Assad, president van Baalbek

De brede laan rond het openluchtcafé waar we met Ali en Sadeq genieten van rustgevende muziek en het geritsel van bladeren is een racebaan. De jongeren van Baalbek testen er, met zoveel mogelijk kabaal en vertoon, hun snelle sportwagens uit. Tussen het autogewoel door klinkt plots een bevlogen stem. Ik hoor twee maal het woord Israël. Ali lacht als hij me verwonderd ziet opkijken.

‘Mensen branden de speeches van Hassan Nasrallah op CD en luisteren ernaar in de auto. Of we kijken ernaar op grote projectieschermen. Voor 2006 was hij hier in het stadspark van Baalbek. Ik zag hem in 2002 ook eens in het huis van mijn tante. Zij is getrouwd met een sjeik. Ik vraag Ali waarom Nasrallah aan de overkant van de straat op een dubbelportret met de Syrische president Assad is afgebeeld. ‘Nasrallah en de president zijn de leiders die de sjiieten verdedigen. Zou jij niet van de paus houden, als je hier als christen zou wonen? De sjiitische bevolking is klein’, zegt hij. Plots krijgt de slogan onder het dubbelportret – ‘Samen naar de vrijheid’ – een erg sektarische bijklank.

Een leven zonder Assad en Nasrallah

Terwijl Ali uitlegt waarom hij als Libanees Bashar Assad steunt komen de Syrische kelners, aanhangers van de rebellen tegen Assad, onze bestelling opnemen. ‘In 2006, toen Israël ons aanviel, hield de president de deuren voor ons open. We huurden een huis in Aleppo. In een volgende oorlog kunnen we nergens meer terecht, want nu is er ook in Syrië oorlog’, lacht Ali. ‘Wij sjiieten voelen een globale verbondenheid. We staan aan elkaars zijde omdat we weten dat we elkaar zullen bijstaan in onze strijd voor bescherming. Ik voel me nauwer verbonden met de Iraanse en Syrische sjiieten, dan met de Libanese soennieten.’

Het valt op hoe Ali de hele tijd spreekt over “de president”. Daarmee verwijst hij naar de Syrische president Bashar Assad. De Libanese president kent hij niet. Alles wat Ali als vertrouwd aanvoelt wanneer hij kijkt naar de posters van de leiders en de martelaren die hun leven gaven voor hem, wordt nu bedreigd. Zijn gemeenschap wordt aangevallen, is in staat van oorlog. Hij kan zich geen leven zonder Bashar Assad en Hezbollah voorstellen. Hij zou zich naakt en verloren voelen. De Libanese sjiieten groeien op onder een ijzersterk regime van indoctrinatie.

Hezbollah vecht in Syrië nochtans niet voor de overleving van het Assad-regime, maar voor de regionale invloed van Iran. Uiteindelijk is de militie een Libanees-Iraans en geen Syrisch project. Het Syrische Assad-regime is slechts een instrument in de relatie tussen het Iraanse regime en Hezbollah. Hezbollah’s betrokkenheid bij het Syrische conflict moet Iran een stem geven in de toekomst van Syrië, en een eventuele deal tussen Iran en een nieuwe Syrische regering mogelijk maken. De existentiële religieuze angsten van jongens als Ali en Sadeq, hun adoratie van Assad als beschermer en hun gevoel van nationaal behoren tot de sjiitische natie die zich uitstrekt van Iran tot Libanon, zijn producten van deze Iraanse strategie.

Diala el-Masri, een jonge studente politieke wetenschappen uit het druzische Chouf-gebergte, schetst het probleem: ‘Aan de basis van het conflict ligt een economisch en politiek systeem dat zijn welvaart en macht ongelijk verdeelt naargelang de sektarische groep. Alawieten en sjiieten in Syrië en Libanon zijn minderheidsgroepen die opklommen van een gemarginaliseerde sociaaleconomische groep, naar een politiek oppermachtige speler die een groot deel van het nationaal inkomen controleert dankzij wapens en onderdrukking van anderen. Voor de sjiieten is de Syrische revolutie dus een opstand van de meerderheid die, indien geslaagd, alleen maar als gevolg kan hebben dat soennieten ook in Syrië een groter deel van de koek zullen eisen.’

De sjiieten zouden hun controle, hun welvaart en hun sociaaleconomische en politieke macht verliezen aan de soennieten. Het zijn reële, existentiële angsten. Sjiieten in de regio voelen aan dat hun lot is verbonden met de alawitische Bashar Assad. Daarom steunen ze hem. 

‘Ons geloof, de eer van onze zussen, en onze waardigheid’

‘Baalbek is gekend om drie dingen: ons geloof in Imam Ali, de eer van onze zussen, en onze waardigheid. Als we beledigd worden, vechten we’, zegt Ali. ‘Als we op het nieuws een extremistische soenniet zien met het hoofd van een sjiiet in zijn handen terwijl hij zegt dat hij in naam van God sjiieten zal doden, dan slaan onze stoppen door. Het is een grote belediging van onze eer. Ik weet niet wat er in hun hoofd omgaat en hoe zij islam beleven.’

