Seks, zoveel meer dan plezier in Haïti

De militaire bezetting van Haïti van 1915 tot 1934 door de Verenigde Staten bracht indirect wat toerisme op gang op het eiland. Tijdens het terreurbewind van François ‘Papa Doc’ Duvalier in de jaren ‘60 was dat al een pak minder.

Zoon Jean-Claude Duvalier bracht bijlange geen beterschap voor zijn onderdanen, maar hij stelde het land wel meer open voor bezoekers.

De helft van alle personen met hiv of aids in de Caraïben vandaag leeft in Haïti.

Het toerisme was soms specifiek verbonden aan opportuniteiten zoals seks en scheidingen. Het was niet altijd even duidelijk hoe eenzijdig die Haïtiaanse scheidingen mochten zijn voor Noord-Amerikanen en in welke staten precies ze rechtsgeldig waren. Veel duidelijker dan weer was de fysieke aantrekkelijkheid van kreoolse vrouwen en mannen.

Zoals op meer Caraïbische plekken ontwikkelde zich een sekstoerisme in Port-au-Prince en omstreken.

In de jaren ‘80 en ‘90 werd Haïti gebrandmerkt als een “aidsland” en dat, samen met politieke en sociale onrust, fnuikte zo goed als alle toeristische (en andere economische) impulsen. De helft van alle personen met hiv of aids in de Caraïben vandaag leeft in Haïti. Niet zo lang geleden was naar schatting 7% van de volwassen Haïtianen besmet. Alsof dat percentage nog niet angstwekkend genoeg was, spreken sommige (internationale) bronnen van 9%. De laatste jaren is dat 2% en het blijft stabiel.

Ontrouw en prostitutie

In een VN-jeep pikten ze twee meisjes op. Het is een tafereel dat ik niet snel zal vergeten.

Sommigen ervaren Haïti als hopeloos. Er is heel veel dat niet (naar behoren) functioneert in dit land, behalve seks. Seks heeft nooit echt ergens onder geleden, amper onder gezondheidsrisico’s en al helemaal niet onder het idee van huwelijkstrouw.

Genoeg groezelige hotelletjes te vinden hier met grote spiegels aan alle wanden, die geen ontbijt aanbieden en naast de reguliere dagtarieven vooral uurtarieven hanteren.

Heel wat van mijn lokale vrienden lachen trouw weg als nagenoeg onbestaande. Om de woorden te gebruiken van een van hen: Haïti is misschien dan nog steeds niet gereed voor democratie, maar er is hier wel meer democratie dan monogamie.

Ik was op weg naar het centrum van Port-au-Prince in een tap tap – een volgepropte, aftandse Datsun pick-up als openbaar vervoer – toen we stopten om een passagier te laten afstappen. Tegelijkertijd, tien meter achter ons stopten twee Zuid-Amerikaanse MINUSTAH-soldaten 5 (United Nations Stabilization Mission in Haiti) in de obligate VN-jeep om twee meisjes langs de straat op te pikken. De meisjes ontvingen elk een biljet van 250 gourdes, stapten in de jeep en weg waren ze. Het is een tafereel dat ik niet snel zal vergeten.

Ook de hoertjes die rondhangen in nachtclubs vragen meestal 300 à 400 gourdes. De meisjes die het doen zonder condoom vragen meer, meestal het dubbel. Helemaal verdronken in de grootstadsmarginaliteit zijn er meisjes die het voor 50 gourdes doen of zelfs voor een pate – gefrituurd deegwaar gevuld met wat vlees of vis en groenten. Voor 300 gourdes, omgerekend bijna 6 euro, kan je in Port-au-Prince centrum twee volledige middagmaaltijden kopen of in zo’n nachtclub twee gekoelde Prestige – lokaal bier in handen van Heineken.

Voorlichting en kwakkels

Magie en mirakels, Haïti lijkt niet zonder te kunnen.

Naast meer en beter onderwijs kan meer seksuele opvoeding voor adolescenten en jongvolwassenen helpen de druk van de ketel te halen in deze erg jonge samenleving, waarin bijna 70% van de bevolking jonger dan 30 jaar is, er amper (goed betaald) werk is en een hoger risico op soa’s bestaat. Projecten gericht op voorlichting en preventie zijn eerder kwalitatief dan kwantitatief succesvol en het blijft vechten tegen verscheidene vormen van desinformatie.

Een populaire plek hier om liefde te bedrijven is in de zee, zowel onder geliefden als in geval van prostitutie – maritieme hoertjes noemt men die meisjes. Thuis twijfelen we soms omwille van een gebrek aan privacy en vacuümangst, hier leven bij sommige jonge volwassenen bedenkelijke misvattingen over oceaanseks. Zeewater, zo is de redenering, zou alles elimineren dat tot zwangerschap en seksueel overdraagbare aandoeningen kan leiden.

De lijn in Douglas Coupland’s boek ‘All families are psychotic’  waarin een personage van hiv geneest op een onwaarschijnlijke wijze is een hoogst amusant stukje fictie. Niet zo met Shalom, een zoveelste christelijke beweging, die in eigen televisie-uitzendingen mensen opvoert die getuigen genezen te zijn van hiv en dit door – uiteraard – een interventie van bovenaf.

Tijdens zo’n uitzending kan je ook per sms betalen opdat ze bij Shalom voor jou bidden. Magie en mirakels, Haïti lijkt niet zonder te kunnen. We zouden bijna vergeten dat dit land een uitzonderlijke progressie gemaakt heeft in de bestrijding van de ziekte.

Bevolkingsdruk en familiale planning

Het geboortecijfer ligt momenteel rond 3 kinderen per vrouw in Haïti. Op 30 jaar tijd is het bevolkingsaantal toegenomen met vier miljoen inwoners. Nogal wat van mijn vrienden hier, leeftijdsgenoten geboren tussen 1975 en 1980, komen uit een gezin van 9, 12, zelfs 15 kinderen. Weliswaar zijn bijna in al die gevallen meerdere broers en zussen reeds op jonge leeftijd gestorven. Het land is hoe dan ook niet gediend van een toenemende bevolking. In haar boek ‘Reproducing Inequities: Poverty and the Politics of Population in Haiti’  spreekt Catherine Maternowska van een politieke economie van vruchtbaarheid.

Kinderen zijn cruciaal in de sociaal-economische relaties in de Haïtiaanse samenleving. Op het platteland zijn boerenfamilies groot opdat er meer grond bewerkt kan worden. Een kind van vijf jaar met een korf vers geplukte tomaten een stijle heuvel zien trotseren, is hier niet verrassend. Ook in de vele arme wijken van Port-au-Prince maken kinderen deel uit van een overlevingsstrategie. Heel wat vrouwen trachten een man aan zich te binden door hem een kind te schenken. Veel mannen zijn werkloos en hun masculiniteit wordt vaak dus eerder bepaald door het verwekken van nakomelingen, niet zelden bij verschillende vrouwen.

Jammer genoeg is het niet alleen de lokale dorpsgek die het gebruik van condooms gelijkstelt aan abortus en ook de promotie van contraceptie op zichzelf niet voldoende. Zoals Maternowska terecht stelt, heeft familieplanning de meeste kans op slagen binnen ruimere projecten die ook de sociaal-economische situatie van gezinnen aanpakken. Ook hier zijn onderwijs en voorlichting erg belangrijke, maar vaak afwezige schakels.