Voetbal is oorlog

Ik was nog een tiener toen ik voor het eerst las over de associatie tussen voetbal en oorlog in het boek ‘De naakte aap’ van Desmond Morris.

Boeken die mijn vader ongeschikt vond voor onvolwassen ogen gaf hij een witte papieren kaft, in de waan dat we die dan niet zouden vinden. Maar dat was nu net ons de weg wijzen.

Zo botste ik ook op (te) jonge leeftijd op Black Venus van Jef Geeraerts, een boek waar ik toen nog niets kon van begrijpen. Ik blijf me tot vandaag afvragen of hij zo onze aandacht wou vestigen op die boeken, dan wel of hij ze echt wou verbergen. Maar dat is een ander verhaal.

Er zijn nog altijd discussies over Nederlands bondcoach Rinus Michels, of hij dat nu ooit zou hebben gezegd of niet. Maar wat doet het er toe? Alles wijst er inderdaad naar dat voetbal oorlog is. Het nationale team van Zimbabwe heeft zichzelf trouwens onverbloemd “The Warriors” genoemd. Dat is uiteraard geen toeval.

Wespen tegen luipaarden

Zaterdag 30 januari 2016, 15u. In de eerste kwartfinale van de vierde editie van de Championnat d’Afrique des Nations (CHAN) speelde Congo tegen Rwanda. Op Rwandees grondgebied dan nog wel. In het Amahoro-stadium in Kigali, de Rwandese hoofdstad. De Léopards tegen de Amavubi (de wespen). ‘In een hap maakt een luipaard komaf met een wesp’, snoefden de Congolezen op voorhand. ‘Eén steek van de wesp in de keel van de luipaard en hij sterft de verstikkingsdood’, plaagde ik. Maar ik moest oppassen. Ze weten dat ik in Rwanda ben geboren en hoor dus bij de eerste kandidaten om als verrader te worden bestempeld. Niet één Congolees voorspelde een overwinning voor Rwanda. Ook al had Congo een oefenmatch vlak voor de opening van het kampioenschap verloren van Rwanda. Dat had iedereen alweer uit zijn actieve geheugen gebannen.

Coach Florent Ibenge, die stillaan allures van een volksheld krijgt, zei het zo: ‘We moéten deze match winnen. Niet alleen om in de halve finale te geraken, maar ook om al onze doden te eren. Allen die onder de grond steken, verwachten van ons de overwinning’. Hij hoefde er niet bij te zeggen welke doden hij bedoelde en hoe ze gestorven waren. Iedereen begreep hem. Voetbal is oorlog.

Op Facebook circuleerden op voorhand diverse uitbeeldingen van de sportieve clash tussen de twee buurlanden. Eén van de ontwerpers heeft echt weinig kaas gegeten van biologie. In plaats van een prachtige felgekleurde Congolese luipaard had hij een foto gebruikt van een grauwe sneeuwluipaard. En in plaats van een wesp, een bij. Maar goed, zijn intenties waren er.

Stadion van de Vrede

Het nieuwe restaurant Essale in Butembo zat afgeladen vol. Alleen maar mannen. Op het slagveld is dat evengoed zo. Het eerste doelpunt van de Luipaarden na amper 11 minuten deed de ruiten daveren. Congo was duidelijk het agressiefst.

Vele Congolezen hadden de verplaatsing gemaakt naar Kigali, ook al was de prijs van de tickets verdubbeld om een overrompeling te voorkomen. Zelfs vanuit Beni en Butembo hadden ze de reis gemaakt en ze waren zeer zichtbaar aanwezig in het Amahoro stadion. Amahoro in het Kinyarwanda betekent vrede. Waarom zou een stadion de naam Vrede krijgen opgekleefd? Omdat voetbal oorlog is, misschien? Kwestie van preventief te werken.

Provinciegouverneur Julien Paluku Kahongya had zelf 1000 tickets gekocht om uit te delen aan provinciale ambtenaren en politieke trawanten en had ook bussen ingelegd, op zijn kosten (dat beweren zijn medewerkers toch). Hij kreeg meteen een nieuwe eretitel opgekleefd: le premier sportif du Nord-Kivu, en ook Kabila werd het gegund: le premier sportif congolais.

