Donuts in Davos

Op donderdagavond 11 januari kwam Kate Raworth op uitnodiging van denktank Oikos spreken voor een uitverkochte Campo Nieuwpoort in Gent. De afvallige economiste - zo noemt ze zichzelf - presenteerde er haar boek Donut Economie, dat recent in Nederlandse vertaling is verschenen bij uitgeverij Nieuw Amsterdam.

De docente aan Oxford University zette een begeesterend betoog uiteen over de vereenvoudiging van de economie. Ze doorliep het rijtje klassieke economisten - van Adam Smith over John Stuart Mill tot John Maynard Keynes en Milton Friedman. Met de flair van een geoliede TED-talkster duidde ze haarscherp waarom de 19de- en 20ste-eeuwse economische schema’s en voorstellingen van vraag, aanbod en groei hopeloos gedateerd zijn. Haar doel: de oude schema’s, grafieken en tekeningen die in het hoofd van elke economiestudent genesteld zijn, vervangen door relevante, 21ste-eeuwse modellen.

Waar is in de huidige modellen plaats voor gemeenschappen, gedeelde goederen, zorg, welzijn en een gezonde natuur?

Want het is broodnodig om de economische wetenschap te herdenken, argumenteert Raworth. Waar is in de huidige modellen plaats voor gemeenschappen, gedeelde goederen, zorg, welzijn en een gezonde natuur? Terwijl dat allemaal begrippen zijn die essentieel zijn voor een goeddraaiende economie. Geen economie zonder kinderen die worden grootgebracht, stelt ze, geen goed functionerende arbeiders zonder een basis van niet-valoriseerbare cultuur, vriendschap of band met de natuur. Economie is breder dan consumeren, groei en arbeid, betoogt ze.

Raworths alternatief is een model in de vorm van een donut. Een brede hoepel met een gat in het midden. De donut zelf is de ‘veilige en rechtvaardige’ zone waar mensen in kunnen floreren. Aan de binnenkant van de donut, onder de ‘sociale bodem’, bevinden zich de basisbehoeften die elke mens nodig heeft - onder andere sociale en gendergelijkheid, voedsel, vrede, energie, onderwijs. Aan de buitenkant van de donut bevindt zich het ecologische plafond waar een economie rekening mee moet houden om op lange termijn te kunnen blijven bestaan - de gevaren daar zijn andere aantasting van de ozonlaag, tekort aan vers water, verzuring van de oceanen of klimaatverandering.

Doelen centraal

Het doel van de economie, zo stelt Raworth, is om ervoor te zorgen dat elk individu in die veilige middenzone terechtkomt. 

Wat willen we in essentie bereiken? Groei voor het BNP, of welzijn voor zo veel mogelijk planeetbewoners?

En dat is Raworths sterkte in het economisch debat. Waar 20ste-eeuwse economen er al te vaak vanuit gingen dat de economie een wetenschap is met wetmatigheden, waar groei een conditio sine qua non was voor algemeen welzijn, stelt Raworth doelen centraal. Wat willen we in essentie bereiken? Groei voor het BNP, of welzijn voor zo veel mogelijk planeetbewoners?

Raworth argumenteert voor het laatste. Wat ze zegt is niet nieuw, maar ze brengt veel theorieën samen in een overzichtelijk model, met als effect dat, wanneer je het één keer goed hebt bestudeerd, de klassieke economische wetenschap zijn evidentie helemaal kwijt is. Binnen een dikke week reist Raworth naar Davos, waar ze haar donutmodel uit de doeken gaat doen bij de economische beleidsmakers van de wereld op het World Economic Forum. Benieuwd welke lekkernijen er op tafel gaan liggen bij het uittekenen van de economische krijtlijnen van het volgende jaar. Misschien een rond gebakje met een gat in?