Chili veroordeelt opnieuw inheemse bevolking

Vergeten mag niet gebeuren omdat er geen sprake was van een cultuurschok, maar van een openlijk onwillekeurige houding die de neiging vertoont van minachting. De complete negatie van de Mapucheproblematiek die in de Chileense rechtbank ten toon werd gespreid verraad de paternalistische houding van de Chileense overheid omtrent de thematiek. Een paternalisme dat onstaat in de kapitalistische aard van de Chileense maatschappij die met zich meebrengt dat het land haar houding niet kan wijzigen noch verbergen. De overheid snapt immers niet hoe die houding zich uit. Het gedrag is immers inherent aan haar economisch systeem dat zich steeds zo gedroeg, vanaf de eerste dag van de kolonisatie tot nu.

De feiten

De Chileense overheid slaagt er niet in haar inheemse volkeren waarlijk te herkenen en dat komt door haar kapitalistisch karakter. De kapitalistische marktcultuur staat het niet toe dat er op deze planeet anders wordt gedacht, anders wordt gehandeld en anders wordt geleefd. De Mapuche passen niet in het kraam van een kapitalistische samenleving. Ze bezitten de grond als gemeenschap, ze weigeren hun cultuur te verkopen als toeristische specialiteit en ze willen hun gronden niet zien verdwijnen in een neoliberal economisch moeras. Bovendien is het een volk dat luisterd naar een eeuwenoude menselijke traditie: “als je mij wil vernietigen, dan verzet ik mij”. Moesten de Mapuche deze mentaliteit niet hebben, zouden ze 500 jaar geleden, of misschien zelfs voor de komst van de Spanjaarden, verdwenen zijn. De Mapuche hebben echter steeds verzet aangetekend en zullen dat doen totdat ze krijgen waar ze recht op hebben: Leven.   Omdat ik weiger te spreken voor een bevolkingsgroep die haar eigen Zijn kan verdedigen als geen ander, schets ik enkel de omstandigheden waarin hun woorden gevallen zijn. De woorden die zij ter verdediging hebben aangebracht spreken immers voor zichzelf:

Op 15 november 2006 hebben leden van de gemeenschap Juan Paillalef in het gerechtsgebouw de openbare aanklagers die aanwezig waren fysiek aangevallen. Dat ze dit moesten doen was hen verteld in een droom, dat ze dit deden was het gevolg van een recente geschiedenis. Doorheen de voorbije eeuw hebben bedrijven en de overheid op vele manieren getracht delen van de grond van de gemeenschap in te pikken. De gemeenschap heeft steeds geprobeerd om die verdwijning van haar gronden tegen te gaan: incorrecte aankoop van de gronden werd aangevochten en illegale innames werden bestreden. Die heropeisingen betekenden en een aanval tegen de bedrijven die, met de goedkeuring van de Chileense regering, de gronden gebruikten naar hun goeddunken. Er werden in het verleden in het Mapuchegebied wegen getrokken die de exploitatie moesten vergemakkelijken en hoogspanningsleidingen aangelegd die iedereen en alles, behalve de Mapuche, van elektriciteit voorzien. Voor deze ingrepen werd de mening van de leden van de gemeenschap niet gehoord en toen zij verzet aantekenden werd deze beantwoord met repressie. Geweldloze directe acties, zoals het blokkeren van de weg, werden beantwoord met oproerpolitie, traangas, rubberkogels en knuppels. Ze kondigden het begin aan van een hele resem politionele en gerechterlijke gewelddaden:   illegale huiszoekingen met geweld, mondelinge bedreigingen, gevangennames, foltering, onterechte beschuldigingen en veroordelingen, slagen en verwondingen door politie en aanvallen van paramilitaire groepen. Dit leidde ertoe dat de lonko van de gemeenschap - Juana Calfunao Paillalef – in de gevangenis tijdens folteringen een miskraam had, dat haar zus - Luisa Calfunao Paillalef - een zenuwinzinking kreeg en dat de gemeenschap in een wirwar van gerechtelijke procesen verzeild raakte. Spilfiguur in deze processen was Mauricio Torres, de openbare aanklager die eerder in dit verhaal aan bod kwam. Deze resem van gebeurtenissen leidde ertoe dat op die beruchte 15 november Juana Calfunao Paillalef niet zoals gepland uit de rechtszaal wegwandelde, maar op de openbare aanklager toeliep en, met de steun van haar gemeenschap, de man met de vuisten te lijf ging en de officiële documenten afnam met als doel ze te vernietigen.

