Ook in Congo blijft straffeloosheid wegen

Verboden doden te herdenken

Bron: Sociale media

20 jaar later mag een officiële herdenking van de hinderden doden nog steeds niet

Er zijn ongetwijfeld andere landen in de wereld waar afschuwelijke dingen gebeuren en blijven gebeuren, die iedereen tot wanhoop drijven. Syrië, om het even over de actualiteit te hebben, moet zo een plaats zijn. Het grote verschil met Congo is evenwel dat de media daar wel over berichten. Er worden beelden getoond. Verontwaardiging rijst en wordt geuit. Er volgt actie.

Over de aard van de actie kan ik niet juichen. Dat er iets moet gebeuren tegen laffe gifgasaanvallen op de eigen bevolking, daar ben ik het volledig mee eens. Of militair borstgeroffel de oplossing biedt, daar heb ik mijn twijfels bij. Vanop afstand met high tech proberen een oorlog bestrijden? Ik ken geen plek op aarde waar dit heeft gewerkt. Burgerslachtoffers zijn onvermijdelijk. Het leidt alleen maar tot meer polarisatie, represailles, haat- en wraakgevoelens. En we weten uit ervaring hoe vele generaties lang die kunnen blijven meedraaien.

Zelf geloof ik meer in een geweldloze aanpak. Aan straffeloosheid moet een einde worden gemaakt. Individuele verantwoordelijken voor dergelijke misdaden moeten worden geïdentificeerd en berecht. Maar daar heb je een performant staatsbestel voor nodig. Dan weet je wel meteen dat dit in Congo een illusie blijft.

In Beni blijft het moorden doorgaan

De feiten bevestigen dat. In de omgeving van Beni is het moorden begonnen in oktober 2014. Drie en een half jaar later blijft dat moorden onveranderd doorgaan. Gisteren zaterdag, rond 14u00 meldde het leger oogcontact met een groep vermeende ADF-rebellen. Het heeft echter geduurd tot 16u40 eer er van enige actie sprake was en het zwaar geschut begon te weerklinken. Ze wilden blijkbaar vanop afstand indruk maken met hun wapentuig, maar veel zoden brengt dat ook in Congo niet aan de dijk.

Vanochtend werd duidelijk wat er is gebeurd. De foto’s van de onschuldige slachtoffers, overwegend vrouwen, brutaal afgemaakt door onbekenden, doen opnieuw de ronde op internet. De zoveelste keer. Opnieuw spreken de bronnen elkaar tegen over het aantal slachtoffers. Onofficiële betrouwbare bronnen spreken over negen doden. Het leger erkent maar één enkel burgerslachtoffer. Zij hebben er belang bij om de cijfers te minimaliseren.

Iedereen raakt intussen de tel kwijt over het aantal doden, maar het zijn er zeker al meer dan 2.000. Sinds het begin van dit jaar al meer dan 50.

Hoe kunnen daden van terrorisme zo lang doorgaan? Zelfs de bende van Nijvel heeft men na vrij korte tijd kunnen dwingen hun aanvallen stop te zetten. Hun doel was net hetzelfde: terreur zaaien, mensen zo bang maken dat ze overheidsmaatregelen zullen aanvaarden die anders niet door de beugel zouden kunnen. Daarom dat de Congolese bevolking ook schuldigen zoekt in die richting: zou de president zelf er niet mee achter kunnen zitten? Niets is overtuigender om verkiezingen te blijven vooruitschuiven dan te wijzen op het onrecht dat je dat deel van de bevolking zou aandoen waar de onveiligheid het niet toelaat om verkiezingen te organiseren. Machiavelli leeft.

De bevolking van Beni heeft onlangs enkele parlementariërs kunnen overtuigen om een motie van wantrouwen tegen de minister van defensie te tekenen. Voor hen moet hij worden afgezet wegens zijn onvermogen om het moorden te laten stoppen. Maar stemmen in het parlement worden systematisch door de president en zijn kliek afgekocht. Dus ook dat wordt een doodlopend straatje.

Stammentwisten of verjaagtactiek?

Wanneer eerder dit jaar ook in Ituri onlusten uitbraken, werden die door de regering al meteen afgeschilderd als nieuwe etnische spanningen tussen Congolezen. Maar de traditionele leiders van beide groepen spraken dit tegen. Zij hadden aan het begin van deze eeuw maar al te goed aan den lijve ondervonden hoe schadelijk dat soort van conflicten is voor het eigen zelfbehoud.

De gebruikte tactiek was hallucinant: hele dorpen werden platgebrand en tienduizenden mensen staken het Albertmeer over naar Oeganda omdat ze weten dat ze van de Congolese overheid geen heil moeten verwachten. Dat die misschien zelfs medeplichtig is.

© Christoph Koettl

Satellietbeelden tonen hoe grondig de dorpen werden platgebrand

Het heeft erg veel weg van een politiek van de verschroeide aarde. Het leven van de dorpelingen simpelweg onmogelijk maken, zodat ze voor altijd weggaan en er land vrijkomt dat dan voor andere bestemmingen kan worden gebruikt.

