Liefde in tijden van angst

Verhalen van angst

G. is 23 jaar. Een mooie leeftijd is dat. Als je in zijn ogen kijkt, zie je echter weinig zin in het leven. G. groeide op zonder vader. Vanaf zijn dertiende was de straat zijn vader en moeder. Onder de slechte invloed van zijn vrienden belandde hij op zijn achttiende in de gevangenis.

Hij is sinds een paar maanden terug vrij. De cipiers hebben de stoere tiener uit Brussel volledig gekraakt, fysiek en mentaal. Er blijft weinig van hem over. Lege ogen en veel angst. Angst voor wat nieuw en onbekend is.

S. is 29 jaar. Toen we elkaar leerden kennen, liep ze onbetaald stage bij een mensenrechtenorganisatie. Ze sprak gedreven over mensenrechten en over de politieke situatie in Italië, haar land van herkomst. De huur moest ze betalen met het geld van haar ouders. Na haar stage duurde het bijna een jaar om werk te vinden. Ik zag haar veranderen. De gedrevenheid maakte plaats voor angst. Bij elke onbeantwoorde sollicitatie of negatief antwoord steeg de onzekerheid en de angst.

Nu ze eindelijk werk heeft, is ze bang om haar job te verliezen. Door de week werkt ze van 8 tot 18 uur. Tijdens het weekend doet ze andere kleine jobs. Ze wil aan zichzelf en vooral ook aan haar familie en vrienden, laten zien dat ze het gaat maken.

G. en S. zijn geen uitzondering. We worden omringd met mensen uit alle lagen van de samenleving die angst hebben. De rijken hebben angst om hun rijkdom en status te verliezen. De middenklasse hoort dagelijks hoe de mensen uit de lagere klassen niet deugen en dat maakt hen bang. Bang om een deel te worden van de klasse op wie iedereen afgeeft. Wie in armoede en uitsluiting verkeert, leeft ook in angst. Angst om te overleven.

‘Iedereen is bang’

De angst is ingegroeid in ons allen. Ze is genormaliseerd. In gesprekken wordt meestal het woord ‘bang’ gebruikt want ‘angst’ klinkt zwaarder. Angst wordt al snel met zwakte en ziekte geassocieerd, maar ‘bang zijn’ niet, want ‘iedereen is bang’.

Crisis reproduceert nu eenmaal onzekerheid en angst.

Bang van Brussel; bang om niet rond te komen; bang om te falen; bang om samen te gaan wonen; bang om aan kinderen te denken; bang voor morgen…

Gezien de huidige sociale en economische crisis en het besparingsbeleid dat in Europa regeert, is het probleem van angst alleen maar erger geworden. Crisis reproduceert nu eenmaal onzekerheid en angst.

Er heerst zoveel angst dat je zou denken dat we best stoppen met leven. Stoppen met leven gaan we niet snel doen want ook van de dood zijn we bang.

Live streaming

Alles wat angst inboezemt verkoopt.

En er is meer. Behalve de sociale en economische miserie zijn er ook politici die inspelen op het angstdiscours en mensen nog angstiger maken. Ze krijgen hierbij de steun van de media die ons bijna elke minuut met angstbeelden bestoken. Terrorisme, extremisme, criminaliteit, IS, ebola, vluchtelingen, ziekten, natuurrampen… alles wat angst inboezemt verkoopt. Van reportages tot live streaming totdat tot we volledig verblind worden door angst. Wie weet durven we straks niet meer naar buiten komen.

Angst heeft vele oorzaken en we moeten trachten zoveel mogelijk van die oorzaken aan te pakken. Om te beginnen de sociaaleconomische.  Als burgers hebben we echter weinig te zeggen gezien de macht ligt bij politici en economische elite.

‘Adam zkt Eva’

Er is wel iets wat in eigen handen hebben: liefde. Ik geloof dat liefde een goede remedie is tegen angst. Tot hier het goede nieuws. Minder goed nieuws is dat we steeds minder in liefde geloven en zelfs angst hebben voor liefde.

Als er over liefde wordt gesproken, dan moet het zo oppervlakkig mogelijk zijn. Dat zie je aan het soort boeken over liefde dat goed verkoopt, maar ook aan de tientallen tv-programma’s over liefde.

Deze zomer lanceert de VRT het programma ‘Vind je lief’ om de duizenden singles in Vlaanderen een lief te helpen vinden.  Op zenders zoals Vijf kan je kijken naar ‘Verboden liefde’ (lees: ‘over spannende, opwindende, maar verboden liefde’). Op Vitaya is er ‘Overspel in de liefde’ (want ‘1 op 3 Nederlanders bedriegt zijn/haar partner’). Over Nederland gesproken, het is daar niet anders dan in België. Op RTL5 gaan ze zelfs nog een stap verder met een datingprogramma zoals ‘Adam zkt Eva’ waar twee singles elkaar naakt voor het eerst ontmoeten op een eiland ergens in de Filipijnen.

Liefde roeit geen armoede uit, liefde lost het probleem van werkloosheid niet op.

Dergelijke programma’s leren ons dat liefde een product is. Een partner vinden is zoals naar de supermarkt gaan en een pakje chips kiezen. En als ze niet de chips hebben van het merk en de smaak die je wil, dan ga je gewoon naar een andere supermarkt.

Maar liefde is geen product, het is veel meer dan dat, maar ook niet alles. Liefde roeit geen armoede uit, liefde lost het probleem van werkloosheid niet op. Langs de andere kant zijn er wel mensen die werken en het goed hebben en die meer angst dan liefde kennen. Het is daarom een en/en verhaal.

Liefdessamenleving in plaats van angstsamenleving

Liefde is het meest concrete alternatief dat we hebben. Bedenk even hoe de wereld eruit zou zien indien we in liefde geloven. Indien kinderen en jongeren op school over liefde leren. Indien echte liefde en niet oppervlakkige liefde ons in relaties, vriendschappen en gemeenschappen verbindt. Een liefdessamenleving.

Wie kiest voor liefde staat positief in het leven. Liefde maakt mogelijk dat we groeien, ons ontplooien en vervolledigen als mens. Liefde helpt ons vertrouwen opbouwen. Vertrouwen in de ander en zelfvertrouwen. Liefde leert ons dat zelfliefde belangrijk is. Zelfliefde die geen egoïsme of narcisme is, maar een persoonlijke zoektocht naar onze plek in de wereld. Zelfliefde die nodig is om onszelf te leren aanvaarden maar ook om verantwoordelijkheid te nemen. Als we voor liefde kiezen dan kunnen we niet anders dan beseffen dat het niet alleen om ons gaat.

Liefde kan ons helpen om aan onze relaties, vriendschappen, gezinnen en gemeenschappen de nodige tijd en aandacht te geven. Want het is op deze plekken dat liefde kan bloeien en groeien omdat mensen samenkomen.

Het is hierom dat elke kleine stap vooruit in liefde, een grote stap vooruit is tegen angst.

Een andere wereld is wenselijk en mogelijk, maar de vraag is wat voor een wereld we willen. Willen we een betere wereld dan zal liefde aan de basis moeten liggen. Verandering zonder liefde is geen radicale verandering.

Bleri Lleshi is politiek filosoof en auteur van o.a De neoliberale strafstaat, EPO, 2014. Momenteel werkt hij aan een boek over racisme. Zijn blog vind je hier en je kan hem volgen op Facebook en Twitter.