Lente tussen woord en daad

De lente is onmiskenbaar in ’t land. Hét seizoen bij uitstek dat de belofte van nieuw leven en een bloeiende toekomst doet voelen. Drie jaar geleden was er ook de belofte van wat snel de ‘Arabische Lente’ zou heten: burgers kwamen in tal van landen van de Arabische wereld in opstand tegen de machthebbers. De roep om hervormingen, economische vooruitgang en democratie klonk luid. Vreedzaam protest werd later vaak in bloed en geweld gesmoord. In reactie op de protestgolf raakten de Europese Unie en haar lidstaten de weg kwijt tussen woord en daad.

  • © Brecht Goris Tomas Baum. © Brecht Goris

Het Westen was enigszins verrast door het zich snel verspreidend revolutionaire vuur, maar de roep om vrijheid en democratie werd voluit gesteund op de publieke bühne. In 2011 verkoos Time ‘The Protester’ zelfs als persoon van het jaar.

Het vaak wekenlang, of jarenlang, gewelddadig neerslaan van protest werd luidkeels veroordeeld door de spreekbuizen van de Europese Unie. Dat was de Unie verplicht aan haar ambitie om als normative power mee te spelen op wereldvlak.

Over Tunesië sprak de EU Buitenlandvertegenwoordiger Catherine Ashton in januari 2011 haar ‘steun en erkenning’ uit voor ‘het Tunesische volk en zijn democratische aspiraties’. In februari 2011 riepen de Europese leiders na een top in Brussel president Mubarak op ‘om tegemoet te komen aan de aspiraties van het Egyptische volk met politieke hervormingen, niet met repressie’. Voor steun aan de opstand in Libië werden onder impuls van de Fransen zelfs de grove middelen bovengehaald: Europese luchtaanvallen gaven het regime van kolonel Kadhafi de doodsteek.

Pantsers uit West-Vlaanderen

So far, so good. Maar in andere plaatsen waar de Arabische Lente opbloeide, bleek de rol van de EU minder rechtlijnig. In de kleine eilandstaat Bahrein brak in 2011 vreedzaam protest uit tegen de machthebbers. Een senior adviseur van Ashton zei enkele dagen na het bloedig neerslaan van dit protest in het Europees Parlement: ‘De autoriteiten hebben juist gehandeld door de kalmte en orde te herstellen.’ De ‘Lente’ in Bahrein werd duidelijk niet gesteund.

De Saoedische pantserwagens brengen een belangrijk aspect van de relatie tussen de EU en de Arabische Lente aan het licht.

De invloed van grote buur Saoedi-Arabië is daar niet vreemd aan. Die heb je beter aan je zijde als bondgenoot tegen Iran. In maart 2011 reden Saoedische pantservoertuigen Bahrein binnen om te helpen bij het neerslaan van het protest.

Die pantserwagens brengen een belangrijk aspect van de relatie tussen de EU en de Arabische Lente aan het licht. De voertuigen waren immers grotendeels in elkaar gezet in West-Vlaanderen, en daarna via een Brits bedrijf verkocht aan de Nationale Garde van Saoedi-Arabië: Made in Flanders en Export from Europe.

Lessen trekken

Cynisch genoeg is er in het geval van Bahrein geen kloof tussen woord en daad van de EU. De orde moest hersteld worden en dat gebeurde ook: met Europees materieel. Maar Bahrein was niet het enige land waar Europese wapens werden ingezet. Dat gebeurde ook in landen waar de repressie wél luidkeels werd veroordeeld.

In Egypte rukten militaire voertuigen van Duitse en Franse makelij uit tegen protesterende burgers. In Libië speelden Belgische FN-wapens een hoofdrol bij het neerslaan van protest, en bij de daarop volgende burgeroorlog.

De inzet van Europese wapens zorgde voor felle reacties in pers en parlementen van verschillende lidstaten. Er werd vooral opgeroepen om lessen te trekken voor de toekomst, en omzichtiger om te springen met wapenexport naar de regio.

Ideale omstandigheden

Op basis van de woorden van nationale regeringsleiders en verantwoordelijken op EU-niveau zou je dan ook daden verwachten: een stringent wapenexportbeleid naar de Arabische regio, met het voorzorgsprincipe als leidraad. Wat blijkt? Tussen 2007 en 2012 (dus al dik een jaar na het uitbreken van de opstanden) is de wapenexport naar Arabische landen verdubbeld.

Dat zit zo. Binnen de EU zijn de defensiebudgetten door de crisis gekrompen. De defensie-industrie, daarbij gesteund door nationale overheden én de EU, gaat bijgevolg op zoek naar nieuwe afzetmarkten. In de Arabische wereld bestaat momenteel een grote vraag. Een regionale wapenwedloop (denk aan de driehoek Israël/Iran/Saoedi-Arabië) wordt gevoed door oliedollars. De Arabische Lente, hoe veelbelovend ook, kon en kan daar niets aan veranderen.

Een pleidooi voor meer democratie staat mooi, maar voor het grootste deel van de relaties tussen wapenexporterende EU-lidstaten en wapenimporterende Arabische landen geldt business as usual.

Pijnlijke spreidstand

Het is een vorm van geïnstitutionaliseerde hypocrisie waar de EU voorheen al niet immuun voor was, maar waar de Arabische Lente pijnlijk de vinger op de wonde legt.

De spreidstand tussen woord en daad kan de EU duur te staan komen. De geloofwaardigheid van een Gemeenschappelijk Europees Buitenlands en Veiligheidsbeleid wordt ondergraven. Om nog maar te zwijgen over het mensenrechtendiscours van de EU. Hoe kan Ashton met enig gezag proberen te zorgen dat Egypte niet opnieuw in een militaire dictatuur vervalt, als langs de zijdeur ongelimiteerd Europees militair materiaal binnenkomt voor de nieuwe machthebbers?

Het is een vorm van geïnstitutionaliseerde hypocrisie waar de EU voorheen al niet immuun voor was, maar waar de Arabische Lente pijnlijk de vinger op de wonde legt.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2776   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Directeur Vlaams Vredesinstituut

    Tomas Baum leidt het Vredesinstituut, een onafhankelijke onderzoeks- en adviesinstelling die het Vlaams Parlement ondersteunt.

Met de steun van

 2776  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.