Zeven tips om minder fijn stof in te ademen

Ziezo, mijn actiefste deel van het wetenschappelijk onderzoek van VITO naar fijn stof in Antwerpen zit erop. In totaal onderging ik drie weken een metamorfose tot meetstation. Eén week afgelopen winter, één week in het voorjaar en één week in de zomer liep ik rond met een fijnstofmeter (die black carbon mat, om precies te zijn), een gps, een activiteitstracker, een hartslagmeter en een smartphone met app.

[caption id=”” align=”alignnone” width=”1024.0”]Op een foto van mijn netvlies kunnen de onderzoekers vernauwingen van mijn bloedvaten opmerken. (Foto: Marco Goole) Op een foto van mijn netvlies kunnen de onderzoekers vernauwingen van mijn bloedvaten opmerken. (Foto: Marco Goole)[/caption]

Ook werd enkele keren mijn longcapaciteit gemeten, foto’s van mijn netvlies gemaakt en mijn bloeddruk gemeten.

Je moet er wat moeite voor doen, maar het is voor de goede zaak. En het fijne is dat je achteraf aan de onderzoekster de gegevens van je metingen kan vragen. En dus zelf kan zien waar je op je dagelijkse routes het meeste fijn stof inademt. Over de resultaten van mijn eerste twee weken schreef ik al. Nu ik ook mijn laatste data binnen heb, is het tijd voor conclusies. Echt veralgemenen kan uiteraard niet_ dit is een steekproefje van één persoon. De studie loopt intussen verder, en die moet uiteindelijk betrouwbare fijnstofkaarten opleveren van Antwerpen en een beeld van wat fijn stof met onze gezondheid doet.

Maar toch_ wat hebben we geleerd?

1. Leve de zomer!

Zomer betekent mooi weer, én vakantie. Twee redenen waarom er beduidend minder autoverkeer is in de stad. En dat merkte ik aan mijn metingen. Fietsen langs het Ringfietspad leverde in de winter en lente vijf- tot achtduizend nanogram BC per kubieke meter op. In de zomer was dat maar 1.400 tot 5.000 (dat laatste aan het op- en afrittencomplex aan het Sportpaleis).

Het fietspad van het Centraal Station naar het station van Berchem, met vervolgens de oversteek van de Ring over de Posthofbrug, leverde in de zomer 1.300 tot 2.700 ng/m3 op; in de winter en lente was dat twee- à zesduizend ng. Nochtans verliepen ze allemaal tijdens of vlak na de avondspits en leek er altijd veel verkeer. Wie weet wat minder vrachtwagens en bussen?

[caption id=”” align=”alignnone” width=”1024.0”]Posthofbrug over de Antwerpse Ring in Berchem. (Foto: Liesbeth Gijsel Posthofbrug over de Antwerpse Ring in Berchem. (Foto: Liesbeth Gijsel[/caption]

De hogere waarden op de fiets tekende ik in augustus verrassend genoeg niet op langs de snelweg, maar in de stad zelf, met name in Borgerhout. De Turnhoutsebaan was goed voor vijf- à zesduizend ng/m3. Op die drukke invalsweg is geen fietspad en fiets je dus echt tussen het verkeer.

Om een idee te hebben_ VITO rekent minder dan 3.000 ng/m3 als een normale achtergrondwaarde in de stad. Drukke wegen leveren meer dan 6.000 ng op, de meest vervuilde meer dan 9.000.

2. Hou de ramen toch maar dicht

Heerlijk om in de zomer alle ramen open te gooien, ook ’s nachts. Wegens het constante geruis van de Ring blijven de ramen van de slaapkamer bij mij dicht. Maar met de deuren open krijgen we toch frisse lucht binnen via het openstaande badkamerraam. Verkoelend is het wel, maar gezond? Daar heb ik nu m’n twijfels bij. Terwijl het black carbon gehalte in de lente en de winter – met de ramen dicht – ’s nachts zakte tot een minimum van ongeveer 400 ng/m3, om tegen de ochtendspits te stijgen tot 1.000 à 2.500, zien we met de ramen open dat de waarden nauwelijks onder de 1.200 zakken en dat ze ’s morgens makkelijk boven de 2.000 uitstijgen, en zelfs twee keer de 4.000 halen. Die ene koelere zomernacht dat we de ramen dichthielden, maken het verschil nog duidelijker_ de waarden gaan van 130 tot 900.

