Van olifanten en bijen: een vrouw met een missie in Tanzania

Jasmijn Bleijerveld is Nederlandse, maar groeide op in Indonesië. Ze heeft mooie herinneringen aan de geluiden van het tropische regenwoud, de overvloedige regen en het weldadige groen. Een familievriend deed er toen onderzoek naar orang-oetans diep in het regenwoud en zo koesterde Jasmijn de droom om later iets gelijkaardigs te gaan doen. Iets met bos en dieren. Maar bij haar terugkeer naar Nederland studeerde ze bouwkunde en architectuur en verdween haar kinderdroom helemaal naar de achtergrond.

Van huismoeder naar onderneemster in Oost-Afrika

Vijf jaar geleden volgde Jasmijn haar man, actief in de sector van biogas, naar Tanzania. Aanvankelijk had ze geen grote plannen. Ze wilde huismoeder zijn, voor haar piepjonge kinderen zorgen. Maar haar man was vaak weg om veldwerk te doen en daar was Jasmijn stiekem jaloers op. Het Tanzaniaanse landschap is weids en gevarieerd en Jasmijn zag zichzelf thuis terwijl haar wederhelft de savanne en het bos in trok.

Tanzania heeft een ontbossingspercentage van 1.4% per jaar, een van de hoogste ontbossingscijfers ter wereld.

Het viel haar ook op dat in Tanzania overal honing werd verkocht, maar vaak van bedenkelijke kwaliteit. De vraag was: waarom? Jasmijn ontdekte dat er slechts 7% van de productiecapaciteit voor honing in Tanzania wordt gebruikt en bijen, die meestal in bossen leven, hebben het niet makkelijk in een land met een ontbossingspercentage van 1.4% per jaar, een van de hoogste ontbossingscijfers ter wereld.

Dit alles stemde Jasmijn droef, maar ook strijdlustig. Haar vroegere meisjesdroom stak opnieuw de kop op en ze stelde zich de vraag hoe ze op een positieve manier invulling zou kunnen geven aan het ontbossingsprobleem. Wetende dat Tanzania nog steeds 35 miljoen hectare bos heeft, zag Jasmijn een enorm potentieel. Ze nam contact op met het Tanzanian Investment Centre (TIC) met de vraag hoe een bedrijf te starten in dit Afrikaanse land. TIC gaf haar de contactgegevens van Tanzania’s grootste imker en het advies David Camara, de man in kwestie, persoonlijk te contacteren.

Gedurende 10 dagen ging Jasmijn mee op pad met David Camara om bestaande projecten, opgezet door de overheid, te bezoeken. Daarnaast bezocht ze ook ngo’s en kreeg ze een spoedcursus imkerij van de Afrikaanse bij. Een leerrijke tiendaagse, maar het was Jasmijn al gauw duidelijk dat, hoewel er een hele reeks lokale honingprojecten waren opgezet, er vaak geen systeem in voegen was om de honing te verdelen. Veel van de oogst ging met andere woorden verloren.

Gemeenschapsimkerij

Zodoende ging Jasmijn in 2014 aan de slag. Haar doel: imkerijprojecten met lokale gemeenschappen opzetten, maar vooral ook zorgen dat de honing verdeeld kan worden.

Jasmijn zorgt nu voor een degelijke opleiding van de lokale imkers en streeft naar een oogst van twintig moderne bijenkorven per imker per twee jaar. Met twintig korven kan je namelijk in een goed basisinkomen voorzien. Het geeft imkers de kans om huisvesting, school en medische kosten voor hun familie te bekostigen. Uiteraard is het vanuit zakelijk oogpunt voor Jasmijn ook interessant om naar een degelijke basisoogst te kunnen streven.

Jaarlijks wordt ongeveer een miljard kilo illegale houtskool naar Dar Es Salaam getransporteerd. Hiervoor is zes miljard kilo hout nodig.

Een mooi voorbeeld van een gemeenschapsproject van Jasmine Bee dat dit doel alvast heeft bereikt is het bijenproject in het Kisampa Community Conservation Sanctuary. Dit gebied strekt zich uit over een oppervlakte van acht bij acht kilometer en ligt aan de kust in Zuid-Tanzania. Het is een bossig gebied dat jammer genoeg onder zware druk staat door houtskoolstroperij. Jaarlijks wordt ongeveer een miljard kilo illegale houtskool naar Dar Es Salaam getransporteerd. Om houtskool te ontginnen, moeten bossen worden gekapt. Om een miljard kilo houtskool te bekomen, is zes miljard kilo hout nodig. Kisampa dreigde te zwichten onder deze druk.

