Terroristen in Oost-Congo verleggen hun actieterrein

© Ivan Godfroid

In een tijd van ‘vrede op aarde aan alle mensen van goede wil’ is het moeilijk schrijven over wat er zich in het Oosten van Congo afspeelt. Toch heeft de waarheid ook haar rechten: de wereld moet weten wat zich hier afspeelt, ook al geeft ze vaak de indruk dat ze dat niet wil weten, of dat het haar beter uitkomt om het niet te weten, of om te doen alsof ze het niet weet.

In Oost-Congo is al sinds 2014 een erg bizarre terreuractie aan de gang. In de eerste zes jaren speelde die zich voornamelijk af in de driehoek van de dood, gevormd door Beni, Oïcha en grensdorp Kamango. Maar in 2020 heeft zich een verschuiving voorgedaan: de laatste tijd concentreren de aanvallen zich aan de voet van het massief van de Ruwenzori.

De laatste tijd concentreren de aanvallen zich aan de voet van het massief

van de Ruwenzori

Het is beslist een magische plaats, in vredestijd. Tussen het hoogland van Butembo (tot 3.117m op de berg Tshiaberimu) ) en het Ruwenzorigebergte (Mount Stanley meet 5.109 m) bevindt zich de vallei van de Semuliki. De rivier ontspringt aan het Edwardmeer in Ishango, waar het wereldbekende bot met mathematische kerven werd gevonden, op 916 meter, en stort zich noordwaarts in het Albertmeer op 620 meter. Dat lagergelegen deel, begrensd door breuklijnen, is een slenk en wordt de Albertijnse graben geheten, met een Duits woord, omdat het Duitse geologen waren die als eersten de ondergrond hier hebben bestudeerd. Die slenk zinkt langzaam naar beneden en zou over 30 miljoen jaar vol zeewater lopen wanneer Oost-Afrika een nieuw eiland zou vormen dat net als Madagaskar oostwaarts zou verschuiven.

Op relatief korte afstand evolueert het landschap hier dus zeer ingrijpend en dat is de basis van een enorme biodiversiteit, waarvan ik zeker ben dat lang nog niet alle levensvormen zijn beschreven.

Mysterieuze moordenaars

In dat biologisch paradijs leven ook mensen en ligt de economische slagader van Oost-Congo: de weg die Beni verbindt met de grens met Oeganda in Kasindi. Enkele maanden geleden maakte president Museveni van Oeganda bekend dat hij de steun kreeg van zijn parlement om de weg Beni-Kasindi te asfalteren. President Tshisekedi van Congo vond dat blijkbaar geen inmenging, want hij keurde dat plan goed. Dat dit het voor Oeganda nog makkelijker zal maken om de natuurlijke rijkdommen van Congo te roven vond hij blijkbaar niet erg.

In dat prachtige stukje natuur zijn nu de vermeende rebellen van de ADF opgedoken: de mysterieuze moordenaars die de afgelopen zes jaar duizenden onschuldige mensen de keel hebben overgesneden, de schedel ingeslagen, onthoofd of op nog gruwelijkere wijze naar de andere wereld hebben geholpen, zonder dat de Congolese overheid noch de MONUSCO dat hebben kunnen een halt toeroepen.

In de nacht van vrijdag 11 op zaterdag 12 december werd het dorp Nzenga aangevallen, op enkele kilometer van de hoofdweg. Volgens het maatschappelijk middenveld werden ’s anderendaags 27 lichamen teruggevonden, terwijl 32 anderen spoorloos waren, wellicht ontvoerd of verplicht om de buit van de plunderingen in de winkels te dragen. Het leger beweerde 5 ADF-aanvallers te hebben geneutraliseerd.

Avondklok

Na die aanval kondigden de daders aan dat Bulongo hun volgende doelwit zou worden, een dorp dat aan de weg Beni-Kasindi ligt, op de plaats waar een zijweg aftakt naar Nzenga. Ze gaven zelfs een tijdsvork mee: tussen 20 en 23 december. De jongeren organiseerden zich meteen om nachtwakes te houden rond grote kampvuren. Maar intussen brak de tweede coronagolf uit in Kinshasa en stelde president Tshisekedi de avondklok in vanaf 21u op 18 december.