Bij de rust bleef het echter 0 – 1. En in de tweede helft had de peptalk van coach Jonathan McKinstry duidelijk effect. Rwanda ging er harder tegenaan. Verschillende Congolese spelers werden lelijk getackeld. Zelfs een voetbalanalfabeet als ik kon zien dat dit niet netjes meer was. Om het mes in de wond te draaien werd het fragment, terwijl de speler lag te kronkelen, vier keer na elkaar opnieuw afgespeeld, vanuit verschillende hoeken. Boegeroep voor de Zuid-Afrikaanse scheidsrechter omdat hij geen rode kaart gaf. Beschuldigingen van omkoping. Dat hij de 12^de speler van Rwanda is geworden.

Elf minuten in de tweede helft scoorde Jean-Paul Iranzi de gelijkmaker. Het stadion op het TV-scherm ging uit de bol. De zaal van restaurant Essale zakte ineen. Althans, toch de toeschouwers erin. Wat een plotse verslagenheid! Een lopende camera stuurde beelden door van Rwandese supporters. Ik dacht eerst dat ik het niet goed gezien had, maar jawel, de camera zoemde in, daar stonden verschillende supporters in Rwandese kleuren bewegingen te maken dat ze een keel oversneden. De keel van Congo. Verontwaardiging in de zaal. “Hou jullie doodscultuur voor jullie zelf!”.

Kopstoot

Dan kwamen de verlengingen. De 113^de minuut bracht soelaas. Bompunga legde met een kopstoot de eindscore vast: 1 – 2 voor Congo. Er werd geroepen en gegild. Gestampt en geklapt. Iemand roffelde herhaaldelijk op het metalen rolluik van een zijvertrek tot de security hem een waarschuwing kwam geven.

De overwinningsroes was groot. De trots! De gastheer van de CHAN 2016 eruit gespeeld! Op naar de halve finale, en wie weet, een tweede beker voor Congo, nadat ze de eerste CHAN in 2009 ook al hadden gewonnen?

Toen Luvumba, uitgeroepen tot speler van de match, zijn onderscheiding in ontvangst had genomen, werd hij gefilmd toen hij ineenzakte terwijl hij vocht tegen de tranen en de pijn. Meteen stond dat filmpje online. Dat kon niet anders, of hij was aangevallen door Rwandese supporters, werd al snel het hele land rond ge-SMSt, gefacebookt en gewhatsapped. Maar het bleek alleen maar te gaan om een kniekwetsuur, die hem wellicht uit de halve finale zal houden.

Tussengekomen

Vandaag zondag, wordt de balans opgemaakt. In alle steden van Congo is stevig gevierd. Uiteraard was het allemaal dankzij God, die de Rwandezen én de scheidsrechter heeft terechtgewezen. God is een Congolees, daar kan nu toch geen twijfel meer over bestaan! In Kinshasa wordt gezegd dat zelfs de onlangs overleden zangeres van religieuze liederen, Marie Misamu, wiens lichaam in het Martelarenstadion lag opgebaard en die vrijdag werd begraven, in hogere sferen is tussengekomen om dit resultaat te helpen halen. De wegen Gods zijn ondoorgrondelijk.

Door het uitbundige vieren zijn in Goma tientallen gewonden gevallen. Zoals in elke oorlog. Weer een voorzet voor de Gouverneur om op de voorgrond te treden. Met de media in zijn zog gaat hij alle grote ziekenhuizen langs en belooft aan alle gewonde patriottische supporters dat zowel hun dokterskosten als hun verblijfskosten door hem persoonlijk zullen worden gedragen. Ook de begrafeniskosten van een vijftiger die bezweek aan een hartaanval op het moment dat Rwanda de gelijkmaker scoorde, neemt hij op zich.

Hemel

Je zou voorwaar gaan denken dat het binnenkort verkiezingen zijn. Nochtans is dat duidelijk niet zo. De gouverneur is weliswaar, net als al zijn ambtsgenoten, al meer dan 4 jaar voorbij het einde van zijn mandaat. In 2011 werden de provinciale verkiezingen overgeslagen en daardoor is hij nu eigenlijk ongrondwettelijk in deze functie. Maar dat raakt zijn kouwe kleren niet.

Toen onlangs een nota van de Kiescommissie uitlekte waaruit bleek dat de presidentsverkiezingen, volgens de grondwet voorzien voor november 2016, ten vroegste midden 2017 zullen kunnen worden gehouden, reageerde hij schamper: “Et alors? Daar zal de hemel heus niet van instorten, hoor!”.

Hij kan het weten, hij speelt al vier jaar verlengingen. Zonder penalty’s.