Zit een nieuwe Paraplubeweging in Hongkong er aan te komen?

1 Juli is zoals elk jaar een hoogdag voor de pro-democratische beweging in Hongkong. Op die dag in 1997 vond de overdracht van Hongkong plaats. De stad was vanaf dan niet langer een Britse kolonie, maar werd een deel van de Volksrepubliek China. Een tiental jaar geleden werd die symbolische dag aangegrepen om massaal protest te voeren tegen een repressieve wet, die de regering trachtte door te voeren. Sindsdien komen progressieve krachten jaarlijks opnieuw op straat om bepaalde eisen te stellen aan de lokale regering.

Op 28 september 2014 vormden de paraplu’s een dun scherm tussen woedende betogers en de pepperspray die politie tegen hen inzette.

Ook vandaag zullen tienduizenden activisten de tocht maken van Victoria Park naar Central. De sfeer is echter gespannen. Er is veel gebeurd sinds 1 juli 2014. De paraplu’s waarmee de betogers zich elk jaar van de verschroeiende zon trachten te schutten, hebben het afgelopen jaar een bijzondere betekenis bijgekregen. Sinds de protesten van verleden herfst zijn ze een symbool voor verzet. Op 28 september 2014 vormden ze een dun scherm tussen woedende betogers en de pepperspray die politie tegen hen inzette.

De zogenaamde Paraplubeweging duurde uiteindelijk meer dan 70 dagen. Bijna 3 maanden lang bezetten jonge en minder jonge activisten enkele stadsdelen, maar de regering weigerde uiteindelijk toch in te gaan op hun eisen.

De trigger van de protesten was een beslissing van de centrale regering in Beijing, die bepaalde dat de kandidaten voor de verkiezingen van 2017 vooraf moesten worden goedgekeurd door een selectiecomité.

De verkiezingen van 2017 zullen bepalen wie de hoogste politieke ambt in Hongkong, die van Chief Executive, mag bekleden. Pro-democratische politici vreesden dat zij niet zouden worden goedgekeurd. Ondanks het aanhoudend protest van tegenstanders, werd deze beslissing in mei in een concreet wetsvoorstel gegoten door de lokale regering. Op 18 juni verscheen dit wetsvoorstel voor de Wetgevende Raad, waar het genadeloos werd verworpen door een veto van pro-democratische wetgevers.

Stilstand

Sinds het votum van 18 juni zit Hongkong in een impasse. De conservatieve pro-Beijing fractie likt haar wonden, nadat het door Beijing op het matje werd geroepen voor haar complete onbekwaamheid. In een poging de stemming uit te stellen, had die fractie immers de kamer verlaten. Ondanks die actie werd quorum bereikt, en ging de stemming toch door. De mislukking bracht de geloofwaardigheid van de fractie onherstelbare schade toe. De conservatieven werden in alle vrije media uitgelachen en beschimpt, en mochten met gebogen hoofd de nederlaag komen uitleggen.

Toch heeft ook de pro-democratische beweging weinig reden tot juichen. De beslissing van de centrale regering blijft immers gelden, en de lokale regering lijkt weinig enthousiast om een nieuw wetsvoorstel op te stellen. ‘We hebben geprobeerd’, zegt Horace Cheung, vice-voorzitter van de grootste pro-Beijing partij DAB. ‘Een nieuw voorstel zal nog steeds de beslissing van Beijing moeten volgen, en dat zullen de pro-democraten opnieuw afkeuren.’

Professor openbaar beleid Cheung Chor-yung bevestigt dit: ‘De pro-democraten hebben de strijd hiermee niet gewonnen. Een nieuw wetsvoorstel zal niet grondig verschillen van het huidige voorstel. Pas als deze beslissing van Beijing in een wet vertaald wordt, kunnen we verdere hervormingen eisen. Door het veto van de pro-democraten zal verdere hervorming dus pas voor de verkiezingen van 2022 zijn.’

Verdeeldheid

De opties voor democratisering van de verkiezingen van 2017 zijn dus beperkt. De verschillende mogelijkheden hebben bovendien het eensgezinde front van de Paraplubeweging verdeeld. De verdeling is het meest opmerkelijk tussen de oude en de jonge generatie activisten. Martin Lee, stichter van de Democratic Party en ancien van de democratische strijd, blijf hopen op een aanvaardbaar voorstel van de regering.

‘Xi Jinping is een hervormer. Hij heeft veel baat bij een democratisch Hongkong.’

