Slaapzacht, Mijnheer de President

“No hay comida.” Geen eten vanavond. Het kordate antwoord van kokkin Toña verrast de vragende klanten, die beteuterd afdruipen. Toña zakt terug op haar stoel, het moedeloze gezicht verlicht door de paar kaarsen die haar restaurantje rijk is. “Zo kan ik niet koken.” De bijna dagelijkse stroompannes hebben de Ecuadoriaanse economie hard geraakt – in het bijzonder mensen uit de kleine middenklasse, zoals Toña. Door deze en andere onpopulaire maatregelen is de “Revolucion Ciudadana” – Burgerrevolutie, zoals het project van de president heet – druk bezig de steun van deze mensen te verliezen; de waardering voor het beleid is recent gezakt tot onder 40%. Het is ooit anders geweest.

Rafael Correa kwam in 2007 aan de macht als een politieke nieuweling. Als Obama-avant-la-lettre werd hij verkozen op basis van een boodschap van verandering en vernieuwing. Correa had zijn sporen weliswaar verdiend met economische opleidingen in het buitenland (onder meer een Masterdiploma in België), maar had ook als vrijwilliger in de arme Ecuadoriaanse hooglanden gewerkt. Zijn beleid zou net de armsten van zijn landgenoten vooruit gaan helpen. Een nieuwe, revolutionaire grondwet liet niet lang op zich wachten en de torenhoge olieprijzen hielpen Correa om de beloftes ook gedeeltelijk in de praktijk om te zetten: voor alfabetisering, gezondheidszorg en landherverdeling werd geen dollar gespaard. Dezelfde nieuwe grondwet maakte de president ook meteen herverkiesbaar. Zijn critici bestempelen Correa dan ook graag als volgeling van de Venezolaanse president Hugo Chavez en diens socialistisch-autoritaire project. Dat kon echter nooit afbreuk doen aan de brede steun voor de 46-jarige Correa, die algemeen beschouwd wordt als de sterkste Ecuadoriaanse leider van de laatste decennia, Maar aan alle mooie verhaaltjes komt een einde.

Dat de vette jaren voor President Correa voorbij zijn, bleek – net als in het Egypte uit de Oude Testament – op frappante wijze bij uitblijven van de seizoensregens. Een onafgebroken droogte plaagt de hele Andesregio nu al enkele maanden. Naast talrijke akkers en een groot gedeelte van de veestapel, heeft het ontregelde klimaat ook de waterkrachtcentrales in Ecuador droog gezet. De energiecrisis die daaruit voortvloeide, noopte president Correa er zelfs toe om in november de noodtoestand af te kondigen en voorts dagelijks voor het hele land de stekker uit het stopcontact te trekken. De immer populaire Correa ziet zichzelf plots voor onverwachte uitdagingen gesteld. Drie, om precies te zijn.

Een eerste belangrijke uitdaging betreft de binnenlandse oppositie. De nationale stroompannes zijn bijzonder onpopulair, in het bijzonder bij de ondernemende middenklasse in en rond de hoofdstad Quito – en die vormden net de ruggegraat van Correa`s verkiezingsoverwinning. De president zei eerst dat de crisis “binnen de 10 dagen” zou bedwongen zijn, vervolgens “voor Kerstmis” en daarna “mogelijk in februari”. Einde december kondigden de Ecuadoriaanse ondernemers van hun kant aan dat hun verliezen boven het miljard dollar gestegen waren. Intussen is ook in Ecuador de economische crisis gearriveerd,  met verontrustende werkloosheidscijfers en een krimpende ecnomie tot gevolg. Ook de inkomsten uit de olie-export zijn opgedroogd vanwege de dalende prijzen op de wereldmarkt. In oktober legden wijdverspreide protesten van leraars en indianen de hele natie plat en met de binnenlandse pers is de president al geruime tijd in oorlog. Nu moet Correa dus ook robbertjes gaan uitvechten in wat zijn eigen thuisbasis heet te zijn – Quito. Analisten wachten in spanning af hoe de temperamentvolle costeño dat op diplomatische wijze zal aanpakken.

Maar de energiecrisis heeft niet enkel gevolgen binnen de eigen grenzen. Terwijl Ecuador dankzij de toevloed aan oliedollars tot voor kort een relatief zelfstandige koers kon varen, is dat nu niet langer het geval. De droogte heeft op pijnlijke wijze duidelijk gemaakt hoe afhankelijk het land van de evenaar nog steeds is van zijn grote buren én de wereldmachten.  Ecuador siddert collectief bij de idee dat Colombia of Peru hun onafgebroken stroomleveringen onderbreken, en ook de schenking van vijf miljoen zaklampen uit Venezuela is cruciaal. Los daarvan maken de groten der aarde graag gebruik van de situatie om hun diensten aan te bevelen. Einde oktober bezocht President Correa Moskou, om er verschillende akkoorden te ondertekenen op vlak van defensie en handel. Russische ondernemingen zullen Ecuador helpen bij de bouw van nieuwe waterkrachtcentrales. Over diezelfde centrales werd ook gepraat met Iran, in november op bezoek in Quito. Leningen zijn intussen al onderweg. Het was aanschuiven eind vorig jaar voor het presidentieel paleis in Quito want ook de VS maakte zijn opwachting met een kant-en-klaar akkoord voor handelssamenwerking en zelfs China landde in de Ecuadoriaanse hoofdstad met geld voor waterkrachtcentrales en andere ontwikkelingsprojecten. Ondertussen denkt Correa grondig na over een eventuele erkenning van de afvallige Georgische deelrepublieken Abchazie en Zuid-Ossetië,  steun voor Irans ambitieuze kernprogramma en de opening van Ecuadoriaanse olievelden voor Chinese firma´s. Niets voor niets – afwachten welke prijs Correa bereid is te betalen voor (welke) buitenlandse vrienden.

Een derde en laatste dilemma dat de aanhoudende droogte op het Ecuadoriaanse politieke toneel heeft neergezet, is dat van het milieu. Regeringsfunctionarissen wijzen graag op de opwarming van de aarde, maar geven meteen ook toe dat ontbossing een belangrijke factor is in de huidige klimaatscrisis. Ook op dat vlak wordt van Correa een krachtdadig antwoord verwacht. Een eerste aanzet daartoe is het zogenaamde plan “ITT-Yasuni”. In het Yasuni-reservaat in de Ecuadoriaanse Amazone zitten tonnen olie onder de grond – de Ecuadoriaanse overheid wil nu de internationale gemeenschap laten betalen om die er níet uit te halen. Dat vermindert de toekomstige wereldwijde CO2-uitstoot (door het niet verbranden van die olie) gevoelig en is dus een optie voor de rijkere landen in hun gevecht tegen de opwarming van de aarde. Het geld zou gaan naar de bewaring van natuurgebieden in Ecuador, dat meteen ook een belangrijk deel van zijn bosrijk terrein redt. Het plan klinkt eenvoudig, maar is toch niet meteen vanzelfsprekend. Twee jaar na de lancering van het project heeft enkel Duitsland een voorzichtige steun toegezegd. 

President Correa komt rond deze tijd dus voor een drievoudige vuurproef te staan – dilemma`s op vlak van zowel binnenlands, buitenlands als milieubeleid. Dat wordt in Quito elke dag opnieuw pijnlijk duidelijk als rond 18 uur onherroepelijk het licht uitgaat. Op donkere maar slapeloze winternachten als deze kan de president dan ook enkel met heimwee terugdenken aan de malse regens van zijn eerste twee regeringsjaren.