Red de omgevallen bomen in het bos

Een gedegradeerd bos herstellen is moeilijk als we te lang wachten om in te grijpen. Dat merkt bosecologe Sybryn Maes in haar onderzoek naar de veerkracht van bossen. Zouden de oplossingen die we nodig achten voor succesvol herstel van onze bossen ook van toepassing zijn op ons, op mensen? Kunnen we, parallel met het bos, onze eigen weerbaarheid herstellen?

Binnen ons onderzoeksproject in de bosecologie hielden we vorige week een “Resilience workshop”. Resilience is jargon voor veerkracht, weerstand, weerbaarheid, elasticiteit. In de workshop kwam een groep experten samen om te bespreken hoe we bossen, die ernstig gedegradeerd zijn door bijvoorbeeld vervuiling of houtkap, kunnen laten herstellen.

Een gedegradeerd bos oogt en functioneert helemaal anders dan een gezond, intact bos. Zo kunnen bijvoorbeeld jonge en oude bomen verdwenen zijn. Ook de bovenste bodemlaag en het verkoelende bosklimaat kan verstoord zijn.

Naast het gebrek aan zorg voor onze bossen hebben we te lang te slecht voor onze mensen gezorgd.

Meer en meer studies wijzen erop dat we dergelijke bossen enkel nog kunnen herstellen met geïntegreerde strategieën. Dat wil zeggen dat we méér moeten doen dan het minimum, dat we meerdere herstelinterventies moeten combineren op hetzelfde moment. Slechts door te combineren zien we langetermijnsuccessen in ernstig gedegradeerde bossen.

De factoren die de degradatie veroorzaken moeten we sowieso verminderen, of beter nog, stopzetten. Maar we moeten ook actief jonge boompjes en planten beschermen, en weloverwogen omgaan met de boomsoortkeuze, het tijdstip en de locatie van planten. Daarbij moeten we rekening houden met toekomstige klimaatscenario’s.

En zelfs dat is niet genoeg. We moeten ook actief gedegradeerde klimaat- en bodemeigenschappen, zoals waterinfiltratie, zien te herstellen.

Systeemcrash

Hierin zie ik een leerrijke parallel in voor wat er nodig is voor een succesvol herstel van de mentale systeemcrash waarin onze samenleving zich bevindt. Naast het gebrek aan zorg voor onze bossen hebben we te lang te slecht voor onze mensen gezorgd.

Dat vertaalt zich in een ondergang van de maatschappelijke weerbaarheid. Zoals de bomen in onze bossen bezwijken aan druk in de vorm van ontbossing en vervuiling, bezwijken ook steeds meer mensen. Ze lijden onder een te hoge prestatiedruk in werk en leven, zijn vatbaar voor dodelijke virussen, krijgen een klimaatdepressie, noem maar op.

De vloek van het perfectionisme in een imperfecte wereld eist onnoemelijk hard zijn tol.

De vloek van het perfectionisme in een imperfecte wereld eist onnoemelijk hard zijn tol. Helaas valt zo’n trage, subtiele afbraak van onze weerbaarheid veel minder op dan plotse veranderingen. Denk maar aan de metafoor van de gekookte kikker. Dagelijks verliezen we veel te jonge mensen aan zelfdoding. We horen over torenhoge cijfers over depressie en burn-out, maar kunnen er niet bij stilstaan. Het leven raast nu eenmaal door aan een gekkentempo.

Als we onze mentale weerbaarheidscrisis willen aanpakken en er een florerende bevolking op willen nahouden, moeten we hoogdringend op meerdere zaken terzelfder tijd inzetten. Ook hiervoor hebben we een “geïntegreerde” strategie nodig.

Lees ook

Dokter, kan je eens wat meer bos voorschrijven?

Niet alleen moeten we ontsnappen aan de werkdruk en allerlei andere vormen van druk. Mentale gezondheidszorg kan toegankelijker en innovatiever, bijvoorbeeld via praatgroepen en buddysystemen. Jong en oud zijn gebaat bij nieuwe vaardigheden die hen bufferen tegen verandering, die hen een gevoel van stabiliteit en zelfredzaamheid geven. Denk maar aan geweldloze communicatie, emotieregulatie of neuroplasticiteit.

In onze hyperrationele samenleving komen zoveel zaken niet aan de oppervlakte. De vergankelijkheid van emoties, om maar iets te nomen. De normaliteit en noodzaak van falen voor persoonlijke groei, geen evidentie voor perfectionisten. Of het belang van natuur op welzijn. Daar moeten we op grote schaal naar informeren.

Vijf na twaalf voor onze jeugd

Ik ben verre van een expert in maatschappelijke thema’s of gezondheidskwesties. Als bosecoloog weet ik wel wat van bossen.

Als de “verjonging” in het bos het laat afweten, valt de toekomst van het bos weg.

Als de “verjonging” in het bos het laat afweten, valt de toekomst van het bos weg. Deze parallel voorspelt een jeugd die het laat afweten in een samenleving weinig goeds over de toekomst ervan.

Het is vijf na twaalf. Hoog tijd om stil te staan, niet alleen om na te gaan welke aspecten van de samenleving ons mentaal in de put duwen, maar ook om het tij te keren en met volle kracht in te zetten op herstel en ommekeer van al die pijnpunten. Laten we de omgevallen bomen in het bos van onze samenleving redden, nu het nog kan.

Wie vragen heeft over zelfmoord, kan steeds terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.

Sybryn Maes is postdoctoraal onderzoeker in de bosecologie aan een Vlaamse Universiteit.