Vrede in Libanon is vrede in Syrië

Iran versus Saoedi-Arabië

Sinds lang voor het begin van de Syrische burgeroorlog zijn twee grote partijen in Libanon in een conflict verwikkeld: de pro-Syrische Hezbollah verbonden aan Iran, en de anti-Syrische Toekomstbeweging verbonden aan Saoedi-Arabië. Iran en Saoedi-Arabië, de regionale grootmachten, streven vandaag via die twee Libanese kampen hun belangen in Syrië na.

Anderzijds bestaat er tussen de grootmachten een gentlemen’s agreement om de slapende Libanese burgeroorlog niet te laten ontwaken. Een relatief stabiel Libanon is immers belangrijk voor wapenaanvoer naar alle partijen in Syrië. Bovendien durft niemand in Libanon vandaag de openlijke confrontatie met Hezbollah aan. Dit verklaart waarom Hezbollah’s vijanden kiezen voor terroristische aanslagen tegen burgers in Hezbollah-wijken.

Burgeroorlog in Libanon?

De beste aanwijzing van een nakende burgeroorlog in Libanon is het uiteenvallen van het nationale leger – soennitische, sjiitische of christelijke soldaten die deserteren en kiezen voor de milities van hun respectievelijke sektarische gemeenschappen – en dat is vooralsnog niet het geval.

Maar. Er liggen krachten op de loer die het uiteenvallen willen bespoedigen. Saoedi-Arabië beloofde 3 miljard dollar aan het Libanese leger, om wapens te kopen van Frankrijk. Dat zei de Libanese president Suleiman tijdens een recent bezoek van de Franse president Hollande. De Saoedische koning had Suleiman gevraagd om het leger te versterken opdat de pro-Iran militie Hezbollah zou verzwakken. In de dromen van de Saudi’s staat het Libanese leger ooit oog in oog met Hezbollah.

Van zodra het Libanese nationale leger – het enige instituut dat het land samenhoudt – één van de sektarische milities wordt, is het hek van de dam. Europese leiders spelen het spel van oorlog en sektarisme mee door een kamp te kiezen, het Saoedische – de grootste financier van de jihadistische ideologie die we in Europa claimen te bestrijden. We zouden beter de constructieve krachten in beide kampen steunen.

Saoedi-Arabië en Iran kunnen niet van elkaar winnen, maar toch proberen ze de bovenhand te halen in Libanon, en dus in Syrië. Niet toevallig beschuldigde Mohamad Chatah Hezbollah er in zijn laatste tweet van dezelfde almacht na te streven als de Syrische bezettingsmacht in Libanon voor 2005.

Zwakke staat zonder nationale eenheid

Dat Libanon het strijdtoneel is van veldslagen in de oorlog tussen Iran en Saoedi-Arabië, is enkel mogelijk omdat de Libanese staat zwak is en de sektarische gemeenschappen sterk. De grootmachten blokkeren een Libanese nationale eenheid. Zo kunnen ze via hun Libanese marionetten regionale invloed blijven uitoefenen. Als Iran het Syrische regime wil beschermen, dan sturen ze de Libanese sjiieten en Hezbollah naar Syrië. Als Saoedi-Arabië het Syrische regime wil verzwakken, dan sturen ze de Libanese soennieten aan om de Syrische rebellen te steunen.

Iran en Saoedi-Arabië verdenken elkaar ervan om complotten te smeden tegen de andere. Iran ziet een Saoedisch complot in de eis van de Toekomstbeweging van Mohamed Chatah dat Hezbollah haar wapens zou afgeven. Het Saoedisch geld dat het Libanese leger sterker moet maken tegenover Hezbollah, bevestigt de Iraanse vrees. Opdat Hezbollah effectief de wapens zou neerleggen, zal Iran garanties moeten krijgen.

Saoedi-Arabië ziet een Iraans complot in de militaire steun van Hezbollah aan het Assad-regime. Of ook als het Libanese leger met de openlijke of verborgen steun van Hezbollah soennitische jihadisten arresteert – zoals Ahmad Assir in juli en Majid al-Majid een paar dagen geleden. Saoedi-Arabië zal enkel stoppen soennitische jihadisten in Libanon en elders te financieren als de invloed van Iran in Libanon wordt terug gedrongen.