Jasmijn bedacht dat bijen een redding konden betekenen. Ze sloeg de handen in elkaar met de opzichters van Kisampa en heeft intussen 250 korven in het gebied staan. De lokale gemeenschap verzorgt de imkerij en wordt betaald voor de oogsten door Jasmine Bee. Bovendien gaat 10% van de honingwinst terug naar Kisampa ter ondersteuning van andere natuurbeschermingsinitiatieven. Jasmijn zorgt op haar beurt ook voor de verdeling van het product. Ze betaalt het dorp voor het gebruik van het land en werkt met gemeenschapsimkers die zich kunnen inkopen in de onderneming via de opbrengst van hun oogst.

Naast een ontsbossingsstop kent het gebied ook een heropleving van wild: sinds de installatie van Jasmijn’s bijenkorven zijn er dertig olifanten, twee groepen leeuwen en schubdieren gesignaleerd. Ook heeft Jasmine Bee weten te voorkomen dat het ebbenhout er werd gekapt. Jasmijn is terecht trots dat ze niet alleen een duurzame oplossing voor het milieu heeft kunnen bewerkstelligen, maar ook een lucratieve handel met de lokale gemeenschap heeft kunnen opzetten. Bovendien is de houtskoolstroperij in dat gebied volledig tot een halt gekomen.

Natuurlijke bijencorridor voor olifanten

Maar er is meer. In Tanzania is er een voortdurend conflict tussen olifant en mens. Olifantenfamilies doen grote verplaatsingen en op hun doortocht door kleine dorpen en akkers worden gewassen zwaar beschadigd. In dit land zijn natuurgebieden en nationale parken niet omheind, dus de dieren bewegen zich vrij. Hoewel de Afrikaanse olifant een bijzondere en bedreigde diersoort is, worden de dieren in Oost-Afrika met gemengde gevoelens onthaald, precies omwille van hun verwoestende doortochten.

Omdat olifanten bang zijn van bijen, kan er een natuurlijke omheining met bijenkorven worden aangelegd.

STEP, Southern Tanzania Elephant Program, is een van de organisaties die hiertegen iets probeert te doen. En ook hier komen bijen aan te pas. STEP traceert de olifantenfamilies en weet welke routes ze nemen. Omdat olifanten bang zijn van bijen, kan er een natuurlijke omheining met bijenkorven worden aangelegd. De bijenkorven worden zodanig gepositioneerd dat de olifanten verplicht worden hun routes ietwat aan te passen, maar desalniettemin langs vertrouwde wegen kunnen doortrekken. Tegelijkertijd worden dorpen en akkers gevrijwaard van grote schade.

Na een succesvolle samenwerking met STEP in Zuid-Tanzania wil Jasmine Bee naar dat model een gelijkaardig project in Kilimanjaro National Park (Noord-Tanzania) opstarten, waar olifanten ook de grens met Kenia in beide richtingen oversteken.

In Kilimanjaro National Park zijn op dit moment 35 000 bijenkasten aanwezig die ongeorganiseerd en inefficiënt worden onderhouden. Bovendien wordt de imkerij wel eens als dekmantel gebruikt om hier en daar een diertje te stropen. Vroeger stonden die bijenkasten buiten het park, maar in 2005 werd het park uitgebreid, waardoor de kasten nu op het grondgebied van het park staan. Beheer ervan is echter onbestaande.

Jasmine Bee wil, naar het voorbeeld van STEP, de 35 000 bijenkasten strategisch verplaatsen om het olifant-mens conflict op te lossen en de olifantenfamilies toch hun bewegingsvrijheid te laten. Dit betekent ook dat de buitenste halve mijl van het Kilimanjaro National Park, die nu stiekem voor agrarische doeleinden wordt gebruikt, opnieuw zal worden verwilderd om de ideale habitat voor bijen te creëren.

Kilimanjaro National Park heeft oren naar Jasmijn’s idee, een win-win voor iedereen: niet alleen de olifanten en lokale dorpen hebben er baat bij, maar de kleine gemeenschappen uit de buurt kunnen worden opgeleid en ingezet bij de imkerij en zo een degelijke oogst produceren. Dit is uiteraard een meerjarentraject en Jasmine Bee is volop op zoek naar het nodige budget.

Sinds de oprichting van Jasmine Bee twee jaar geleden heeft het bedrijf 7,5 ton honing op de lokale markt verkocht. De volgende stap is om de honing ook op de Europese markt aan te bieden.

Adopt a hive

Je kan echter ook een bijenkorf in Kisampa adopteren. Je bestelt je korf online, die krijgt je naam en om de anderhalve maand ontvang je nieuws over de staat van je korf. Wanneer het oogsttijd is, wordt je eigen honing naar je thuisadres in België, Nederland of Tanzania verstuurd. Daarna wordt de korf weer eigendom van het Kisampa project. Zo’n adoptie kost 65 euro.

Geïnteresseerd? Neem hier een kijkje of volg Jasmine Bee op Facebook.