Ook op het werk, met de ramen open, stijgen de waarden af en toe boven de drie- of vierduizend ng/m3.

3. Laat de auto thuis (voor de anderen, maar ook voor jezelf)

[caption id=”” align=”alignnone” width=”505.0”]In de file op de Noorderlaan. In de file op de Noorderlaan.[/caption]

De beste tip om minder fijn stof in te ademen? Laat de auto thuis! Niet alleen omdat je er dan mee voor zorgt dat er minder fijn stof de lucht in gaat, maar ook omdat je in de auto écht wel een flinke portie binnenkrijgt. Zelfs als de airco met binnencirculatie aanstaat – wat we in de zomer deden — waardoor je in principe de vieze lucht van je voorganger niet binnenzuigt. Een zomerse rit in de avondspits over de E34 en de E313 naar Antwerpen was goed voor vijf- à achtduizend nanogram per kubieke meter, enkele ritjes over de E17 Antwerpen-Gent-Kortrijk in het weekend waren goed voor drie- tot negenduizend ng/m3. Een filerit langs de Noorderlaan naar Ekeren gaf waarden tussen zeven- en negenduizend.

Op de fiets kwamen de waarden alleen in de buurt als we echt naast de autosnelweg gingen rijden – zoals op het Ringfietspad. Maar dan nog haalden we nooit die piek van 9.000. In de kleinere straten schommelde het tussen 1.200 en 3.000.

Neem je de trein, dan ben je helaas ook niet vrij van fijn stof. Maar ook dat kan niet tippen aan een autorit. Een treinrit van Antwerpen naar Rotterdam leverde waarden op tussen twee- en vierduizend nanogram per kubieke meter.

4. Hou afstand – een beetje is al genoeg

Mijn metingen leverden ook aangename verrassingen op. Dacht ik vooraf dat er in heel Antwerpen geen ontsnappen aan was, dan moet ik die mening nu bijstellen. Oké, de waarden van het échte platteland (want ook in verkavelingsvlaanderen zijn de waarden soms hoog) zullen we nooit halen. Maar je hoeft heus niet ver van een drukke weg te staan/lopen/fietsen/wonen om gezonde(re) lucht in te ademen. Zelf kan ik vanuit ons dakraam het Sportpaleis en het viaduct van Merksem zien. Zitten we buiten, dan horen we de auto’s en vrachtwagens constant voorbij razen. Toch meten we in ons tuintje (weliswaar in het weekend) waarden op die niet boven de 1.400 uitstijgen. De laagste waarde is zelfs maar 38! (al kan dit ook wel een meetfoutje zijn, want dit is wel érg weinig) Op het dakterras – iets dichter bij de bron, dus – meten we op een weekavond rond de 1.200 op. En in de kleine straatjes van Antwerpen Noord – waarlangs ik mijn kinderen naar school fiets – gaan de waarden nauwelijks boven de twee- of drieduizend. De metingen die de stadswachten onlangs voor VITO uitvoerden, bevestigen het. Het fijnstofgehalte hangt af van straat tot straat. Je route goed uitkienen en grote verkeersaders mijden is de boodschap.

[caption id=”” align=”alignnone” width=”937.0”]Kaart op basis van metingen van de Antwerpse stadswachten. Van rood (veel fijn stof) over oranje en geel tot groen (weinig). (Bron: VITO) Kaart op basis van metingen van de Antwerpse stadswachten. Van rood (veel fijn stof) over oranje en geel tot groen (weinig). (Bron: VITO)[/caption]

5. Zoek het groen op

In de stad is een park – ook al heeft het weinig bomen – letterlijk een verademing. Park Spoor Noord levert steevast waarden op tussen 300 en 1.200. In het Peerdsbos in Brasschaat – dat nochtans doorkliefd wordt door de E19 – en in het recreatiedomein Lilse Bergen in de Kempen – dat vlak naast de drukke E34 ligt – noteren we waarden tussen 100 en 1.000.