Die avond nodigen Ali en Sadeq ons uit in het huis van hun rijke vriend Bashir. We roken waterpijp, luisteren naar Lil Wayne en AC/DC, en… de jongens demonstreren hun machinegeweren. Elk gezin in Baalbek is gewapend. De bescherming van marihuanaplantages en verzet tegen de autoriteit van eender welke centrale overheid is sinds jaar en dag een deel van de lokale cultuur van de ‘outlaws’. Gewapende conflicten tussen rivaliserende clans zijn in de Bekaavallei de normaalste zaak van de wereld. Politie houdt zich afzijdig. Hezbollah maakt slim gebruik van deze lokale gebruiken. Volgens Ali komen vele Hezbollah-strijders daarom uit Baalbek: ze hebben een sterk eergevoel én weten hoe ze met wapens moeten omgaan.

Ali toont een video van Baalbek twee maanden geleden. ‘Telkens een martelaar van Hezbollah uit Syrië terugkeert, dragen we zijn kist door de straten en vuren we als eerbetoon een minutenlang geweersalvo in de lucht. Het is ook een demonstratie van onze kracht, om te tonen dat niemand met ons moet sollen. Het is typisch voor Baalbek. Als ik dit zie, voel ik me trots’, zegt hij. Als Sadeq zijn machinegeweer in de gitzwarte lucht afvuurt en het oorverdovende geluid de stem van de muezzin doorbreekt die over de vallei langs de bergwanden over de huizen neerdaalt, gaat er toch een rilling door ons heen. In deze vallei houden eer en religie een regime in het zadel dat als een gewapende militie een belegerde minderheid beschermt.

Machtige minderheid in vijandige regio, rings a bell?

De ontploffingen in de verte die nacht op het balkon van het hotel zijn ofwel Ramadanfestiviteiten, ofwel jongens die net als Sadeq met machinegeweren hun machogevoelens botvieren. Sadeq’s denkpatroon is een schoolvoorbeeld van een bedreigde minderheid die een machtig leger denkt nodig te hebben om te overleven, om de anderen af te schrikken. Typisch is dat hun leiders trauma’s van het verleden gebruiken om een hedendaagse macht te verantwoorden. Het volk heeft “beschermers” nodig en staat klaar als een paraat volksleger. Zo wordt Hezbollah steeds meer een sektarische privémilitie of veiligheidsdienst van de sjiieten.

Al acht jaar lang ben ik in Israël en Palestina getuige van de Israëlische psyché. Het is verbijsterend om te zien dat Israëls aartsvijanden, de Libanese sjiieten aan de andere kant van de frontlijn, op exact dezelfde manier denken. Een volk dat zichzelf verdedigt tegen de vijandige meerderheid die hen omringt, dat een muur om zich heen bouwt om als gesloten, veilige gemeenschap verder te leven, dat militaire helden en overwinningen cultiveert en kinderen doordringt van militarisme, dat geweld als enige middel ziet om te overleven, dat afschrikking en controle verkiest boven vrede en verdraagzaamheid.

Israël leert haar zonen en dochters ontkennen dat het honderdduizenden Palestijnen verdreef om de joodse staat te bouwen. Hezbollah leert zijn zonen en dochters minimaliseren dat joden op grote schaal werden vermoord, omdat begrip voor het lijden van de vijand de eigen macht verzwakt. In de auto vertelde een sjiitische vriendin me dat ze niet gelooft dat er in Europa zes miljoen joden werden vermoord. Toen ik reageerde, vond ze mij naïef. Ik vind haar naïef. En daar eindigt het gesprek. Iedereen gelooft wat hij gelooft. De waarheid doet niet ter zake.

Nog een parallel is hoe hun vijand hen geen enkele garantie biedt dat hun rechten als minderheid in de regio gerespecteerd zullen worden onder een ander systeem dan de afschrikking en de controle. Zowel Israël als Hezbollah en Bashar Assad buiten dat “belegerd minderheidsgevoel” gretig uit door de vijand groter te maken dan hij is.

Schaduwen in de schaduw van de tempel

De volgende ochtend bedenk ik een nieuwe gelegenheid om Ali en Sadeq verder aan de praat te krijgen: een bezoek aan de prachtige tempels van Baalbek. Dit uniek stukje Romeinse geschiedenis ligt er verlaten bij. We zijn de enige bezoekers. Aan de grote tempel zoeken we de schaduw van een boom op en breng ik het gesprek weer op gang. Vanuit België vertrekken ook extremistische soennieten om met de rebellen in Syrië te vechten, zeg ik. ‘In België ook? Je moet hen doden. Laat de Baalbeki’s naar België komen, het probleem was al lang opgelost’, lacht Sadeq. ‘Salafisten zijn gehersenspoeld door de soennitische geestelijke Qaradawi. Zij moeten ongelovigen doden, wij mogen dat niet. Zij denken dat wij geen echte moslims zijn, maar weten niet dat zij zelf de valse moslims zijn. Ik haat hen meer dan Israël.’

