Mededogen makkelijker maken

De situatie onder de dieren in de wereld is een beetje zoals onder de mensen: er zijn er die in weelde baden - vele katten en honden in de rijke landen bijvoorbeeld - en er zijn er veel meer die een ellendig leven leiden: in de eerste plaats de dieren die we als voedsel eten. Jaarlijks consumeren we er daarvan zo’n zestig miljard, wereldwijd. In België komt dat neer op bijna 700.000 per dag. Per dag, jawel.

Als maatschappij doen we met varkens, kippen en koeien dingen die we onze huisdieren nooit zouden aandoen. Varkens, bijvoorbeeld, zijn minstens even intelligent en gevoelig als honden, maar omdat hun vlees zo goedkoop mogelijk op ons bord moet belanden, lijden de zes miljoen varkens in België doorgaans een kort leven van angst, stress, verveling en lichamelijke ongemakken.

Vraag mensen naar hun mening over dieren eten, en de meesten zullen antwoorden dat dat wel kan, maar dat dieren tenminste een goed leven moeten hebben gehad voor ze op ons bord belanden. En toch kopen diezelfde consumenten bijna zonder uitzondering gewoon vlees uit de supermarkt. Van de intensieve veeteelt dus (niet dat biologisch vlees in de regel zo’n enorme verbetering is).

Op zijn minst een interessant fenomeen is dat. Je kan dergelijke consumenten inconsistent of hypocriet noemen, maar ik roep liever een wat meer mensvriendelijke verklaring in: mededogen met de dieren die we eten, is voor de meeste mensen niet zo makkelijk.

Empathische wezens

Waarom geven we wel om kat en hond maar niet of weinig om Knor of Bella?

Wij zijn empathische wezens - tenminste daar ga ik van uit. Als een ander mens pijn heeft, dan voelen we mee. Dat geldt ook voor dieren, en soms nog intenser. Dierenleed is moeilijk om naar te kijken en slachthuizen zijn niet voor niets verborgen en ontoegankelijk. Ieder van ons weet dat niet enkel onze huisdieren maar ook die varkens, koeien en kippen pijn en leed kunnen ervaren. Waarom geven we dan wel om kat en hond maar niet of weinig om Knor of Bella? Het antwoord is eenvoudig: er is een belangenconflict.

Gevoelens van empathie tegenover een koe of varken toelaten, vraagt van ons dat we ons gebruik van die dieren herbekijken, met mogelijk bij velen een serieuze wijziging in eetpatroon tot gevolg. Wie meevoelt met die dieren, wil ze niet opeten, of wil alvast niet dat ze in de huidige omstandigheden worden grootgebracht. Vegetariër zijn of vleesconsumptie drastisch reduceren lijkt het logische gevolg. En voor veel mensen die erg verslingerd zijn aan biefstuk, kotelet of kippebout, is dat gewoonweg niet zo eenvoudig.

Wat we moeten doen is mededogen makkelijker maken. Door iedereen te helpen ervaren dat plantaardige maaltijden minstens even lekker zijn als hun favoriete traditionele vleesgerechten, nemen we een aantal barrières weg. Niet alleen kunnen mensen dan meer openstaan om vegetarisch te eten, maar vooral: er valt een barrière weg om te voelen. Empathie met dieren wordt makkelijker, omdat we stukje bij beetje minder belang hebben om die empathie te verdringen. De afhankelijkheid van onze biefstuk verkleint, als het ware.

Gedragsverandering

De revolutie, schreef Sartre, is geen kwestie van deugd maar van effectiviteit.

Wereldverbeteraars hopen dat na het informeren van de consument een gewijzigde attitude en gewijzigd gedrag volgt. Dat werkt soms, maar er is te weinig aandacht voor het omgekeerde: eerst het wenselijke gedrag eenvoudiger maken, zodat van gedachten (of gevoelens) veranderen, makkelijker wordt. Het gaat, bij uitbreiding, wellicht op voor zowat elke sociale beweging. We kunnen heel graag willen dat mensen denken en voelen zoals wij, maar misschien komt dat pas later. Het maakt niet uit. De revolutie, schreef Sartre, is geen kwestie van deugd maar van effectiviteit.

Meer en meer vegetarische gerechten in restaurants, meer en betere producten in de winkelrekken, meer veggie voorzieningen op allerhande activiteiten en evenementen, een groter aanbod van cateraars, vegetarische kookboeken, enzovoort: al die dingen samen kunnen ervoor zorgen dat geven om andere levende wezens een stuk makkelijker wordt. Het is een pragmatische aanpak van een verandering in ons gevoel. We zijn immers niet allemaal Franciscus Van Assisi.

PS: Mag ik u alvast uitnodigen om vandaag (of op werelddierendag, of meer) creatief aan het werk te gaan in de keuken en vlees en vis even opzij te schuiven? En stuur een foto van je maaltijd de wereld in via twitter of facebook met de tag #wereldveggiedag