De ten laste legging

Toen ik op woensdag 24 oktober als internationaal waarnemer aanwezig was werden de leden van de gemeenschap op basis van allerlei artikelen uit de Chileense rechtspraak beschuldigd: er werd gesproken over vernietiging van officiële documenten, aanval op een gerechtsambtenaar in functie, ordeverstoring, organiseren met als doel geweldpleging en het aanvallen van politieagenten. Een deel van deze aantijgingen waren terecht en bleken duidelijk uit de beelden van de op dat moment aanwezige pers, een ander deel waren verzinsels die duidelijk tot doel hadden zo veel mogelijk leden van de gemeenschap te ‘pacificeren’ (1) door hen op te sluiten en met juridische problemen op te zadelen. Tevens werd er over de voorgeschiedenis van de gemeenschap met geen woorden gerept.

De verdediging

Op alle dagen van het proces verschenen de leden van de gemeenschap met kleren die hun eigenheid benadrukten. Sommigen kwamen in hun mooiste traditionele kledij voor de dag en anderen droegen vol trots de trarilonco – een geweven haarband - of een t-shirt met de vlag van de mapuche erop afgebeeld. Op donderdag 25 oktober kregen de beschuldigden een laatste kans om zich te richten tot het hof. De eerste die aan het woord kwam was de hoofdbeschuldigde - lonko Juana Calfunao Paillalef:

Met betrekking tot ‘respect’ wil ik het volgende kwijt. Ik spreek vaak over respect. Wij (de Mapuche) wonen al meer dan 3 000 jaar op de gronden die ze nog geen 300 jaar geleden Chili zijn gaan noemen. Nooit heeft dat Chili echter respect getoond voor deze bevolkingsgroep. (…) Wanneer ik gerespecteerd wordt zal ik respecteren. … De rechters en de rechtzaken verbergen de zon met hun duim. Ze verwijten ons van met gezond verstand slagen te hebben toegebracht aan gerechtsambtenaren en politieagenten. De openbare aanklagers, rechters en politieagenten die mij reeds sloegen zijn ook bij hun zinnen, maar dat heeft er hen niet van weerhouden hun daden te herhalen. … (aangaande het ‘georganiseerd zijn’) (…) wij zijn georganiseerd, dat is waar. Gezien wij al 3 000 jaren bestaan is het niet meer dan logisch dat wij georganiseerd zijn. … Worden niet gerespecteerd! Een rechter die actief is in de 9e Regio (2), een gebied waar de Mapuche de namen gaven aan de belangrijkste steden, verstaat het Mapudungun (3) niet. Jullie kennen onze tradities niet (4), maar wij verstaan jullie tradities wel! Wij kennen jullie taal, jullie gebruiken, jullie religie, jullie feestdagen, jullie manier van werken, jullie manier van leven. Wie van ons toont er dan geen respect? … Wij zijn ook mensen, wij hebben ook pijn, koud, kinderen en emoties. Ik wordt berecht omwille van één slag en ik heb er 33 gekregen. Als jullie mij willen straffen omdat ik een toekomst wil voor mijn kinderen: straf mij! Zeg er dan wel bij dat dat de reden is waarom je mij straft. Vandaag gebruikt de Chileense staat haar wetten en haar politieagenten om de haar bevolking te straffen. Hier worden vrouwen onrechtvaardig behandelt, de ‘Rechten van het Kind’ met de voeten getreden. Rechtvaardigheid is hier broodnodig. De openbare aanklagers moeten stoppen met liegen. Zij hebben mij ook geslagen! … Ik wil graag mijn verdediging besluiten met een fafan (5) (om te benadruken dat het geen ordeverstoring is: “Maricheweu!”. Uit de zaal weerklinkt: “Marichiweu!”(6)

Aan het woord is de Werken van de gemeenschap Antonio Cadin Huentelao:

