Pacificatie uit zwakheid of superioriteit? Neem het leger in acht.

Het lijkt erop dat Iran haar anti-Westerse en militaire houding officieel achter zich heeft gelaten. Zonder succes hadden de 5+1 groep en Iran jaren met elkaar onderhandeld over het kernprogramma. Voor paranoïde Westerse regeringen leek het erop alsof Iran voor de atoombom ging. De nieuwe regering in Teheran heeft met de onderhandelingen in Genève echter al overtuigend laten zien dat dit niet zo is. De neutralisering van Irans militaire houding gaat nog verder. Enkele weken geleden vertrok een groep Iraanse diplomaten naar de Golf Staten en Saudi Arabië. Het doel van de reis was om deze landen van Irans vredelievende intenties op regionaal gebied te overtuigen. Op revolutionaire en verrassend eigenzinnige wijze werd de regionale competitie met Saudi Arabië opzij gezet om een veiliger Midden Oosten te creëeren.

Voor sommige Westerse politici lijkt het alsof de sancties Iran tot de onderhandelingstafel en tot pacificatie hebben gedwongen. Voor Iran is het omgekeerd: superioriteit en macht zorgde ervoor dat ze de status quo omkeerden. Hoe belangrijk is het leger in Iran en voor dit Iraans superioriteitsgevoel? De laatste dagen speelt er zich een interessant toneel af dat licht schijnt op dit onderwerp.

Controversiële opmerkingen

De oorsprong is een toespraak die Mohammad Javad Zarif, de Minister van Buitenlandse Zaken, voor studenten van de Universiteit van Teheran gaf. Tijdens de vragenronde gaf een lid van de Basidj, de religieus-militaire militia, kritiek op het nucleair akkoord. Zarif reageerde krachtig en zei dat het volgende. “Ik moet zeggen dat Westerlingen niet bang zijn van onze vier tanks en raketten. Ze zijn bang van het volk. Dacht je echt dat Amerika, dat met één bom ons hele militaire systeem kan platleggen, bang is van ons leger ? Is het echt vanwege ons militaire systeem dat Amerika niet aanvalt? […] Welke bronnen claimen dit? De hervormingsgezinde studenten hadden hun scherp antwoord klaar. Ze riepen afkeurend: “Keyhaan!” (de invloedrijke conservatieve en anti-Westerse krant in Iran).

Het leger praat terug

Maar deze uitspraken zijn buiten de macht de twee belangrijkste afdelingen binnen het leger gerekend. Onmiddelijk reageerden militaire en conservatieve instanties, zoals Keyhaan zelf, dat Zarif de militaire macht van het land kleineerde. De Revolutionaire Garde, de elite en religieuze legertak, en de Basidj, de militia, ontkenden krachtig dat het met gemak door de Amerikanen uitgeschakeld zou kunnen worden. Uit de reacties van militaire leiders werd duidelijk dat leger en voornamelijk deze twee afdelingen heel anders tegen de situatie aankijken. Mohamad Reza Naqdi, hoofd van de Basidj, verklaarde dat ‘sommigen’ foute militaire informatie aan Amerika doorgaven en dat “Amerika  beter haar militaire informatie van mensen zoals ik zou krijgen, in plaats van politieke ambtenaren.” Hij gelooft ook dat de Verenigde Staten niet aanvalt vanwege haar besef dat Iraanse raketten superieur zijn, Amerika “grote economische problemen” en een gebrek aan “interne eenheid” heeft. Daarbovenop beweerde Mohamad Ali Djafari, hoofdcommandant van de Revolutionaire Garde, dat Irans militaire macht Westerse landen tot de onderhandelingstafel heeft gebracht. Dit staat in duidelijk contrast met de woorden van Zarif, die benadrukt dat juist het Iranese volk dit heeft volbracht. Daarna zei Djafari dat “vijanden” maar beperkte kennis over Irans wapenvoorraden hebben en dat ook in Iran maar weinigen van de precieze locatie en hoeveelheden afweten.

Ten laatste, het hoofd van het parlement, Ali Larijani, beweerde dat de onafhankelijkheid van een land in rechtstreekse verbinding staat met haar “zelfverdedigingsmacht.” Hij zei: “we geloven niet in zelfverdediging met nucleaire wapens, maar in de kracht van religieus correcte verdediging.”

Het leger, en daarin met name de Revolutionaire Garde en de Basidj, speelt dus een belangrijke rol in Irans gevoel van onafhankelijkheid. Het normale leger heeft over de jaren een aanzienlijk deel van haar macht en financieel budget aan de Revolutionaire Garde en de Basidj overgegeven. Deze twee instituties hebben hun macht succesvol verankert in het politiek systeem. Al na een paar dagen was Zarif gedwongen op zijn Facebook-pagina een verontschuldiging aan te bieden. Hij schreef dat hij nooit had bedoeld het leger belachelijk te maken of te kleineren. Analyses van de onderhandelingen en de mogelijke toekomstige rol van Iran in het Midden Oosten en in de wereld moeten hiermee rekening houden.