De uitdagingen van participatief waterbeheer

Sinds 2006 werkt Protos in de provincie Esmeraldas samen met de lokale ngo CEFODI in de kantons Rioverde en Muisne, waar er intussen 10 watersystemen voor 1160 huishoudens zijn aangelegd die communautair worden beheerd.

In deze kantons heeft minder dan 21% van de bevolking toegang tot het openbaar waternetwerk (INEC, 2010). De lokale autoriteiten hebben het mandaat om dit op te lossen maar tot nu toe niet de capaciteiten.

In de Ecuadoraanse steden loopt de toegang tot behandeld water op tot 89% van de bevolking (ACC Ecuador, 2015), ook daar wordt watertoevoer gekarakteriseerd door variabele kwaliteit en onderbrekingen. 

Mijn eerste werkweek confronteerde me al gauw met de realiteit: de bouw van één van de waterzuiveringsinstallaties was stilgelegd. De vergadering met de toekomstige watergebruikers van Palmar sprak boekdelen: ze hadden de beloofde mankracht voor de installatie van de leidingen niet gemobiliseerd.

De ingenieur had al twee dagen zitten hopen dat de dorpelingen op de bouwwerf zouden opdagen want de bestuurder van de graafmachine en hijzelf konden het werk onmogelijk alleen aan. Hij had de bestuurder met zijn werktuig uiteindelijk moeten terugsturen. De dorpelingen waren vervolgens bijeengeroepen om de situatie te bespreken en een oplossing te vinden.

Na een uur wachten waren er nog geen tien personen uit de gemeenschap aanwezig. Langer uitstel had niet veel zin. Het groepje bestond uit vrouwen en twee oudere mannen. Ze staarden chagrijnig voor zich uit. Terwijl we het gebrek aan mobilisatie probeerden te begrijpen en de aanwezigen aanmoedigden hun lot in handen te nemen om een definitieve stopzetting van de werken te vermijden, waren een groepje mannen op enkele meters van ons volop bezig met werken aan hun voetbalveld.

Het gebrek aan mobilisatie was nog maar het eerste obstakel…

Met behulp van een paard sleurden ze lange stukken bamboe over het veld om de goals te herstellen. Ze bleken het met veel ijver en enthousiasme te doen. Het contrast was schrijnend. ‘Wat een wereld!’ dacht ik bij mezelf’. Mensen hebben hier televisieantennes en spenderen hun tijd aan het voetbalveld maar als het om iets essentieels zoals water gaat, steekt niemand een vinger uit.

Het gebrek aan mobilisatie van de gemeenschap was dan nog maar het eerste te overkomen obstakel. De burgemeester van de gemeente die overal verkondigde dat hij in de toekomst van zijn streek investeerde en daarbij zijn bijdrage aan de toegang tot drinkbaar water hoog en luid citeerde, had nog geen vijfde van het beloofde bedrag voor de installatie uitbetaald.

De uitdagingen bleven komen… Een gringo wou niet dat de waterleidingen door zijn terrein werden gelegd. Voor ons zou dat een omleiding van verschillende kilometers betekenen. En dus meer budget, meer tijd, meer mankracht.

Intussen gebruiken de bewoners het water rechtstreeks uit de gecontamineerde rivier, en koopt men water van onbekende kwaliteit aan woekerprijzen bij handelaars die langs het dorp komen om hun bidons te verkopen.

Deze situatie illustreert de uitdagingen van participatief waterbeheer. Maar waterbeheer hier zal participatief zijn of niet zijn. Nu vele ontwikkelingsagentschappen en ngo’s zich terugtrekken uit Ecuador, dat als Middle Income Country wordt beschouwd, zal het aan de bevolking zijn hun rechten waar te maken, hun rechten op te eisen, maar ook om hun steentje bij te dragen. En dat begint bij bewustzijn… Daarover later meer.

Wanneer je in België bent opgegroeid, lijkt deze situatie bijna surrealistisch. Water, dat komt toch gewoon uit de kraan?