"Auto is gevaarlijkste vervoermiddel"

Koppen die de wereld op hun kop zetten. ‘Fiets is gevaarlijkste vervoermiddel voor kinderen.’ was vanochtend de hoofdtitel in vele Vlaamse kranten (bv. NieuwsbladKnack). De Morgen ging nog verder met ‘Fiets 63 keer zo gevaarlijk als meerijden in auto van ouders’. Waarom berichten de klassieke media deze cijfers op zo’n stigmatiserende manier voor fietsers?

De cijfers worden louter en alleen geïnterpreteerd vanuit de rol van het slachtoffer en men schept de illusie dat enkel het slachtoffer verantwoordelijkheid draagt bij een ongeval. De onderliggende boodschap luidt dus eigenlijk ‘Ouders, breng je kinderen met de auto naar school, dat is veel veiliger dan hen te laten fietsen.’

Waarom berichten de klassieke media deze cijfers op zo’n stigmatiserende manier voor fietsers? De suggestie om nu allemaal snel in de veilige auto te kruipen, lijkt net enorm contra-productief voor de verkeersveiligheid. We gaan in drie posts (deel 2; deel 3) op zoek naar antwoorden en verduidelijking.

BIVV rapporten

Als je de rapporten van het BIVV erbij neemt, is het niet verbazend dat de media deze conclusies communiceren. Vaak staan er in de rapporten twee zaken centraal_ de omstandigheden van het ongeval (weer, tijdstip, week of weekend, maand ,…) en de slachtoffers (wie zijn ze, welk vervoersmiddel gebruikten ze en waarom waren ze daar?). Ter illustratie hiervan nemen we het meest recente rapport van BIVV (2012) erbij:

De andere tabellen splitsen de gegevens verder uit en blijven dus enkel op deze thema’s focussen. De analyse in het rapport is een weerspiegeling van deze cijfers.

De cijfers van de tegenpartij, oftewel de ‘opponent/ botsings-partner’ (kwestie van het woord verantwoordelijke te vermijden), zijn daarentegen quasi nergens te vinden. Er is enkel een botsingsmatrix, die in kaart brengt wie bij welke ongevallen betrokken was (zonder onderscheid slachtoffer/dader). In de analyse wordt hier één subparagraaf aan besteed. De passage gaat als volgt_

Bij de overgrote meerderheid (83%) van de ongevallen is een auto betrokken. Bij 26% gaat het om botsingen tussen twee auto’s (…) en bij 12% om botsingen tussen een auto en een fietser. In totaal is bij bijna 1 op de 5 botsingen een fietser betrokken en bij bijna 1 op de 10 een bromfietser (10,6%) of voetganger (10,1%).

Deze cijfers geven wel geen enkele indicatie hoe gevaarlijk je zelf bent als automobilist, fietser of voetganger voor anderen in het verkeer. Enkel dat het misschien in die auto toch niet zo leuk toeven is als kranten je willen wijsmaken. Ja, fietsers, bromfietsers en voetgangers zijn ook vaak betrokken in ongevallen, maar vermoedelijk vaker als slachtoffer dan tegenpartij.

Wie veroorzaakt toch die ongevallen?

Elders dan maar zoeken naar de cijfers. Twee rapporten geven iets meer duidelijkheid. Een recent voetgangersrapport (2014) en een ouder fietsersrapport (2009) maken wel melding van de tegenpartij.

In het voetgangersrapport staat één tabel die het verhaal van de andere kant vertelt en de tegenpartij aanduidt. Bij voetgangers zijn personenwagens het grootste gevaar. Maar liefst 65% van de ongevallen wordt door auto’s veroorzaakt. Tel je al het gemotoriseerd vervoer samen, dan zijn zij samen betrokken bij 85% van de voetgangersongevallen.

