Zelfdoding bij boeren: een epidemie?

De eerste dag wil zeggen: reizen vanuit het geteisterde Brussel met zijn gekwetste luchthaven, via Lissabon en Brasília naar Cuiabá. Van het beslissingscentrum in de Europese Unie (Brussel), via het beslissingscentrum van Brazilië (Brasília) naar de epicentrum van de sojastaat Mato Grosso (Cuiabá).

Brussel is een gewond dier na de aanslagen van 22 maart 2016 in de luchthaven en in de metro, vlak bij de vier machten van de Europese Unie: de EU-Commissie, de EU-ministerraad en het Europees Parlement. Vier? Ja, de bom ontplofte ook in de buurt van de tientallen lobbykantoren van Monsanto, Mercedes, de Europese Mengvoederindustri, etc.

Omwille van de overdreven veiligheidsmaatregelen sinds de aanslagen moeten we om 3 u 20 in Zaventem zijn om om 6u20 het vliegtuig te kunnen nemen. Gelukkig zijn er Simon en Katrien die mij met een geleende auto brengen, want treinen rijden op dat uur nog niet. We drinken een koffie in de Exki, een keten die pretendeert biologisch te zijn. 

Wat trekt er meteen onze aandacht? Er ligt een stapel exemplaren van het weekblad ‘Politico’, een blad dat nieuws brengt over het reilen en zeilen in de Europese Unie. In relatie met de globe. Tot mijn niet geringe verbazing staat op de cover een fotoverslag aangekondigd van het massale verschijnsel van zelfdoding bij Franse boeren. Het is algemeen geweten dat in India duizenden boeren de hand aan zichzelf slagen, maar is de wanhoop in de Europese Unie dan ook zo groot? In Frankrijk dus, maar ook – verborgen – in België. 

Twintig jaar geleden probeerden we met Wervel en een boerensyndicaat hierrond actie te ondernemen: zelfdoding bij serrehouders (toen vooral tomatenkwekers). Het is dus niet zo nieuw, maar wel een groot taboe. Zo belde me in die tijd ook een anonieme champingnonkweker uit West-Vlaanderen. Enkele dagen later was het zo ver: dood. Het is nog altijd een wond in mij, als ik aan de man denk.

Zou de wanhoop hier ook zo groot worden, dat boeren individueel voor de dood kiezen?

De getuigenissen van de Franse boeren grijpen naar de keel. Ze deden allen pogingen tot zelfdoding, vooral in de diepe zuivelcrisis van 2009. Het fotoverslag gaat over hen die uiteindelijk overleefden én ter nagedachtenis van de velen die gingen. Wat moet er nu bij die mensen omgaan, nu de melkprijs anno 2016 op een historisch dieptepunt staat? In Frankrijk. In Duitsland. In België. In Roemenië. In … En dat uitgerekend door de dodende politiek van de Europese Commissie en het efficiënte lobbywerk van de Europese zuivelexportbelangen!

En…hoe gaat het nu de boerenlandbouw in Brazilië vergaan, na de recente staatsgreep-zonder-wapens? De nieuwe rechtse regering heeft meteen de verworvenheden van de laatste dertien jaar terug gedraaid, o.a. het MDA (Ministério de Desenvolvimento Agrário/ Ministerie van Agrarische Ontwikkeling) werd meteen ontmanteld. Benieuwd hoe de boeren en boerinnen met hun sociale bewegingen hier gaan op reageren.

Zou de wanhoop hier ook zo groot worden, dat boeren individueel voor de dood kiezen? Of hebben ze hier nog meer verbondenheid en collectiviteit om deze crisis te boven te komen? Wat zal mij deze weken allemaal toevertrouwd worden in de oases van agro-ecologie en hoop.

Het weekend dat ik vertrek organiseert ‘Krachtboer’ met de bekende kok Kobe Desramault een boerenfestival in Dranouter.  Wervel en Boerenforum zetten er mee hun schouders  onder. De happening wordt aangegrepen om vauit het netwerk Transitie Middenveld met 15 organisaties ‘Voedsel Anders’ op te richten. Landbouw- en voedselorganisatie moéten anders. Dat is duidelijk en wel aan beide kanten van de oceaan.

Om niet langer voor de dood, maar voor het leven te kiezen.