Senegalezen kiezen voor tweede ronde

Op zondagochtend openen de stembureaus hun deuren om acht uur. Hier en daar zijn er berichten van kleine vertragingen in enkele bureaus, maar wanneer ik tegen tien uur Fatima vervoeg in haar stembureau in l’Ecole Manguies in Dakar is het stemmen al volop aan de gang. Precies zoals we het kennen van de foto’s: rijen mensen die geduldig hun beurt afwachten in de blakende zon.

De verbeelding moet onderdoen voor de realiteit want het is best wel warm tijdens de twee uur die we daar staan aan te schuiven. Mannen en vrouwen, jong en oud schuiven niettemin geduldig aan. Af en toe laaien er luidruchtige discussies op. Wat op het eerste zicht geanimeerde politieke discussies lijken, gaat uiteindelijk vaker over iemand die onopgemerkt probeert voor te steken en de toorn van de buurtvrouwen over zich heen krijgt.

Geruchten

Fatima luistert intussen naar de radio op haar gsm. Tegen de achtergrond van de kalmte rond ons heen gonst het op de radio en sms golven van berichten over onregelmatigheden. Mensen die opgepakt zijn met honderden stembiljetten van Wade, minderjarigen die zouden stemmen, een vliegtuig vol met Wade-stembiljetten dat ergens klaar zou staan om op te stijgen, groepjes Wade-knokploegen die mensen intimideren. Het is niet helemaal duidelijk in hoeverre het om geruchten gaat of realiteit, wat vast staat is dat mensen erg alert zijn en massaal komen stemmen.

Eenmaal in het stembureau wordt de sfeer van controle aangehouden. Er zijn vertegenwoordigers van de politieke partijen, de burgers van dienst en de observatoren van de ECOWAS/AU missie. Nadat haar identiteit is gecontroleerd door de verschillende aanwezigen neemt Fatima een lege enveloppe en de 14 briefjes met de verschillende kandidaten die uitgestald liggen op een lange tafel en trekt zich terug achter het zwarte scherm om haar stem uit te brengen. De gekozen kandidaat verdwijnt in de enveloppe en de overige flyers in of naast de doos in het stemhokje. De enveloppe gaat de doorschijnende urne in, haar pink in een potje fuchsia-roze inkt als bewijs dat ze heeft gestemd en het stemmen is achter de rug.

De leden van YEM hebben er alles aan gedaan om geen stemadvies uit te brengen, omdat zij stemmen als een uiterst individuele aangelegenheid zien, maar Fatima zit er niet mee in om te vertellen op wie ze gestemd heeft. ‘Ik heb een strategische stem uitgebracht’, zegt ze. ‘Hij is niet de kandidaat waar ik echt achter sta, maar hij maakt het meeste kans binnen mijn ideologie om naar de tweede ronde te gaan. Eens Wade uit de weg is zal ik volgende keer hopelijk echt kunnen stemmen voor de persoon die ik in het hart draag.’

Check-dubbelcheck

Naast de oproep om massaal te gaan stemmen riepen de YEM de Senegalezen ook op om terug te keren naar de stembureaus op het einde van de dag om er mee op toe te zien dat de telling correct verloopt. Om 18 uur ga ik dus opnieuw met Fatima naar haar stemlokaal en presenteert ze zich als vrijwillige burger om het tellen bij te wonen. De bewaker zegt dat hij het even gaat navragen bij de voorzitster van het bureau. ‘Je hoeft het niet te vragen’, antwoordt Fatima vriendelijk, ‘het staat zo in de kieswet.’ De jonge bewaker moet er om glimlachen maar we mogen niettemin binnen.

Dezelfde personages als eerder op de dag zijn aanwezig in het lokaal. Aan mijn rechterkant, op hetzelfde minuscule schoolbankje als ik, zit de vertegenwoordiger van de socialistische kandidaat Tanor Dieng van de PS. Aan mijn linkerkant, DJ AM, de jonge vertegenwoordiger van Wade’s partij (PDS). ‘Dat zijn de mannen die al 40 jaar aan de macht zijn geweest’, zegt de dj lachend over mijn andere buurman. ‘En jullie dan, wat hebben jullie meer gedaan dan wat wegen aanleggen?’ kaatst de PS’er de bal meteen terug.

De deuren gaan even na zes uur resoluut dicht en een urenlang proces van tellen en controleren begint. Elke enveloppe wordt opengedaan, de flyer de lucht in gestoken, en de naam van de kandidaat luidop uitgesproken. Ik trek mee streepjes om de tijd te doden, de uiteindelijke winnaars in ons bureau zijn Wade, op de voet gevolgd door Macky Sall en Moustapha Niasse. Op het einde van de hele procedure is de avond al gevallen. Iedereen haalt zijn gsm boven om zich een weg te banen in het donker en de geafficheerde resultaten op de andere bureau’s te controleren. Het is duidelijk dat we niet de enige zijn die de oproep hebben opgevolgd om de stemmen in eigen persoon te controleren.

Meester Wade en leerling Sall

Mensen die ik de afgelopen dagen vroeg op wie ze zouden stemmen gaven aan eerder in termen van aantallen dan wel politieke of ideologische overtuiging. Een taxichauffeur legde me uit dat hij socialist is omdat hij vindt dat Afrikaanse landen met zoveel armoede echt wel sociale maatregelen nodig hebben. ‘Ik stem op Macky Sall’, zei hij gek genoeg, doelend op de liberale kandidaat par excellence, ‘want hij heeft veel mensen achter zich staan.’ Een dag na de stembusgang ziet het er naar uit dat velen dezelfde logica hebben gevolgd door te stemmen op zittend president Wade, voormalige liberale medestander Macky Sall en Moustapha Niasse, de kandidaat van de linkse oppositiepartij Benno Siggil Senegaal.

Ik kan me niet van de indruk ontdoen, dat moest Wade niet hebben meegedongen naar het presidentschap, de Senegalezen in de tweede ronde een echte ideologische keuze tussen links en rechts hadden kunnen maken. Nu zullen, tenzij Wade te elfder ure nog ergens een gaatje vindt om de resultaten zo te manipuleren dat hij er als absolute winnaar uitkomt, allicht veroordeeld worden tot een keuze tussen meester Wade en zijn leerling Macky Sall.