Invloed van megatrends op milieu in Vlaanderen

Recent stelde het MIRA team van de Vlaamse Milieumaatschappij haar rapport‚ Megatrends: Ingrijpend, maar ook ongrijpbaar?’ voor. De ambitie ervan was om na te gaan hoe mondiale megatrends in de toekomst een invloed kunnen uitoefenen op het milieu in Vlaanderen. 

De studie bestond uit een literatuuroverzicht gevolgd door een reflectie in een reeks van panels met experts. Het door de VMM gepubliceerde rapport laat een aantal interessante inzichten uit het desktopwerk onvermeld. Een apart te consulteren technisch achtergrondrapport biedt meer inzicht in hoe de VMM assessment tot stand is gekomen.

Zes megatrends

Als referentie fungeerde een verkennende megatrendstudie uit 2010 van het European Environmental Agency (EEA). Die wordt op dit eigenste moment geactualiseerd. Het EEA identificeerde elf megatrends die gegroepeerd werden in vijf clusters (ecologie, economie, maatschappij, technologie, en governance). VMM-MIRA liet de inzichten uit het EEA rapport bijkomend toetsen door tien recent gepubliceerde megatrendstudies. Hiervoor werd onder andere een visualisatieplatform gebouwd dat op basis van een syntactische analyse van de in totaal elf rapporten liet zien in welke mate de verschillende assessments mekaar inhoudelijk oversneden.

 Via deze vergelijkende analyse werden uiteindelijk zes megatrends bepaald_ veranderende demografische evenwichten, versnelde technologische ontwikkelingen, toenemende tekorten aan grondstoffen en hulpbronnen, toenemende multipolariteit in de samenleving, klimaatverandering en toenemende kwetsbaarheid van systemen.

 Mijnenveld met samenhang

Vervolgens werd een beknopt, kwalitatief systeemmodel ontwikkeld dat de samenhang tussen deze megatrends liet zien. Het model was ook nuttig om te redeneren over de impact van de megatrends op het Vlaamse milieu. Het is evident dat hier rekening moest gehouden worden met talrijke onzekerheden. Die inzichten werden dan gesynthetiseerd in omvattende fiches. Het zijn die fiches die dan aan de experts werden aangeboden voor reflectie en debat.

De VMM studie maakt duidelijk dat het onderzoek naar megatrends een analytisch mijnenveld is. Om te beginnen is het lastig om af te palen wat door een megatrend precies wordt omvat. De thematische benadering (technologie, maatschappij, etc.) die uit de EEA studie werd overgenomen, zorgt voor weinig verrassingen en heeft ook conceptueel haar limieten. En zoals gezegd wordt het extrapoleren van megatrends naar de toekomst bemoeilijkt door grote onzekerheden en talrijke interacties. De ontwikkeling van toekomstscenario’s zou eventueel toelaten om die onzekerheden op een rigoureuze manier in kaart te brengen.

Hoe dan ook is de VMM studie een primeur voor Vlaanderen. Zelfs internationaal kan de studie als een voorbeeld gelden. Benieuwd hoe VMM-MIRA dit nu gaat gebruiken om het Vlaamse milieubeleid slagkrachtiger te maken.

https://www.youtube.com/watch?v=3JZbh5n4Tjo