Het totaal aantal moorden gepleegd in 2020 door de vermeende ADF is gestegen naar 1.110 burgers.

Op 21 december greep het leger in om de jongeren, die de avondklok negeerden, te verjagen en hun vuren te doven. Amper enkele uren later verschenen de aanvallers op het toneel en verloren opnieuw zeven mensen het leven, waaronder één militair, en 24 burgers werden ontvoerd. Een lokale NGO, CEPADHO, rekende uit dat daarmee het totaal aantal moorden gepleegd in 2020 door de vermeende ADF gestegen is naar 1.110 burgers.

De spanningen tussen de jongeren en het leger liepen alsmaar hoger op. Op Kerstdag reageerden de jongeren zich af op een militair die hen de les wilde spellen en ze stenigden hem ter plaatse. Zijn wapenmakkers hebben de hele nacht Bulongo onveilig gemaakt om hem te wreken. In de vroege ochtend van 26 december werd een andere militair gelyncht, samen met vrouw en kind en verbrand door woedende dorpelingen. Een jongere die verwond werd door het leger bezweek aan zijn verwondingen. Alles samen opnieuw vijf doden en negen gewonden.

Dorpelingen verlaten sindsdien massaal Bulongo. Een deel gaat zuidoostwaarts naar Kasindi, anderen gaan eerst westwaarts naar Beni om dan verder door te reizen naar Butembo. Om van Bulongo naar Beni te reizen betaalden reizigers tot voor kort 5000 Congolese frank (2 €) maar ineens is die prijs gestegen tot 25.000 CF (10 €). Bestuurders van brommers en wagens verantwoorden die stijging omdat ze zelf hun leven wagen door die weg te gebruiken en vergoed willen worden voor dat risico. Interne vluchtelingen vragen de overheid om in te grijpen. Velen gaan te voet bij gebrek aan geld.

© Actu7.cd

Broodheren

Waarom die moordenaarsbende nu plots verkiest om zijn aanslagen naar het Ruwenzorigebied te verleggen, is niet duidelijk. De aanvallen volgen wel op verschillende berichten van ooggetuigen, die Rwandese soldaten de grens zagen oversteken in Kibumba ten zuiden van het Edwardmeer, de boot nemen naar het noorden, dichtbij de plaats waar de aanvallen werden uitgevoerd. Anderen zagen gewapende mannen uit Oeganda, vermoedelijk ex-M23 rebellen, Congo binnendringen. De kans is groot dat die twee groepen elkaar gaan versterken en iets groter van plan zijn. Wellicht Mutwanga aanvallen, of zelfs de grensstad Kasindi.

Analysten denken zich suf over de redenen van deze niet-ophoudende reeks terroristenaanslagen en de recente verschuiving naar het Ruwenzorigebied. Merkwaardig is alleszins dat het leger zelf een nooit geziene oproep doet naar ‘bepaalde politieke actoren die de jongeren instrumentaliseren om leger en MONUSCO aan te vallen’. Even later krijg ik een opname van provinciaal gedeputeerde Alain Kasereka Siwako via Whatsapp. Onvoorstelbaar wat die man allemaal durft te zeggen. Het is omwille van uitspraken als deze dat een onafhankelijke internationale onderzoekscommissie dit toch eens grondig zou mogen doorlichten.

Velen zijn ervan overtuigd dat de organisatoren van de slachtpartijen deel uitmaken van het leger. Een deel van de militairen is daar niet bij betrokken en wordt zelfs af en toe in een hinderlaag gelokt door hun eigen collega’s om de schijn hoog te houden dat het leger zelf slachtoffer is en geen dader. Maar de vermeende militaire verantwoordelijken zouden dubbelspel spelen voor hun broodheren.

Velen zijn ervan overtuigd dat de organisatoren van de slachtpartijen deel uitmaken van het leger

Voor de enen is dat voormalig president Kabila, die niet wil zien gebeuren dat de onveiligheid eindigt onder zijn opvolger omdat hij anders zelf de schuld ervan zal krijgen. Anderen zien president Kagame van buurland Rwanda aan de touwtjes trekken om aartsvijand Museveni die zich op 14 januari voor de zesde opeenvolgende keer wil laten verkiezen na 34 jaar aan de macht te zijn geweest in Oeganda, een pad in de korf te leggen. Zelfs verschillende padden: de asfaltering van de weg zou er niet komen en dus de economische doelstellingen van Oeganda saboteren; de onveiligheid zou passagiers en luchtvracht naar Kigali doen migreren in plaats van Entebbe; door de Oegandese betrokkenheid in de ADF te suggereren (alle incidenten doen zich vlakbij Oeganda voor) zou Kagame een diplomatiek incident tussen RDC en Oeganda zoeken uit te lokken, wat dan automatisch de banden tussen Congo en Rwanda zou moeten aanhalen.

