Straatpoëzie en internationale ontwikkelingsprincipes

De creatieve vader van Acción Poética is Armando Pulido uit Monterrey, México. Dat de Mexicanen gemiddeld maar één boek per jaar lazen was in 1996 één van zijn drijfveren om creatief te beginnen schilderen.

Maar het gaat om meer dan de leescultuur promoten, het zijn meer dan verzen en zwart-witte muren. Een terugkerende slogan is: “Sin poesía no hay ciudad” (Zonder poëzie is er geen stad).

De Latijns-Amerikaanse maatschappij is zich met Acción Poética haar straten gaan eigen maken. De grootschalige poëtische actie kan misschien wel geplaatst worden in een hele reeks creatieve grass-roots initiatieven die de inwoners van het continent van onderaan de sociale ladder nemen; om hun leven er leefbaar en “met stijl” in te richten.

De “Verklaring van Monterrey”


The Guardian heeft het in een artikel uit 2012 over de rol van het middenveld in een eerlijke verdeling van de rijkdom in Latijns-Amerika. Het tweede principe (Afstemming) van de Verklaring van Parijs, die westerse ontwikkelingshulp efficiënter wil organiseren, stelt ontwikkelingshulp af te stemmen op nationale ontwikkelingsstrategieën en overheidsinstellingen. Volgens genoemd krantenartikel gaat dit niet op voor Latijns-Amerika, het zou zelfs schadelijk zijn voor het continent.

De laatste jaren vertoonden verschillende Latijns-Amerikaanse landen een positieve economische groei, op macroniveau, maar de ongelijkheid blijft groot. Geldstromen van de internationale ontwikkelingssamenwerking naar Latijns-Amerika nemen af en overheden beschikken steeds meer over eigen middelen. De middelen zouden volgens de auteur in The Guardian dus naar niet-overheidsinitiatieven, verschillende belangen en alternatieve visies moeten gaan.

Acción Poética heeft als doel niet economische ontwikkeling. Maar de sociale impact, en alles wat voort kan komen uit wat we even de “Verklaring van Monterrey” noemen is duidelijk: als de overheid er niet in slaagt, kunnen lokale initiatieven, die doorheen een heel continent mensen verbinden, het leven misschien wel leefbaarder maken.

Sociale cohesie in een continent waar onveiligheid één van de belangrijkste thema’s blijft, is niet te onderschatten. Het United Nations Development Programme (UNDP) bracht in 2013 het verslag “Seguridad Ciudadana con un Rostro Humano” uit waarin ze stellen dat Latijns-Amerika één van de meest ongelijke en gewelddadige regio’s blijft. Dit staat volgens het verslag de sociale en economische ontwikkeling van iedere Latijns-Amerikaanse staat in de weg. Dat Acción Poética is ontstaan in de grootstad Monterrey, in het door geweld geteisterde Noord-Mexico, is niet zonder betekenis.

Inclusief, kwalitatief, creatief


Latijns-Amerika kent sinds de tweede helft van de twintigste eeuw een verregaande verstedelijking en is ondertussen de meest verstedelijkte regio in de ontwikkelingswereld. Het leven draagbaar maken in de grote steden, volgeduwd met immigranten uit heel het land en vaak uit buurlanden en verder weg, is een grote uitdaging.

Voor de overheid in de vorm van stadsplanning. Voor de bevolking via buurtprojecten en het gebruiken van de stedelijke (zowel openbare als privé) ruimte. Het gaat van het uit het niets een buurt opbouwen op illegaal bezet land tot straattheater, wegblokkades, en esthetische buurtopwaardering. De kracht van Acción Poética ligt in het aanzetten tot dromen en spreuken van hoop. Waar er hoop is, is er een weg, en waar er een weg is, heb je een stad. Een inclusieve stad.

Acción Poética gaat aan de hand van middelbare schoolleerlingen, buurtbewoners, gehandicaptenbewegingen, enz. al bijna twintig jaar mee en wint het in kracht dan ook van vele sociale projecten met bepaalde duur. De woorden reiken ondertussen ook tot Spanje, Italië en Angola.

De druk om binnen een bepaald tijdsbestek geld uit te geven in de Ontwikkelingssamenwerking kan hier misschien wel wat van leren. Draait ontwikkeling uiteindelijk niet om - vergeef mij de eventuele naïviteit - je leven betekenisvol te kunnen invullen en gelukkig te leven? Dit is geen kritiek op de hard nodige armoedebestrijding, want waar er geen eten op tafel staat, komt overleven op de eerste plaats.

Laten we dit eerder nemen als een oproep om aandacht voor de kwalitatieve kansen die ontwikkelingsprojecten bieden. En dat we in tijden van internationale budgettaire besparingen met een beetje creativiteit grootse projecten op poten kunnen zetten.

Geen vervanging van Verklaring van Parijs


De “Verklaring van Monterrey” kan de Verklaring van Parijs niet vervangen. Onder andere Ownership en Harmonisering zijn belangrijke principes. Een commentaar van een lezer onder het artikel in The Guardian wijst erop dat in de Accra Agenda for Action (AAA), die in 2008 op de Verklaring van Parijs volgde, de rol van het middenveld expliciet erkend wordt.

Participatieve processen georganiseerd vanuit instellingen van de overheid kunnen op het terrein soms wel twijfelachtig zijn. Capaciteitsversterking vindt zijn kracht dan ook onder andere in het ondersteunen van deze soms lege participatieve ruimtes, voor echte burgerparticipatie en dialoog tussen overheid en bevolking.

De inwoners in Latijns-Amerika hebben bovendien wel degelijk voorzieningen nodig van de staat. Kijk naar Brazilië waar massale straatprotesten, en ook weer straatgraffiti, de noodzaak van armoedebestrijding en basisvoorzieningen vóór de eenheidsmythe van het Braziliaanse volk als voetbalvolk plaatste. Maar internationale ontwikkelingsprojecten en nationale overheden moeten de kracht van sociale cohesie en de inspraak en poëzie van de bevolking niet naast zich leggen. Net als Acción Poética; zwart op wit, sociale straatpoëzie en lokale ontwikkeling, die de werkelijkheid kleurt en mensen samenbrengt.