Waterschaarste alom

Er komen alarmerende berichten binnen van Californië, waar de watervoorraden op een historisch dieptepunt zitten. Op de Sierra Nevada ligt rond deze tijd normaal een dikke laag sneeuw. Nu loop je er door dor gras. Iedereen wordt in zijn waterverbruik drastisch beperkt, behalve de landbouw, die nochtans 80% van het blauwe goud verbruikt.

Het leeuwendeel van de groente- en fruitteelt van de Verenigde Staten komt namelijk uit deze deelstaat. Californië exporteert ook heel wat landbouwproducten. Jerry Brown, de Gouverneur van Californië, stelt: “De opwarming van de aarde is geen vals gerucht. Dat kan ik van hieruit melden. Wij moeten er het hoofd aan bieden en het is erg.” De staat kampt dan ook al vier jaar met de ergste droogte in 1200 jaar.

São Paulo

‘Wereldwijd is 70% van het zoete water bestemd voor de landbouw.’

We zitten met onze Wervelgroep in Zuid-Oost Brazilië, dat al meer dan een jaar geteisterd wordt door extreme watertekorten. Vooral in Groot-São Paulo is het heel acuut.

Wereldwijd is 70% van het zoete water bestemd voor de landbouw. Althans voor een bepaald landbouwmodel dat gestoeld is op zogenaamde efficiëntie en monocultuur.

Deze ‘rechttoe rechtaanlandbouw’ heeft dikwijls irrigatie nodig en heeft een hekel aan bomen. Ik zeg altijd aan de Brazilianen dat ze veel te goedkoop hun grond, water en zonneënergie onder de vorm van soja uitvoeren naar Europa en China. De export van landbouwproducten brengt een overdracht naar het buitenland mee van 112 miljard liter water per jaar.

In een artikel vorig jaar berichtte ik over de wateroorlog tussen São Paulo en Rio de Janeiro. Ondertussen is de spanning alleen maar hoger opgelopen.

Het blijft wel irritant om te constateren dat de consumenten worden aangemaand om bewuster met water om te gaan (wat uiteraard prima is), maar dat nog maar weinig gesproken wordt over de oorzaken van de opeenvolgende crisissen. Er is de massale ontbossing duizenden kilometers hogerop, wat de regenval elders verandert en vooral vermindert, maar ook dichterbij loopt er heel wat mis.

Door de nieuwe boswet, de ‘Código florestal’ van 2012, mag er meer ontbost worden. Wie vóór 2008 bijvoorbeeld de toppen van heuvels ontboste, moet deze permanente beschermingszone niet herstellen. In de wet wordt gestipuleerd dat men vooral rond rivieren en bronnen niet mag ontbossen.

Maar neem nu de streek van Rio Pomba in de Mata Altântica. Veel bergtoppen zijn ontbost, terwijl in de valleien bronnen liggen. Door de geringe regenval van de laatste jaren zijn deze dikwijls uitgedroogd. Nochtans was er 80 jaar geleden een veel langere droogte, maar stonden de bronnen niet zo droog.

Verschil? De toppen van de bergen waren minder ontbost. Het water kon in de bodem dringen en een ondergrondse voorraad opbouwen die de bronnen en rivieren in de valleien voedde. Nu dondert het water op vele plekken meteen van de bergen. Het brengt heel wat erosie mee, wat de bronnen dreigt te verstikken. Bovendien verdwijnt zo het water al te vlug via de rivieren naar de oceaan.

Waterreservoirs en stuwmeren bijna leeg

De mensen hamsteren water in allerlei recipienten op de momenten dat er water uit de kraan komt.

De aanhoudende droogte heeft grote gevolgen. De koffieoogst viel vorig jaar 15% lager uit dan normaal en ook dit jaar zullen de suiker- en sojaoogsten lager uitvallen.

Koffie heeft een tweejarige cyclus, waardoor de oogst van dit jaar al gehypotikeerd is, ook al zou het nu beginnen regenen. 17 van de 18 belangrijkste waterreservoirs staan op een lager niveau dan tijdens de laatste watercrisis, in 2001.

In de deelstaat Rio de Janeiro staan de vier waterreservoirs met ongeveer één procent van hun capaciteit op hun laagste niveau ooit. In honderden steden worden maatregelen genomen om het waterverbruik in te perken. Volgens een recent rapport zou 37% van het Braziliaans leidingwater verloren gaan via lekken of diefstal.

De mensen hamsteren water in allerlei recipienten op de momenten dat er water uit de kraan komt. Uitgerekend wat al jaren bestreden wordt in de strijd tegen de dengue(mug), wordt nu massaal gedaan: water opslaan, waar de muggen hun eitjes in kunnen leggen. De dengheplaag is dan ook terug van weg geweest.

In Brazilië zijn voor dit jaar al 460.000 gevallen geregistreerd; 240% meer dan in dezelfde periode vorig jaar. In totaal vielen er al 132 doden, waarvan 99 in São Paulo. Vorig jaar waren er rond deze periode nog ‘maar’ vijftien doden.

Omdat de meeste elektriciteit in dit immense land vanuit waterkracht wordt opgewekt, komt ook de elektriciteitsvoorziening in gevaar. De meren voor deze stuwmeren staan bijna leeg, met een lagere productie tot gevolg. De elektriciteitsprijzen zijn het laatste jaar bijna verdrievoudigd, wat dan weer sociale ontrust meebrengt.