Die zijn er genoeg. Heel het gebied barst van de petroleum. Ook mineralen zijn er in grote hoeveelheden te vinden. Maar zelfs landbouwgrond begint in de regio een schaars goed te worden.

Dat getuigen sommige aanvallers hoorden Kinyarwanda praten, scheurt de wonden weer open van voorgaande Rwandese infiltraties. Het staat als een paal boven water dat Rwanda een oplossing moet zoeken voor zijn demografisch probleem. Dat het land denkt die via het uitmoorden van buren te bereiken, zou een uiting zijn van een bedenkelijke manier om naar de wereld te kijken.

Geen onafhankelijk onderzoek

Maar het blijven gissingen. Omdat Kinshasa de andere kant uitkijkt, vragen we, samen met het middenveld van Congo, al jaren naar een onafhankelijk internationaal onderzoek naar deze repetitieve slachtpartijen die steeds maar aan de vermeende ADF-rebellen worden toegeschreven. Geen kat die erom maalt. België, Europa, de VN, stuk voor stuk laten ze gebeuren, al jaren, ondanks de vele herhaalde oproepen tot gerechtigheid. Met haar indrukwekkend documentatiewerk Beni Files heeft Elien Spillebeen de slachtoffers een gezicht gegeven. De gefilmde getuigenissen zijn een onschatbare bron van informatie voor gerechtelijk onderzoek. Dat er nooit is gekomen.

De enige reactie van betekenis kwam vanuit de hoek van sommige mensenrechtenorganisaties. Zij maakten aan Elien het verwijt dat ze de getuigen in gevaar bracht door hen openlijk te tonen op internet. Terwijl de mensen zelf stuk voor stuk er hadden voor gekozen om hun getuigenis te brengen. Omdat niemand anders naar hen luistert. Omdat ze nergens anders hun verhaal kwijt kunnen. Omdat ze van niemand anders enige vorm ven gerechtigheid mogen en kunnen verwachten.

Massagraven in Butembo

Bron: Sociale media

20 jaar later: de pijn blijft even diep

Ook de mensen van Butembo weten dat maar al te goed. Wat hen is overkomen op 14 april 1998 laat nog altijd diepe sporen na in vele families. Wat er precies is gebeurd heb ik in 2011 al eens uitgebreid beschreven. Twintig jaar na de feiten, blijft het taboe om de doden te eren bestaan. Het comité van de overlevende slachtoffers van de massamoorden van Kikyo probeert elk jaar weer om een herdenkingsplechtigheid te organiseren. Maar ook dit jaar heeft de nieuwe burgemeester daar geen toestemming voor gegeven. Ook hij weet immers goed genoeg dat er bij de huidige machthebbers in Kinshasa medeverantwoordelijken zitten van deze wandaden. Om te beginnen, de president zelf. Moest hem ter ore komen dat de massagraven in Butembo geëerd worden, zou het al snel de politieke kop van de kersverse burgemeester kunnen kosten. Dat risico neemt die man liever niet.

Dus ook gisteren zagen we de politie weer massaal op straat om optochten in de kiem te smoren en herdenkingen te verhinderen. Omdat de negen massagraven verspreid liggen is het echter onbegonnen werk om ze allemaal af te bakenen, en zo zijn er dan toch nog enkele miniplechtigheden kunnen doorgaan met moedige priesters, waarvan de foto’s dan via de sociale media werden gedeeld.

Rondjes draaien

Goed voor de sociale vrede is straffeloosheid en strikt verbod op herdenking uiteraard niet. Als een volk niet de kans krijgt zich met zijn verleden te verzoenen, blijft de spanning. Dat zie je ook overduidelijk in Rwanda. De vele honderdduizend doden aan de kant van de Hutu, gericht de dood in gejaagd door het RPF van huidig president Kagame, krijgen 24 jaar later ook nog altijd geen recht op herdenking. En daar is een reden voor, dezelfde als in Butembo: deze doden laten gedenken zou neerkomen op schuld bekennen, en dat is het laatste wat dit slag moordenaars kan doen. De slachtofferrol eisen ze immers volledig en uitsluitend voor de Tutsi op. Wie de waarheid aan het licht wil helpen brengen, wordt meteen van negationisme van de genocide beschuldigd. Terwijl het net gaat om het erkennen van alle begane misdaden. Dat zou echte gerechtigheid zijn. Maar zelfs in de dood bestaat geen gelijkheid.

In hun ogen gaat het trouwens niet eens om schuld. In hun logica hebben zij het volste recht om alleen te beslissen over leven en dood van anderen, in alle omstandigheden. Volgens hun begrip, zijn dit geen misdaden, maar middelen die geheiligd zijn door hun doel: het verwerven en behouden van macht.

Zolang dit de dominante logica blijft van de machthebbers van de Grote Meren, vrees ik dat we hier nog lang rondjes van straffeloosheid zullen blijven draaien.

Bron: Sociale media

20 jaar later: de politie trotseren om je doden te kunnen herdenken

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.