Twee jaar oorlog in Jemen: uitermate verwoestend maar doodgezwegen

Hoe is het allemaal begonnen?

Jemen is nooit een stabiel land geweest, maar sinds 2011 is het helemaal misgelopen. Net als in andere landen liet de Arabische Lente het land niet onaangetast. Wat begon als een vredige opstand voor democratisering werd snel politiek gerecupereerd. Dit leidde snel tot meer geweld en instabiliteit en uiteindelijk tot het ontslag van de toenmalige president Saleh.

Drie jaar later, in 2015, veroverden de opstandige Houthi-rebellen uit het noorden van Jemen, Sana’a, de hoofdstad van Jemen. De opvolger van Saleh en de huidige president Hadi vluchtte naar de zuidelijke havenstad Aden en riep die uit tot de nieuwe tijdelijke hoofdstad van Jemen.

Toen ook daar geweldconflicten uitbraken riep Hadi de hulp in van Saoedi-Arabië. Onder leiding van Saoedi-Arabië richtte ze een internationale coalitie van tien landen op en startte de luchtoperatie ‘Decisive Storm’. Al sinds 26 maart 2015 vecht deze coalitie tegen de Houthi-rebellen. Jemen werd herschapen tot een oorlogsland met vele fronten, waar ook stammenmilities en Al Qaeda vechten.

Wie zijn de strijdende partijen in Jemen?

Ruw geschetst zijn er drie groepen in Jemen: de Houthi-rebellen, diegenen die loyaal blijven aan de gevluchte president Hadi en Al Qaeda.

1 De Houthi-rebellen uit Noord-Jemen maken deel uit van de zaïdische (sjiitische) stroming van de islam. Zij regeerden het noorden van Jemen voor bijna duizend jaar, van 898 tot 1963. De rebellen kwamen in opstand omdat ze erkend willen worden, zich verzetten tegen de wahabitische invloed van Saoedi-Arabië en omdat ze meer inspraakrecht willen.

2 De Arabische coalitie, onder leiding van Saoedi-Arabië, steunt huidig president Hadi. De coalitie bestaat uit tien landen: Bahrein, Koeweit, Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Jordanië, Marokko, Qatar, Senegal en Soedan met Saoedi-Arabië op kop.

Al Qaeda daarentegen heeft een niet verwachte rol op zich genomen. Toen het in 2011 en 2012 geen groot grondgebied kon veroveren, veranderde de terreurgroep van strategie. De terreurorganisatie maakte gebruik van het politiek vacuüm in Jemen en wint zielen en terrein door samen te werken met de lokale stammen, en zo in basisbehoeften te voorzien voor de bevolking. Al Qaeda propageert die vrijgevigheid op sociale media en beschuldigt de rijken van al het kwaad. In een land zoals Jemen waar armoede al decennia lang de helft van de bevolking treft, werpt deze PR-actie van Al Qaeda vruchten af.

Wie heeft controle over welke gebieden?

De Houthi-rebellen hebben ongeveer een derde van het land in handen, hun gebied ligt helemaal in het westen van Jemen. De rest van het land is voornamelijk in handen van de Hadi-getrouwe Arabische coalitie. Ook Al Qaeda heeft grondgebied bemachtigd dat in het midden en zuiden van Jemen ligt.

Wat doet de internationale gemeenschap precies?

Dit jaar hebben de Verenigde Naties als doel om bescherming en levensreddende hulp te bieden aan twaalf miljoen Jemenieten. Ze hopen de veiligheid, waardigheid en gelijke toegang van Jemenitische burgers te bevorderen. In 2015 kreeg het Humanitair Fonds voor Jemen van de VN 57 miljoen dollar. Het Verenigd Koninkrijk doneerde het meeste geld, goed voor een bedrag van 28 miljoen dollar. Die 57 miljoen dollar is echter maar 7,4 procent van wat de VN schatten dat Jemen nodig heeft. Op 25 april organiseren de Verenigde Naties een donorconferentie in Genève om toch meer geld te kunnen verzamelen

Verleden zomer vond in Koeweit de laatste poging plaats om tot een vredesakkoord te komen. De inspanning was tevergeefs. President Hadi wou enkel onderhandelen als de Houthi-rebellen gebied wilden afstaan dat ze sinds 2015 veroverd hebben.

Op 23 maart nog hield Amnesty International België een herdenkingsactie voor de Saoedische ambassade in Brussel. De mensenrechtenorganisatie pleit voor een wapenembargo omdat volgens hen alle partijen de mensenrechten schenden, inclusief de coalitie die gesteund wordt door het Westen.

De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben sinds het begin van het conflict al voor 5 miljard wapens geleverd aan die coalitie waardoor ze volgens Amnesty International zelf schuldig zijn aan het schenden van mensenrechten. Die wapenleveringen druisen immers regelrecht in tegen de geest van het internationale Wapenverdrag dat beide landen tekenden.

Ook Freedom House bekritiseert de internationale gemeenschap. Volgens hen hebben de rijke landen nog niet veel gedaan om vrede in Jemen te brengen. Volgens Freedom House heeft het VK bovendien een officieel onderzoek naar de schending van mensenrechten in Jemen. Dat onderzoek is nu vervangen door een nationaal (niet onafhankelijk) onderzoek, onder toezicht van president Hadi.

Door druk van mensenrechtenorganisaties heeft de VS haar militaire steun aan Saoedi-Arabië teruggeschroefd. Freedom House schrijft dat als de VS en het VK hun steun aan Saoedi-Arabië zouden opgeven, de hele Arabische coalitie uiteen zou vallen en het conflict in Jemen zou wegebben.

Op de website van de denktank European Council on Foreign Relations vind je meer kaarten die de situatie in Jemen verduidelijken