[caption id=”” align=”alignnone” width=”1024.0”]Zelfs een park dat nauwelijks bomen telt, zoals Park Spoor Noord, geeft direct lagere waarden aan fijn stof. Zelfs een park dat nauwelijks bomen telt, zoals Park Spoor Noord, geeft direct lagere waarden aan fijn stof.[/caption]

6. Denk niet alleen aan het verkeer als bron van uitstoot

Auto’s en vrachtwagens zijn dé zwarte piet bij uitstek als het over fijn stof gaat. Maar er zijn heus nog meer bronnen van luchtvervuiling. Zo is de landbouw de grootste bron van fijnstofuitstoot, door de ammoniak in mest. Transport en industrie scoren gezamenlijk als tweede grootste bron, voor de huishoudens. Moet gezegd_ dieselroet is wel schadelijker voor de mens dan het fijn stof dat gevormd wordt door reacties met ammoniak.

Zelf stootte ik op onverwachte bronnen van uitstoot. Een avondje uit eten in Park Spoor Noord leverde de hoogste waarden op van mijn drie meetweken_ van 7.000 tot 57.000! Nochtans komen de waarden in het park normaal gezien nooit boven de 1.200 uit. Het enige wat ik kan bedenken is_ de pizza-oven met schouw en de grill die respectievelijk in de twee zomerbars staan. Zou het? Of gaat het om meetfouten?

Nog een spectaculaire waarde (tot 34.000) leverde het verzagen van een boom met een kettingzaag…

7. Heb geduld, het wordt beter

Tik in google ‘fijn stof’ en Vlaanderen in, en het lijkt wel of we allemaal ‘kanker inademen’ dezer dagen. Nochtans gaat het de goeie kant uit. Vroeger was het allemaal nog veel slechter. Tegenwoordig haalt Vlaanderen zelfs de Europese normen (25 microgram per kubieke meter).

[caption id=”” align=”alignnone” width=”741.0”]Evolutie van de hoeveelheid fijn stof in Vlaanderen (daggemiddelde). Bron_ VMM Evolutie van de hoeveelheid fijn stof in Vlaanderen (daggemiddelde). Bron_ VMM[/caption]

En de meeste steden hebben plannen om de luchtkwaliteit verder te verbeteren. Antwerpen voert volgend jaar een lage emissiezone in binnen de Ring, die de meest vervuilende dieselauto’s weert. Bovendien ziet het ernaar uit dat toch minstens een deel van de Ring in de toekomst wordt overkapt. Gent maakt in de loop van 2016 zijn nieuwe luchtkwaliteitsplan bekend. Het wil alvast de autovrije zone in de binnenstad vergroten en het viaduct dat de autosnelweg tot op het Zuid brengt, afbreken. En ook Brussel heeft onlangs zijn autovrije zone in het centrum uitgebreid met onder meer de voorheen drukke verkeersader Anspachlaan. En voor het eerst is vorig jaar in België de verkoop van benzine meer gestegen dan die van diesel.  Wie weet, halen we over enkele jaren ook de norm van de Wereldgezondheidsorganisatie (10 microgram per kubieke meter)…

Benieuwd naar de resultaten en conclusies van de studie van VITO? Zodra die bekend zijn, schrijf ik er een artikel over voor Eos.

Dit artikel verscheen eerst op de blog Scilogs.be, een blogportaal voor wetenschap, aangedreven door Eos-magazine, Eos Memo en Psyche&Brein.

Belangrijke noot_ Mijn meetresultaten zijn niet te veralgemenen. De studie is nog niet afgerond. Neem ze dus met een korreltje zout. Foutjes bij het meten, ongewone omstandigheden, … zijn niet uit te sluiten.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.