Ze hadden gewaarschuwd

Het was 14 november toen ik vertrok. De lage wisselkoers van de Euro in Miami wekte mijn argwaan en katapulteerde me meteen terug in de Europese realiteit. Er waren aanslagen geweest in Parijs. Veel details waren er nog niet bekend. Toch hier niet. In een concertzaal zouden er bommen geëxplodeerd zijn. Hier was het stil. 

De volgende uren en dagen zou er beetje bij beetje meer informatie vrijkomen over de tragische gebeurtenissen. Terroristische aanslagen waren het geweest. En ‘ze’ voelden de angst over de grens naderen.

In Brussel werden veiligheidsplannen opgesteld. Militairen patrouilleerden in de straten. Openbare gebouwen en plaatsen werden tijdelijk afgesloten. Wereldwijd volgden er steunbetuigingen voor Parijs. Naar analogie met Je suis Charlie, was plots iedereen een beetje Parijs. Maar ook voelde iedereen het gevaar tot in zijn eigen achtertuin naderen. 

Als het regent in Parijs…

Elk land beleefde de aanslagen anders en toch gelijkaardig. Angst en onbegrip. Steun en medeleven. De vraag die we onszelf en elkaar stelden, was hoe onze verschillende landen met de dreiging zouden omgaan. Wat waren de kansen op nieuwe aanslagen? Hoe, waar en wanneer? En wat zouden ze kunnen doen om die te voorkomen? Het was vooral speculeren met een oceaan tussen ons en Europa in. Het lag ons nauw aan het hart.

‘Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel.’

De reis ging verder en de tijd verstreek. We hoorden hoe het dreigingsniveau werd opgetrokken en weer verlaagd werd. Hoe de burgers angsten doorstonden. Hoe het leven ook rustig verder ging. Misschien niet voor iedereen. Algauw besloten we dat de tijd voor een aanslag in Brussel nog niet gekomen was. Met de nadruk op nog niet. De risicofactoren waren groot, maar de wonde van Parijs was nog te vers. 

Ooit leerde een geschiedenisleraar me een universele wet in de geschiedenis van Belgie: als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel. Ik hoopte op kleine druppels, maar voelde al nattigheid.

We konden niet inschatten hoe de situatie in België was, hoe de angst moet geleefd hebben onder de bevolking of net niet. Maar een ding leek ons logisch – vanop afstand dan toch – pas als het dreigingsniveau naar beneden ging, zou er een nieuwe kans komen. Het leek ons logisch. Maar wie waren wij. 

Stilte voor de storm

Kerst kwam eraan en we vreesden pure lafheid. Een tijd dat mensen verenigd waren, een tijd van gezelligheid en feestvreugde. Een tijd van lage waakzaamheid. Nieuwjaar volgde met al haar massa-evenementen, dronken feestvierders en vuurwerk. We keken toe met argusogen. Stilzwijgend, maar met de sluimerende angst dat het nu wel eens…

We zwegen. Sommige woorden verdienen het niet uitgesproken te worden. Maar ook deze tijd van het jaar ging voorbij. Het werd stil aan de overkant van de oceaan. Stiller toch dan tevoren. Het nieuws sluimerde weg. Net zoals de angst.

Toen werd het Pasen. Bijna toch. Voor sommigen nooit meer. Het was vroeg in de ochtend en ik kreeg een onheilspellende sms om niet naar Brussel te komen. Er was iets niets pluis. Ik vreesde meteen het ergste. Ik schakelde mijn wifi in en mijn gsm explodeerde berichtjes. Zin na zin kwam de gruwelijkheid binnen. 

Explosies. In Zaventem. In de metro. Mensen verloren hun benen, hun armen en een dertigtal zelfs hun leven. Een stofwolk rees op over de plaats van de ramp, een stofwolk vulde mijn gedachten. Tussen de tranen door zocht ik naar nieuwsbronnen. Mijn gsm, de televisie, internet. En terwijl de puzzelstukken samenvielen, viel mijn wereldbeeld van haar voetstuk. 

De Stad der Blinden

De mens in al zijn barbaarsheid. Obama die oorlogstaal spreekt terwijl hij Cuba bezoekt, Hollande die zijn medeleven betuigt, en de hele wereld in rep en roer. Mensen rennen voor hun leven, angst in hun ogen, woede, verdriet. Onmacht. Saramago’s Stad der Blinden wordt zichtbaar in dit pure overlevingsinstinct van de mens. De angst die het beest in ons doet ontwaken. 

Ik tril op mijn benen. Niet alleen omwille van de aanslagen hier en nu, maar ook voor de gedachte aan de toekomst. Aan de wereld waar we naartoe gaan.

Hoe had dit voorkomen kunnen worden? We zoeken zondebokken. We wijzen schuldigen aan. We willen meteen represailles: wraak om de wrok te stillen. Maar wat baat dat, wanneer er telkens weer nieuwe mensen zullen opstaan wanneer hun voorgangers in de terreurstrijd verloren zijn. Hen opvolgen, de strijd verder zetten. 

Op zoek naar de wortels van de ontwortelden

Kunnen we niet even de strijdbijl begraven. Alleen maar omdat je je nooit mag verlagen tot de wapens van je vijand. Omdat geweld met geweld oplossen geen constructieve oplossing is. Zeker niet op lange termijn. Is dat niet wat de geschiedenis al lang heeft uitgewezen? De ontsteking van een lont, zet een kettingreactie in gang. Op de eerste explosie volgt een reeks. Totdat het vuur dat de lonten branden doet gedoofd is. 

Kunnen we daar niet op zoek naar gaan? In plaats van wapens en nog meer geweld in de strijd te gooien en in plaats van angst te doen oplaaien? Kunnen we niet op zoek gaan naar de oorzaak van deze ontwikkeling? De diepste wortels van de storm die we vandaag oogsten? Symptomen van een ziekte vallen tijdelijk te bestrijden met medicatie. Maar zolang de oorzaak niet weg is, keren de symptomen terug. Steeds erger. 

Omdat de symptomen toenemen, moet ook de medicatie worden opgevoerd. Maar de patiënt blijft ziek, hoogstens tijdelijk verdoofd door de medicatie. Maar er verandert niets aan de kern van het probleem. Totdat hij op een dag ontwaak en beseft dat de ziekte zijn lichaam overmeesterd heeft en medicatie niet langer baat.

Solidariteit en verbondenheid

Willen wij daarop wachten? De ziektes van onze tijd bestrijden met wapens en terreur, met angst en macht? Of willen we op zoek gaan naar de oorzaak van deze ontwikkelingen, diep in onze geschiedenis en in onze boezem tasten op zoek naar de remedie? Op zoek naar een betere samenleving tout court, waarin verbondenheid en solidariteit het enige preventieve middel zijn om een samenleving bijeen te houden. Om te verhinderen dat buitengesloten elementen zich een gewelddadige weg naar binnen banen. 

Laten we de zieke niet nog zieker maken. Laten we elkaar helpen. Elkaar een hand reiken in plaats van onze rug. Laten we solidair zijn en verbondenheid creëren in plaats van angst en egoïsme. Laten we bewijzen dat we verlichte wezens zijn. Wezens die de ratio prefereren boven oerdriften. Laten we de beslissing over leven en dood niet in elkaars handen leggen, maar net de handen in elkaar slaan om onze levens menswaardig te leven. Overal ter wereld. Te allen tijde.