7 september, terug naar school in de DRCongo.

7 september, terug naar school in de DRCongo.

Is de eerste schooldag in Congo een hoogdag zoals bij ons, met lachende jongeren die hun vrienden terug zien en volop vakantieherinneringen ophalen, met hartverscheurende scènes van huilende peutertjes die de eerste maal hun mama achterlaten?

Nee. Wegens geldgebrek van de ouders kan niet ieder kind of jongere schoollopen.Nochtans is volgens de grondwet het onderwijs gratis, maar de realiteit is anders.

Lage lonen en niet uitbetaalde lonen: de twee grote boosdoeners.

De loopbaan van een leerkracht begint al met een eerste obstakel: benoemd worden. Om benoemd te worden zijn er een paar oplossingen: iemand kennen en/of iemand iets toesteken. Dit kan gebeuren door geld te geven of een geit te schenken ( 30 à 50$) aan de persoon die zich bezighoudt met de benoeming of de leerkracht belooft een “opération retour”, d.w.z. gedurende een bepaalde periode staat die leerkracht een deel van zijn loon af aan de persoon in kwestie die zijn benoeming regelde. De goedkoopste oplossing is iemand kennen die van je streek of van je stam is.

Een aantal leerkrachten vertelden me dat die benoeming soms wel 5 jaar op zich kan laten wachten. Desondanks beginnen ze hun loopbaan in het onderwijs, zonder een loon uitbetaald te krijgen.

Een beginnerloon is ongeveer een 37,5$/maand en voor een leerkracht met ervaring kan dit gaan tot 60$/maand (20 jarige loopbaan). In het staatsonderwijs worden die lonen bijna nooit uitbetaald, in het katholieke onderwijs is de situatie minder dramatisch maar toch ook schering en inslag vertelde me een zuster.

Haal het geld waar het meestal niet zit!

De enige oplossing voor het lerarenkorps om een inkomen te hebben is geld vragen aan de ouders. “Des frais de participation ou frais de fonctionnement” wordt dit genoemd. De Congolezen hebben een enorme capaciteit om de onaangename dingen van het leven poëtisch te beschrijven. Deze werkingkosten zijn de grote boosdoener.

Bijvoorbeeld in een dorp in het binnenland in Noord-Kivu zijn de werkingkosten voor een kind van de lagere school ongeveer 45$/schooljaar en voor een kind van de middelbare school 55$/schooljaar. Voor een gemiddeld gezin (meestal rond de 6 à 9 kinderen) kan dit oplopen tot 300$ per jaar. In dit zelfde dorp verdient een handelaar netto 35$/ maand. Na het aftrekken van de 300$ werkingkosten, blijft er nog 7$/maand over voor het gezinsbudget: eten kopen, houtskool om te koken, geneesmiddelen, kledij etc. Voor een landbouwer is het nog moeilijker want zijn inkomen hangt af van het succes van de oogst en is dus seizoensgebonden.

In het Oosten van Congo, is de situatie dramatisch. Volgens een recent rapport van UNICEF gaat maar de helft van de kinderen naar school. Door de oorlog zijn er rond de 2 miljoen IDP’s (internally displaced people). Die mensen hebben hun dorp moeten verlaten en hebben geen toegang meer tot hun landbouwgronden of durven niet terug te gaan wegens de afwezigheid van een minimum aan veiligheid. Ze leven meestal van bijstand of pogen toch een paar dollars per dag te verdienen.

Naar school gaan blijft dus enkel weggelegd voor ouders met geld en dan nog moeten ze soms een keuze maken wie van de kinderen school mag lopen want er is niet altijd geld om al de kinderen van één gezin in te schrijven.

Bij het aanvangen van het nieuwe schooljaar verklaarde Aartsbischop Monsengwo dat de katholieke scholen de werkingkosten vergrendelen aan 100$/jaar voor het lagere en 180$/jaar voor het middelbare. Toch is er kritiek gekomen op zijn verklaring want die som blijkt nog te hoog voor velen.

Het kind van de rekening.

De meisjes zijn het eerste slachtoffer van dit systeem. De voorkeur gaat uit naar de jongens. In de kleine dorpjes worden de meisjes toch vroeg uitgehuwelijkt en de vaders, die officieel nog altijd gezinshoofd zijn, vinden de investering in hun dochters niet belangrijk. Via de bruidschat brengen ze toch zowiezo geld op. Een leerkracht vertelde me dat in bepaalde dorpen bijna enkel en alleen jongens aangetroffen worden in de scholen.

Kinderarbeid, hangkinderen en hangjongeren treft men een beetje overal aan. Dit zijn kinderen die ook uit de boot vallen. Gedurende de schooluren treft men in de dorpen en de steden kinderen aan die rondlopen zonder doel of andere die werken (bv plastiek zakjes verkopen op de markt, bananen verkopen). Dit is nog de minst slechte oplossing zegde een leerkracht met enig cynisme.

Voor dat je het weet vallen deze kinderen in de handen van de verschillende legers die aanwezig zijn in het Oosten. En zo worden de kindsoldaten geboren.

“No money, no education”

Dit is de harde realiteit in de DRCongo.

Betaal ons een deftig loon waarmee we onze familie kunnen onderhouden, zodanig dat we het geld niet moeten halen bij de ouders, is het antwoord volgens de leerkrachten.

Het onderwijs is een van de vijf grote “bouwwerven” die President Kabila heeft aangekondigd. Maar tot op heden staat deze bouwwerf nog in de stellingen.

Het blijft moeilijk te begrijpen in een land dat onmetelijk rijk is, dat er geen geld vrijgemaakt wordt voor wat de basis van een maatschappij is: de mensen en hun ontwikkeling.

Eens te meer past de Congolees het “article 15” toe: débrouillez-vous, met andere woorden : trek uw plan