Niet toevallig eisten de Abdullah Azzam Brigades van al-Majid de aanslag van 19 november op de Iraanse ambassade in Beiroet op. De aanslag van afgelopen donderdag in de zuidelijke wijken van Beiroet werd nog niet opgeëist. Hezbollah’s inlichtingendiensten zitten met de handen in het haar. Al deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat de partijen nog dieper in de loopgraven gaan staan. Het maakt een omvattend vredesakkoord voor Syrië én Libanon even onwaarschijnlijk als noodzakelijk.

Speciaal tribunaal

Binnen twee weken gaat nog een proces van start dat de vredesonderhandelingen zal bemoeilijken: de zittingen van het Special Tribunal for Lebanon, een internationaal tribunaal dat de rol van Hezbollah zal onderzoeken in de moordaanslag op ex-premier Rafiq Hariri van de Toekomstbeweging in 2005.

Hoezo? Iran en Hezbollah beschouwen het tribunaal al jarenlang als een Saoedisch-Israëlisch-Westers complot om Hezbollah te verzwakken in Libanon en de regionale invloed van Iran in te perken. De medewerking van de Toekomstbeweging met het tribunaal en de tegenwerking van Hezbollah leidden tot de politieke crisis die de vorige Libanese regering deed vallen. De aanslag op Chatah heeft misschien daarmee te maken. Mohamad Chatah zou waarschijnlijk getuigen voor het tribunaal.

Zullen Iran en Hezbollah zomaar mee aan tafel zitten om een akkoord te sluiten in Genève, als een internationaal strafgerecht hen tegelijkertijd onder de loep neemt in Leidschendam? Is het geen waanzin om in deze politieke situatie het destabiliserende proces van het tribunaal verder te zetten, terwijl de vredesonderhandelingen in Genève nu al zo weinig kans op slagen hebben? Misschien. Maar Libanon heeft er geen zeg in.

Sleutel tot vrede

Libanon is een land waar politiek zich afspeelt in het donker. Moordaanslagen zijn een verderzetting van politiek. Enkel de betrokken politici en geheime diensten weten wie verantwoordelijk is. De bevolking blijft achter in angst en onwetendheid over wie aan welke touwtjes trekt. Wat wel zeker is, is dat de recente aanslagen kaderen in een spel stratego aan de vooravond van mogelijke vredesonderhandelingen.

Toch is er hoop. De geostrategische analyses van beide kampen lopen immers gelijk. Dat bleek uit mijn interviews met belangrijke opiniemakers aan beide zijden van het conflict in Libanon afgelopen zomer. Ze zouden dus kunnen ophouden te geloven dat ze elkaar kunnen of moeten verzwakken. En beginnen te geloven dat ze niet van elkaar kunnen winnen en het dus op een akkoord moeten gooien. Het Westen zou een handje kunnen toesteken door geen deals meer te sluiten met de Saoedi’s en Iran uit te nodigen naar Genève.

Iran, Saoedi-Arabië en het Westen hebben de sleutel in handen op de deur naar vrede. Zolang de deur gesloten blijft, vallen bommen op Aleppo, ontploffen bomauto’s in Beiroet en gaat de uithongering van Syrische stadswijken door. Maar dan nog, als het een koude vrede wordt, zal de verdeeldheid in Libanon aanhouden, en wordt Syrië hoogstens een verdeeld land zoals Libanon.

Cruciaal voor duurzame vrede is een omvattend vredesakkoord voor Syrië én Libanon. Zonder een deal voor Libanon, is een deal voor Syrië zinloos. Een historische, regionale vrede zou een immense vooruitgang betekenen voor de bevolkingen in de regio. Dat is het minimum dat de wereld aan de 130.000 doden is verschuldigd.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op deredactie.be

Pieter Stockmans is freelance journalist. Hij realiseert een langlopend project over de Arabische wereld. Je kan hem volgen via facebook. Twitter: @VRIJHEIDenGELUK

Volg ons op en nodig ook je vrienden uit om mee te volgen!