Ali verbetert hem. Voor hem spelen de soennitische extremisten en Israël onder één hoedje om de sterke sjiieten te verzwakken. ‘Hassan Nasrallah zei dat de salafisten nu een grotere dreiging vormen dan Israël. Je weet nooit of hun revolutie zal uitbreiden. Daarom moeten we hen stoppen voor ze te veel macht verzamelen en wij de onze verliezen om te vechten voor de bevrijding van Palestina.’ Sadeq vult aan: ‘Palestijnen zijn dom. Zij aanvaarden deals met de Israëli’s sinds 1917. En Israël werd alleen maar groter en groter.’

Ali en Sadeq voelen medelijden met de Palestijnen omdat ze al zo lang ver van hun land zijn. Ze geloven dat de Palestijnen in Libanon naar hun land zullen terugkeren als het uur van imam Mahdi komt. Dan zal gerechtigheid over de hele wereld heersen. Medelijden is misschien niet wat Palestijnen van Libanezen verwachten. En op de komst van imam Mahdi kunnen ze al helemaal niet hopen. Medelijden is bovendien niet het enige gevoel dat de jongens tegenover de Palestijnen koesteren. ‘Ik houd niet van Palestijnen. Je kan ze niet vertrouwen. Ze zijn net zoals salafisten’, zegt Sadeq. ‘Sommige Palestijnen waren met Saddam Hoessein, en hij vermoordde zoveel sjiieten.’

Bij ons afscheid onder het bladerdak van het openluchtcafé belt Ali vijf van zijn vrienden bij Hezbollah op. We wachten in spanning, kraken nootjes. Zal een Hezbollah-strijder uit de anonimiteit treden en in onze schijnwerpers stappen? We krijgen geen Hezbollah-strijders te zien. Ze voeren een geheime strijd. Je ziet ze enkel op de posters van martelaren aan elke verlichtingspaal, nadat ze gestorven zijn voor de sjiitische staat van Ayatollah Khamenei, Bashar Assad en Hassan Nasrallah. ‘We kunnen tijdens onze training niet met buitenlanders spreken. Dat zou ons in de problemen brengen met onze leiders’, vertellen Ali’s contacten stuk voor stuk. En toch zijn we er in geslaagd een strijder te interviewen! Lees het interview hier.

Zijn Ali en Sadeq schuldig?

Of zijn de echte schuldigen de leiders die hun geloof in God aanmoedigen omdat ze het willen misbruiken om hen bang te maken? Bang, zodat ze zich als schaduwen scharen in de schaduw van de bedreigde leiders met een plan, die vechten voor overleving en bereid zijn de hele bevolking daarin mee te sleuren. In Syrië en Libanon is dat proces op topsnelheid.

Ali en Sadeq groeiden op in een regio waar Israël en Europa doorheen de geschiedenis verantwoordelijk zijn geweest voor een massale vernieling van het maatschappelijk weefsel. Waren Ali en Sadeq elders opgegroeid, hadden ze andere waarden aangenomen. Maar over ter wereld, ook bij ons, sturen waarden destructieve krachten aan. De mate van indoctrinatie met bepaalde ideeën opdat individuen een door leiders bepaalde rol opnemen in de samenleving, verschilt wel. Ook bij ons worden waarden mee gegeven die leiden tot mensenrechtenschendingen. Maar de ideeën waarmee jongeren als Ali en Sadeq zijn opgegroeid en die hen nu extra worden ingeprent, zijn frappant. Ze worden immers ingezet om gruwelijke misdaden te verantwoorden en verdoezelen, om een geostrategisch belang te verdedigen. De andere partijen in de Syrische oorlog doen hetzelfde. Telkens wanneer een systeem of regime onder druk staat, mobiliseert het individuen op alle mogelijke manieren. Dat systeem zal ook beslissen of het kritisch denkende individuen wil die onafhankelijk hun oordeel kunnen vellen, of marionetten die naar goeddunken van leiders kunnen worden ingezet.

Pieter Stockmans

Lees hier wat voorafging in onze gesprekken met Ali en Sadeq.
Voor een indruk van de Bekaavallei, zie deze fotoreportage van Xander Stockmans.

Deze artikels zijn de puzzelstukken van een groter onderzoek naar de rol van Hezbollah in de Syrische burgeroorlog, of naar hoe de slapende Libanese burgeroorlog ontwaakt in Syrië. Ze zijn geschreven in een persoonlijke stijl en beschrijven mijn zoektocht. Het zullen soms ook uitgeschreven interviews met politici en deskundigen zijn. De berichten vormen een achtergrond bij de reportage die ik in oktober in MO* Magazine zal publiceren en waarin ik alle puzzelstukken van dit onvoldoende bekend, maar belangrijk land zal samenleggen.

Andere berichten op dit blog: “Tussen vrijheid en geluk”.
Volg ons op Twitter: @VRIJHEIDenGELUK https://twitter.com/VRIJHEIDenGELUK

Volg ons op en nodig ook je vrienden uit om mee te volgen!