatie onderhoudt.

Masiphumelele

Hier is het dus niet anders: pal in het midden van het dal ligt Masiphumelele, een ‘informal settlement’ van naar schatting 35.000 inwoners (89% zwart, 0,2% blank) op een plek die voor 700 mensen was bedoeld. Men spreekt er Xhosa. Je ziet het zo voor je, 100% Afrikacliché: kippen, golfplaten bric-a-brac, trossen elektriciteitsdraden, rook, steegjes, kraampjes en veel animo. Een onuitputtelijke bron aan werkkrachten die zich door propvolle minibusjes vol geweldige slogans (‘sexy beast’ ‘thank you Jesus’ ‘you are not alone’) in de nette straten laten droppen.

Wachtend aan de verkeerslichten komen die werelden elkaar tegen en staan de contrasten te blinken in de middagzon. Verbeten blanke vrouw met zonnebril – in a hurry – in een veel te grote jeep, de vensters netjes gesloten. Ernaast, twintig man en vrouw en kleintjes, zwart, geprangd in zo’n gammel busje; big smiles, een goed muziekje, dolle pret. Ik sta erbij en kijk erna, vensters halfopen, een goed muziekje, bescheiden bakkie… De antropoloog in mij wil wel eens mee, maar zo gaat het hier niet. 

In the valley regeren veel do’s en don’ts. Vele malen reeds mocht ik horen Hey we’re not in Europe here, you just don’t do that! De lokale kranten winden er in elk geval geen doekjes om; tussen paragraafjes over putten in de weg of een gestolen paraplu staan ook verhalen over Masi, en die zijn van een ander kaliber. Heel sec wordt beschreven hoe x er werd gewurgd en y werd gelyncht. Gisteren nog: Newly wed couple shot dead. Wanneer ik ernaar pols hoor ik vaak Ach, it’s out there, it’s happening, but we need to focus on our own lives. De laatste weken werd het echter wat disturbing…

Mob justice

Masiphumelele heeft geen police station en nauwelijks sociale of medische voorzieningen. Drugsbendes hebben er een vernietigende impact, de politie ‘is bang’ en volgens de inwoners volledig corrupt. Er heerst een sterke gemeenschapszin en onlangs nam men er naar aanleiding van de verkrachting en dood van een jongen en twee vrouwen het heft in eigen handen. Enkele dealers werden hardhandig verdreven, twee mensen werden gelyncht; publiekelijk opgehangen en verbrand. Toen de politie hier uiteindelijk wel kwam opdraven en de community leader oppakte bezetten de Masi de hoofdweg. Sindsdien worden de voertuigen van passanten met stenen bekogeld, auto’s, boten, containers op de weg gegooid en in de fik gestoken.

Smoke in the valley

Veel zwarte rook dus in the valley, de geur van verbrand rubber, sirenes, helikopters. Mijn jongste zoon waant zich in Planes en vindt dit heerlijk… de oudste blijft me bestoken met vragen genre: ‘waarom zijn er zoveel arme mensen zonder huisje mama?’ Op dag één van de rellen wacht ik op de dokter die voorbij het rookgordijn moet zien te geraken. ‘Riots in Masi, ach, was best wel spannend, weet je, ik heb in Pretoria en Jo-burg gewerkt, dat was andere koek.’ One point of view, niet iedereen vindt het zo exciting.

I’m a proud south peninsula mom

Iemand tipte me om lid te worden van de facebookgroep South Peninsula Moms. Het leverde me niet het gewenste speelgoed op, maar ik kreeg wel een mooie inkijk in het heel diverse en bewogen gevoelsleven van de local moms. En het gaat er stevig aan toe over de riots; er wordt gezwalpt tussen caritas en angst, veel zwart-wit, weinig nuance.

Zo circuleren er nobele oproepen om Masi-studenten in volle eindexamens thuis op te vangen, om de allerkleinste inwoners dat traangas te besparen en ze met een bus naar het strand te rijden, verzoekjes om voedselpakketten te leveren voor de (totaal corrupte?) politiemacht. Er zijn de klaagzangen dat die Masi hun husbands business toch niet kunnen saboteren ‘I’m so sick of this, we didn’t do anything wrong, we’re giving them jobs!’, grote commotie over de reddingsoperaties van de dieren in het nabijgelegen dierenasiel (gevolgd door giftige discussies over de waarde van hondenlevens versus die van hun domestic workers). Na zowat elke uitspraak van een SPMom volgt een ‘shame’ en God bless them – veel kerken in the valley… Boven dit alles torent een ziekelijke angst; zodra er een sirene loeit: ‘can anyone please update me on what is going on?’ – Onlangs: ‘OMG where does this smoke in the valley come from?’ ‘It’s just clouds Nadine – nothing to worry about’.

Zebra nation

De erfenis van apartheid is hier bijlange nog niet uitgewist. Een blank en een zwart universum delen eenzelfde plaats en tijd. Het is mijn eerste ruwe lezing maar, rainbow nation, I beg you a pardon? Er is interactie, maar die is zo vaak louter economisch. Typisch beeld, weerom aan de lichten: blanke entrepreneur met zwarte werkers in zijn bakkie. Een populair businessmodel, waarbij hij organiseert en surveilleert terwijl zij uitvoeren. Men benadert elkaar, zo lijkt het me, met een mix van ingestudeerde spontaniteit en tegelijk ook afstand en meewarigheid. Onze blanke babysit rekent het dubbele van wat onze zwarte oppas vraagt, beide doen het nochtans even geweldig. Het knaagt aan mijn rechtvaardigheidsgevoel, ik geneer me, maar het blijken wel vaker mijn eigen spinsels. Ze stroken niet met de steeds weerkerende gelatenheid bij blank én zwart. Gaat die ongelijkheid mede hierdoor toch langzaam gaan wennen?

Times are a changin’

De bubbels bollen hier dus best tussen die twee oceanen, tot er grenzen worden overgestoken en de onrust opsteekt. Net als de beruchte Kaapse zuidooster giert de ze nu door the valley. Ze rammelt aan het systeem, en er gaan, naast angst en caritas ook andere stemmen op; ze hebben gelijk, times are changing, black people komen op voor hun rechten, tegen corruptie – het zelfbewustzijn groeit, en dit dankzij één generatie onderwijs. Hetzelfde geldt voor de recente hevige studentenprotesten; president Zuma heeft voor het eerst en snel moeten inbinden bij zijn poging de toegang tot de universiteiten duurder te maken. Op dit eigenste moment wordt een uitspraak gedaan over de recente lynchpraktijken in het gerechtsgebouw van Simons Town. Honderden mensen uit Masi zijn er deze morgen heen gestapt om hun leider een hart onder de riem te steken. Ik zat in de auto met mijn zonnebril op, zag hen stappen en keek toe…