Of de betrokkenheid van de legerofficieren reëel is of niet, één ding is duidelijk waarneembaar: ze hebben zichtbaar financieel voordeel bij de aanhoudende onveiligheid. Getuigenissen over hun betrokkenheid bij het uitvoeren van landbouwproducten zoals cacao, geoogst op de verlaten velden, zijn legio. Hun echtgenotes zouden er intussen erg bedreven in zijn. Ook het geld dat goedbedoeld door president Tshisekedi naar het oosten werd gestuurd om de vermeende ADF te neutraliseren lijkt voor een niet onbelangrijk deel privédoelen van de legerbazen te dienen, eerder dan het herstel van het staatsgezag.

Mangeoire nationale

Wat moet een gewone burger van dit alles denken? President Tshisekedi zei in zijn kersttoespraak letterlijk het volgende: “Aan jullie die onze grenzen, onze steden en dorpen beschermen om onze veiligheid te verzekeren, bedankt. Gedenken we onze landgenoten in het Oosten en Noordoosten die ten prooi vallen aan geweld en laten we ons allen samen engageren voor de terugkeer van de totale vrede in ons land”. Echt, waar, die twee zinnen volgenden elkaar letterlijk zo op.

Ook de nieuwe ministers zullen hun portefeuille niet beheren voor het welzijn van het land en zijn burgers.

Intussen is hier in het onveilige oosten niets te merken van het engagement van de president zelf. Hij is volledig opgeslorpt door zijn politieke strijd in Kinshasa en is bezig het politieke systeem van zijn frère-ennemi Kabila uit te hollen door zoveel mogelijk zwaargewichten uit te kopen met de belofte van een vet plaatsje in de komende nieuwe regering. Het monsterverbond CACH-FCC zou worden vervangen door een “Union sacrée”. De mensen geven aan alles door te hebben door spottend over de Union sucrée te spreken. Ze denken dus duidelijk niet dat er van de volgende regering enige visie te verwachten is. Ook de nieuwe ministers zullen hun portefeuille niet beheren voor het welzijn van het land en zijn burgers. “Dit land heeft echt geen geluk”, is de verzuchting die je het vaakst hoort in de mond van de ontgoochelde burger. “Terwijl wij hier vermoord worden, zijn de politici volledig benomen door hun pogingen om deel uit te maken van de “mangeoire nationale” (nationale voedertrog)”. Humor is hier een overlevingsstrategie.

Blauwe plekken

Wat wellicht nog het meest pijn doet, is de verlenging van het mandaat van de blauwhelmen van MONUSCO voor nog een jaar. In de week dat het mandaat werd verlengd vonden de aanvallen in Nzenga en Bulongo plaats, zonder dat er ook maar iets te zien was van die blauwe helmen. Hun hernieuwde mandaat (de bescherming van de burgers en steun aan de stabilisering, aan de versterking van de staatsinstellingen en aan de voornaamste hervormingen van het bestuur en de veiligheid) klinkt even hol als dat van de voorbije jaren. Van de graduele terugtrekking, die zou moeten gepaard gaan met een intensieve versterking van de overheidsinstellingen, verneem je als burger zo goed als niets. Enkel een kordaat offensief militair mandaat zou iets van de geloofwaardigheid van MONUSCO kunnen redden in de ogen van de burger, maar het is duidelijk dat de politieke wil daartoe niet bestaat en dat de buitenlandse troepen hun leven niet willen in de weegschaal gooien voor Congo. Het budget van 1 miljard euro voor 2021 zal dus even weinig bijdragen tot veiligheid en vrede als de voorgaande geldstromen. En de mensen zullen met hun blauwe plekken blijven zitten.

© Ivan Godfroid

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.