“De Mijnheer uit Santiago (refererend naar de openbare aanklagers die de andere openbare aanklagers verdedigde) zei dat we ons georganiseerd hadden in de rechtbank. Ik moet u zeggen dat zij gelijk hebben, we zijn inderdaad georganiseerd: wij zijn een gemeenschap. Ik ben als Werken een deel van de autoriteit in mijn gemeenschap en de gemeenschappen zijn onderling onafhankelijk. … Dit is de laatse keer dat ik in het Spaans zal spreken in een rechtbank. Vanaf deze dag vervolg ik alles in het Mapudungun. … De internationale verdragen betreffende inheemse bevolkingsgroepen zeggen dat wij ons mogen verenigen als volk. Hier in de rechtbank worden we behandelt als groep - als bende. (…) Chili legt (daarmee) akkoorden die in de VN zijn afgesloten naast zich neer. … Wanneer wij vredelievende acties ondernemen worden wij onderdrukt. (…) Het geweld komt van de kant van de politie en wij als Mapuche doen dat wat we altijd deden: ons verzetten. … De openbare aanklager zei: “Ik voel mij getroffen en ik voel me kwaad” (door het fysiek geweld dat hem in de rechtbank werd aangedaan). Wat moeten wij voelen? Ik zit bijna een jaar in de gevangenis. Wat moet ik voelen? Hij komt thuis en ziet zijn familie, ik kom niet thuis. … In de gevangenis heb ik 8 maanden moeten wachten op een medische behandeling, dat waren 8 maanden van pijn. Dat die 8 maanden plaats vonden in de gevangenis is een schending van de ‘Mensenrechten’. … Dit is een historisch process, dit is het moment om een precedent te scheppen.

Fernando Braulio Lincopán Villagran verklaarde het volgende:

Ze zeggen dat ik lafhartig een openbare aanklager geslagen heb… Wat is lafhartig? Zoiets als het complot tegen de Mapuche, hoe definieer je dat? … Deze rechtzaak moet een precedent zijn, hier moet getoond worden dat de openbare aanklagers die geen respect hebben worden afgestraft.

Rognelia Neculmán Calfunao, dochter van Luisa Calfunao Paillalef:

Aan de fiscaal ambtenaren: Jullie hebben jaren gestudeerd aan universiteiten, wij ook. Desondanks snappen jullie iets eenvoudigs als de Mapuche niet. Ik vind dat gek. … Wij worden berecht omdat wij een bedreiging voor de maatschappij zijn. Hoe kan een volk een bedreiging vormen voor een maatschappij? … De openbare aanklager zei dat hij schrik had wanneer hij op straat kwam. (…) Maar wij dan? Wij werden voortdurend gevigileerd, voortdurend waren er politiepatrouilles die ons volgden in ons doen en laten. … Wij worden hier niet berecht om wat we deden in de rechtszaal. Wij worden hier vandaag berecht om dat we deel uitmaken van een volk, de Mapuche.

Carolina Landeros Calfunao

Vooreerst wil ik de heren rechters en fiscaal ambtenaren bedanken om mij te willen veroordelen. Verder bedank ik mijn familie en de mensen die ons in onze strijd steeds hebben gesteund. … Wanneer jullie besluiten mij te veroordelen tot een gevangenisstraf, moeten jullie weten dat mijn jongere zus van 9 jaar geen gezinsleden meer heeft om haar op te voeden. Dat zou een schending inhouden van de ‘Rechten van het Kind’.

Ik ben er niet in geslaagd om alle woorden die de verdediging uitsprak te noteren, noch ben ik er in geslaagd om alles accuraat te vertalen. Wat ik hier weergeef zijn slagzinnen en een poging om de impactante aard van de verdediging te tonen. Voor mij is het na dit proces zeer duidelijk geworden dat je een Mapuche het zwijgen niet oplegt door haar of hem te veroordelen. Een veroordeling is slechts een poging van een maatschappij om het bestaan van iets onder de mat te vegen. Het is aan iedereen, Mapuche of Huinca (7) (Huinca), om de zaken die plaatsvinden in Chileense rechtbanken en het gedrag van de Chileense overheid aan de tand te voelen. De wereld moet weten dat Chili, 17 jaar na de militaire dictatuur, nog steeds politieke gevangenen kent. Reporter ter plaatse, Tijs Boelens

---