‘Ik geloof stellig dat Beijing ons echte verkiezingen wil geven. Waarom zouden ze anders al zoveel toegevingen gedaan hebben? Ze zijn helemaal niet verplicht om ons algemeen stemrecht te beloven, maar dat hebben ze wel keer op keer gedaan. Xi Jinping is een hervormer. Hij heeft veel baat bij een democratisch Hongkong. Het zou hem bijvoorbeeld veel respect geven van de internationale gemeenschap.’ Het optimisme van Lee lijkt grenzeloos. ‘Onderhandelen met Beijing zal altijd moeilijk zijn. Maar een neen hebben we…’

De jonge generatie lijkt echter te hebben opgegeven. Colman Li, raadslid van de studentenbeweging van Hongkong University: ‘2017 is een verloren zaak. De komende jaren verwachten wij geen nieuwe hervormingen. Wij proberen nu te focussen op lokale kwesties. Door Hongkongers bewust te maken van hun culturele eigenheid proberen we ons te weren tegen de groeiende invloed van Beijing. We denken ook aan de toekomst. Na 2047 zal Hongkong immers een volwaardig deel worden van China, wij willen dit tegengaan.’

Toen Hongkong in 1997 door het Verenigd Koninkrijk aan China werd (terug)gegeven, werd bepaald dat de stad voor 50 jaar haar eigen wetgeving kon behouden. Velen houden hun hart vast voor wat er na 2047 met de stad zal gebeuren.

Identiteit

Deze vrees voor een toenemende invloed van mainland China vertaalde zich de laatste maanden in een groei van de zogenaamde ‘nativistische’ beweging. De nativisten, alhoewel een klein deel van de bevolking, zetten druk op burgerbewegingen om zich voor een sterke Hongkongse identiteit uit te spreken.

Een duister kantje van het nieuwe politiek bewustzijn van jonge Hongkongers is het racisme tegenover mainlanders.

Gordon Mathews, professor antropologie aan Chinese University of Hongkong, zegt de aantrekkingskracht van deze visie te begrijpen. ‘Enkel door zich te distantiëren van het mainland kunnen Hongkongers de invloed van Beijing tegenhouden. Zonder dat onderscheid is het moeilijk om de speciale status van Hongkong te rechtvaardigen.’

Maar in dat distantiëren gaan sommige nativisten soms wel heel ver. Een duister kantje van het nieuwe politiek bewustzijn van jonge Hongkongers is het racisme tegenover mainlanders. Regelmatig worden betogingen georganiseerd in het noordelijke deel van Hongkong tegen toeristen uit het mainland, waarbij beledigingen en pesterijen nooit ver weg blijven.

‘Dit racisme is verstaanbaar’, zegt twitteractivist Joel Christian (@2legit2trip). ‘Deze bewegingen ontstaan omdat de lokale regering niets doet aan de teloorgang van de lokale cultuur. Het zogenaamde racisme is gewoon uit verdediging.’

Joel is steeds aanwezig op nativistische betogingen, waar hij met een kleine camera overtredingen van de politie probeert vast te leggen. ‘Ik zie de gematigde politici niet veel vooruitgang boeken’, zegt hij. ‘Beijing heeft haar positie duidelijk gemaakt. Daar valt niet aan te tornen.’

Met de nativisten van groepen als Civic Passion en Valiant Front gaat Joel voor de rechtstreekse aanval, in de hoop van kleine overwinningen te boeken op lokaal niveau. ‘Het is nu cruciaal om eensgezind een front te vormen tegen de invloed van Beijing.’ Die eensgezindheid is er vooralsnog niet. Nativistische bewegingen kunnen op niet veel steun rekenen van pro-democratische politici, of andere leden van de pro-democratische beweging.

Herbronnen

Ook de jongere politici van de Civic Party, eveneens pro-democraten, lijken de hoop op hervormingen voor 2017 te hebben opgegeven. Voor Tanya Chan, stichtend lid van de partij, gaat het niet meer om de verkiezingen van 2017. ‘Na die nederlaag van 18 juni gaat de regering niet rap met een nieuw voorstel afkomen. Wij richten ons nu op de districtsverkiezingen van eind dit jaar, en de verkiezingen voor de Wetgevende Raad in 2016. Ons resultaat in die verkiezingen zal onze beslissingen van het voorbije jaar moeten legitimeren. Met die legitimiteit op zak kunnen we dan sterker staan in de discussie over de hervorming van het kiesstelsel.’

Na de maanden van politieke onrust, lijkt de strijd om de verkiezingen van 2017 dus stilgelegd voor het status quo. Zowel de pro-Beijing politieke fractie, als de pro-democratische beweging neemt de tijd om op adem te komen, en haar eisen te consolideren. De volgende strijd zal zijn voor de verkiezingen van 2022. Tanya Chan besluit: ‘Het is een ingewikkelde situatie, maar ik blijf optimistisch. Je moet wel. Het zal alleen maar moeilijker worden.’