Voor de rest is dit rapport in hetzelfde bedje ziek als de algemene rapporten. Het slachtoffer staat centraal. Zo kan je er eenvoudig in terugvinden hoeveel slachtoffers er vallen binnen en buiten de bebouwde kom, de leeftijden, locatie, … met conclusies als deze_

Het risico bij voetgangers op zware of dodelijke verwondingen ligt 8,7 maal hoger dan bij autobestuurders. Wat de leeftijd betreft is het relatieve risico bij voetgangers het grootst bij de jongste leeftijdsgroep van 6 t.e.m. 14 jaar en bij de oudsten, de 75-plussers. Hun risico is respectievelijk 2 en 3 maal groter dan het gemiddelde risico voor voetgangers (BIVV, 2013).

Nergens een gedetailleerd overzicht van de gevolgen van de vernoemde voetgangersongevallen. Hoewel fietsers 11% van de ongevallen veroorzaken met voetgangers, is het moeilijk in te beelden dat ook 11% van de dodelijke ongevallen door hen veroorzaakt worden. Maar die cijfers worden niet vermeld, dus het is een beredeneerde veronderstelling.

Wat met fietsers?

Na lang speuren vonden we toch nog andere cijfers. In een fietsersrapport uit 2009 (!) staan opgesplitste cijfers.  Het hoofdstuk ‘Risico van fietsen’ zet ook direct de toon. Met deze titel wordt hier eigenlijk al aan framing gedaan.

Ook de manier waarop statistieken in grafieken worden gegoten is zeer verwarrend. Er wordt vaak gewerkt met afgelegde kilometers als maatstaf. Dat is uiteraard bijzonder onduidelijk want een wagen legt vele malen meer kilometers af dan fietsers of voetgangers. Dit geeft bijvoorbeeld deze bizarre grafiek_

Je zou bijna de indruk krijgen dat je compleet geschift moet zijn om als voetganger buiten te komen. Je risico ligt schijnbaar bijna 10x hoger… Een latere statistiek en grafiek verduidelijken de cijfers gelukkig. Enkel als motorrijder loop je in België eigenlijk een buiten-proportioneel risico.

Toch blijft het rapport ook verder de bizarre ‘afgelegde reizigers km’ hanteren. Gelukkig is er één statistiek die de ruwe cijfers geeft. In 2007 veroorzaakten namelijk twee fietsers een dodelijk ongeval (dit kan ook bijvoorbeeld een dodelijke val zijn); automobilisten waren verantwoordelijk voor 312 doden.

Zelfs als je de verplaatsingspercentages in rekening brengt is het overduidelijk dat de wagen vele malen gevaarlijker is dan de fiets. Anders beweren is gewoon onzin. Het rapport besluit als volgt_

We kunnen (…) stellen dat “hoewel fietsen als gevaarlijk kan bestempeld worden, fietsers zeker niet gevaarlijk zijn.”.

Conclusie: slachtoffers maken headline

Dit artikel kwam er als reactie op de nieuwsberichten rond de veiligheid van fietsen. Tijdens de zoektocht naar andere data om te bekijken hoe gevaarlijk iemand zelf is voor anderen in het verkeer, was het ontstellend om vast te stellen hoe moeilijk dit te achterhalen is.

Slachtofferprofielen vind je zonder problemen. Er zijn nog net geen statistieken waar slachtoffers ingedeeld worden per oogkleur en seksuele oriëntatie, maar over de daders is dus quasi niets terug te vinden.

Het mag dan ook niet verwonderen dat veel media de feiten in een zeer beperkt kader geven. De ondertoon is steeds_ ‘Het slachtoffer is verantwoordelijk, want hij is bepalend voor alle parameters die we kennen.’ Alsof je iemand een verkiezingsnederlaag toeschrijft omdat hij 1m73 is en graag koffie drinkt. ‘Blaming the victim’ m.a.w. en dit door het BIVV, het instituut dat net voor alle weggebruikers moet opkomen. Hoog tijd dus om ook de andere kant van het verhaal te vertellen. Dit lees je in het tweede deel uit deze reeks.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.